مراحل پروش تلیسه، از شیرگیری تا گوساله زایی

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ افزایش پتانسیل گله حتی حفظ آن منوط به اجرای یک برنامه صحیح پرورش تلیسه است. هرگونه اهمال در این زمینه تاثیری مستقیم بر بازدهی کل گله خواهد داشت. در این میان مدیریت تغذیه تلیسه های شیری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پرورش تلیسه شامل مراحل: تغذیه، از شیرگیری، تلقیح، زایش و تاسیسات مورد نیاز

تغذیه تلیسه

زمانی که یک گوساله از شیر گرفته می شود عمده مشکلات سلامتی شروع می شوند بنابراین تصمیم بر نرخ رشد مطلوب لازم می شود که تغذیه عمده ترین منابع انرژی، پروتئین، مینرال و ویتامین به صورت اقتصادی مطرح می شود.

احتیاجات تغذیه ای و ظرفیت مصرف خوراک با گذشت زمان تغییر می یابد. تلیسه ها با کمتر از یکسال سن دارای بیشترین احتیاجات تغذیه ای هستند ولی فاقد ظرفیت کامل شکمبه می باشند در نتیجه نرخ رشد در صورتی که این دسته از دام ها فقط با علوفه تغذیه شوند زیر سطح بهینه قرار خواهد گرفت.

غلات یا کنسانتره ها باید در جیره ی تلیسه های جوان لحاظ شود ولی نیازی در تلیسه های مسن تر نیست. « جدول یک».

جدول یک: کنسانتره ها وعلوفه های مورد استفاده برای تلیسه های بزرگ جثه :

در برخی از مزارع تلیسه ها از جیره هایی تغذیه می شوند که مانده غذای« پس مانده » گاوهای ماده است. احتمالا از نظر فیبرغنی و از نظر پروتئین فقیر است. معمولا پس مانده ها به تلیسه های بالای 6 ماه تغذیه می شوند به طوری که این جیره ها توازن مناسب و خوش خوراکی قابل محسوسی دارند.

تغذیه از شیر گیری تا تلقیح

به طور معمول تلیسه ها از 3 تا 6 ماه در جیره شان باید بین 40 تا 80 % علوفه لحاظ شود؛ برای تلیسه های 7 تا 12 ماه درصد علوفه جیره می تواند 50 تا 90 درصد متغییر باشد.

با رشد تلیسه ها و مسن تر شدن آنها، غلظت پروتئین جیره می تواند کاهش داده و غلظت فیبر NDF افزایش داده شود. علوفه هایی با کیفیت اندک را نباید در جیره تلیسه های 3 تا 6 ماه استفاده کرد. علوفه های کم کیفیت تغذیه شده به تلیسه های مسن تر، باید با کنسانتره و مینرال ها مخلوط شوند. «جدول 2». درصد پروتئین خام مورد نیاز در کنسانتره ابتدا بستگی به میزان پروتئین خام علوفه جیره دارد. معمولا یک مخلوط کنسانتره حاوی 16 % پروتئین « برخی اوقات برای گاو های شیری فرموله می شود» می تواند برای یکساله ها مناسب و رضایت بخش باشد.

جدول 2: مثال هایی از جیره های مورد استفاده تلیسه

دانه یولاف، جویا خوراک پرانرژی را میتوان جایگزین کل یا بخشی از ذرت کرد. کل اجزای خوراک را می توان در مخلوط غله قرار داد.

تغذیه از تلقیح تا زایش

تلیسه ها با سن بالاتر از 13 ماه دارای ظرفیت شکمبه کافی جهت رشد مناسب هستند در صورتی که فقط از جیره های علوفه ای با کیفیت تغذیه شوند. در حقیقت علوفه های با انرژی بالا نظیر سیلاژ ذرت باید به صورت محدود استفاده شوند زیرا تلیسه های مسن تر ممکن است بیش از حد مصرف کنند و چاق شوند. ترکیبی از سیلوی ذرت و علوفه لگوم یا علوفه های رشد یافته در زمین های حاصلخیز مصرف انرژی و پروتئین مناسبی را فراهم می سازد. کنسانتره ها باید زمانی که علوفه جیره دارای کیفیت اندکی است استفاده شود. جیره هایی بر اساس خوراک هایی با کیفیت مختلف در جدول 2 آورده شده است.

یک تا دو ماه قبل از زایش برنامه تغذیه ای باید جهت تامین نیاز های گوساله داخل رحم و اولین شیر دوشی تنظیم شود. این تلیسه ها باید از علوفه و میزان بیشتری کنسانتره جهت تضمین دوره انتقالی یکنواخت و تشویق دام جهت مصرف ماده خشک بیشتر به محض زایش تغذیه شوند.

جلوگیری از امتیاز بدنی نامناسب؛ «بالا و پایین » در زایش بسیار مهم است. لاغری و چاقی مفرد تلیسه های علت اصلی سخت زایی و مشکلات پس از زایش است. با این وجود آبستنی دیر به هنگام به عنوان یک دوره جهت آمادگی تلیسه در معرض استرس، قرار دادن تلیسه در اوایل شیردهی می باشد و نمی توان بعنوان یک دوره جهت تنظیم BCS محسوب شود.

1-اقتباس از پرورش فری استال وتجهیزات گاوشیری

2-شیب 8 درصد «8سانتی متر به ازای هر متر»

3-بادر نظر گرفتن کل زایشگاه ودسترسی باخیابان عرض 3 متر جهت عبور وسایل حمل نقل

4-ابعاد یک استال : 2.4 * 1.2 و ابعاد کف یک استال 1.2 * 2.1

5- تلیسه و گاو خشک در اواخر ابستنی ممکن است در صورتی که بر روی بستر های شیب دار بخواببند سخت زایی پیدا کنند.

تاسیسات پرورش تلیسه

همزمان با رشد تلیسه ها تغییرات قابل توجهی در احتیاجات جایگاه استراحت و فضای تغذیه ای رخ می دهد. بعلاوه بسیاری از اعمال مدیریتی در مورد دام « واکسیناسیون، درمان های انگلی، تلقیح مصنوعی، اندازه گیری ارتفاع گوساله، کنترل وزن و ...» نیاز می شود.

ابزار ها و امکانات تلیسه های مسن تر باید طوری طراحی شوند تا احتیاجات دام و راحتی کارگر را رفع کند. ویژگی تاسیسات برای تلیسه های مسن تر باید برای راحتی موارد زیر در نظر گرفته شود :

1- تغذیه

2- بستر و تمیزی آن

3- جابجایی و مقید کردن دام

بعد از شیرگیری تلیسه ها ممکن است گروه بندی شوند. تلیسه ها در ابتدا باید به گروه های کوچکتر جهت برآورد کردن احتاجات تغذیه شان گروه بندی شوند. اندازه و تعداد گروه ها نیز بستگی به اندازه گله و امکانات در دسترس دارد. .اندازه بدن مشابه و سنین مشابه زمانی که دام ها گروه بندی می شوند بسیار مهم است.

گوساله های از شیر گرفته شده: 2 تا 5 ماهه

گوساله های از شیر گرفته شده با اندازه های مشابه باید در گروه های کوچک قرار گیرند؛ «4 تا 6 گوساله» تا ویژگی های مشابهی مثل جایگاه فردی تمیزو بستر خشک، تهویه خوب، دسترسی راحت به آب و خوراک و ... برایشان فراهم باشد. بنابراین باید فضای مدیریتی کافی برای همه گوساله ها فراهم شود تا همه گوساله ها در یک زمان بتواند خوراک مصرف کنند. « جدول 4». به ویژه زمانی که یک کنسانتره به مقدار محدودی تغذیه شود فرصت رقابت برای گوساله ها نباید وجود داشته باشد.

اقتباس ازساختمان فری استال گاوشیری

تلیسه های قبل از بلوغ: 6 تا 11 ماهه

گروه های قبل از بلوغ ممکن است شامل 10 تا 20 راس باشند. حداکثر تفاوت های وزنی یک گروه نباید بیشتر از 70 تا 90 کیلوگرم باشد. تغذیه و نرخ رشد را باید به دقت کنترل کرد بطوریکه افزایش وزن بیش از حددر این دوره می تواند توانایی تولید شیر آینده گله را آسیب بزند.

افزایش وزن ناکافی، سن بلوغ را تا تلقیح و اولین زایش را به تاخیر خواهد انداخت. کنترل ارتفاع، قد، وزن و امتیاز بدنی تلیسه در این مرحله برای ارزیابی اعمال تغذیه ای کمک کننده است.

تلیسه های قابل تلقیح: 12 تا 15 ماهه

این تلیسه ها باید طوری گروه بندی شوند تا به راحتی فحلی و مقاصد تلقیح دست یافتنی باشد. حداکثر دامنه وزن بدن نباید بیشتر از 130 کیلوگرم باشد.

تلیسه های آبستن: 16 تا 22 ماهه

در این دوره تغذیه و نرخ رشد باید طوری کنترل شود تا دام هایی با قد، وزن و امتیاز بدنی مطلوبی در زایش داشته باشیم. حداقل تاسیسات مورد نیاز و برنامه های تغذیه ای انعطاف پذیر برای تلیسه های تلقیح شده باید تامین شود.

تلیسه های آبستن سنگین: 22 تا 24 ماهه

چند روز قبل از زایش، تلیسه زایش کرده را می توان داخل جایگاه شیردوشی به همراه گاو های شیرده برده تا تلیسه ها را جهت شیردوشی راحت وفق داد. در صورت امکان اولین تلیسه زایمان کرده باید در گروه خودشان پس از زایش نگهداری شود به طوری که تنش های وارد شده ناشی از یک گروه مسن تر گاو حذف شود.

مترجم: مهندس سید محمد احمدی، دانشگاه تهران

منبع:

Michel A. Wattiaux. Heifer raising, feeding and housing. Babcock Institute for International Dairy Research and Development. University of Wisconsin-Madison.