به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ خرید و فروش سم سرطان زا خیلی راحت تر از آنچه فکرش را می کنید، در قلب بازار تهران انجام می شود. سوداگران سرطان با آسودگی خیال و بدون دغدغه، «مالاشیت گرین» را برای استفاده در مزارع پرورش ماهی خرید و فروش می کنند. سازمان های متولی تولید و بهداشت ماهی پروری یعنی دامپزشکی و شیلات استفاده از این سم سرطان زا را که دو دهه است مصرفش در اغلب کشورهای جهان ممنوع شده، کم و بیش تکذیب می کنند.
به گزارش شهروند، مالاشیت گرین برای پرورش ماهی سردابی یا همان قزل آلا استفاده می شود. این ماده سم ضد قارچ است که برای پاکسازی استخر و محیط پرورش ماهی ها استفاده می شود. این ماده شیمیایی روی بافت ماهی باقی می ماند و حتی با پختن هم از بین نمی رود. درعین حال این ماده مدت های طولانی در منابع آبی باقی می ماند.
اما واقعیت آن است که روزانه ده ها کیلو از آن به راحتی در پایتخت ایران داد و ستد می شود. از هر واسطه سرپایی در ناصر خسرو که سراغ مالاشیت گرین را بگیرید بی برو برگرد کوچه ای با نام بی مسمای «خدابنده لو» را نشانتان می دهد. داروفروشان ناصر خسرو مجبورند که از صبح تا غروب یک لنگه پا در خیابان بایستند و هراسان از پلیس و مامور و در پی مشتری باشند اما فروشندگان مالاشیت گرین وضع و حال دیگری دارند. داد و ستد سم سرطان زای مالاشیت گرین علنی است و فروشندگانش نگران پیگرد قانونی یا دستگیری توسط ماموران پلیس نیستند.
ناصر خسرو، کوچه خدابنده لو، پاساژ اخوت
با نشانی هایی که از قبل گرفته ام به پاساژ اخوت می روم. چند دهنه مغازه خاک گرفته سوت و کور طبقه همکف را برانداز می کنم و از پله ها به طبقه بالا می روم. «مجید» را دوستی از قبل به من معرفی کرده است. وارد مغازه که می شوم تغییری در نحوه نشستنش نمی دهد و کماکان پاهایش روی میز است. می گویم که فلانی معرفی کرده و دنبال مالاشیت گرین صنعتی می گردم. می گوید در را ببند و بشین. کولر گازی اسپیلت را روشن می کند و بی درنگ زنگ می زند به عباس آقا نامی. هنوز تلفن را قطع نکرده که رو به من می کند و می گوید بسته های ١٠ کیلوگرمی باز و بشکه های آکبند ۲۵ کیلوگرمی داریم. چقدر می خواهی؟
هاج و واج مانده ام که این ماده چقدر راحت پیدا می شود و جواب می‌دهم : ٢ تا بشکه ۲۵ کیلویی. بعد از کمی چانه زنی روی هر کیلو ۵۲هزار تومان توافق می کنیم. شماره کارت می دهد تا بروم مبلغ را کارت به کارت کنم ! و برگردم. قبل از خروج می پرسم که کجا تحویل می دهید؟ می گوید هر کجای ایران که بخواهی. تأکید می کنم که برای پرورش ماهی قزل آلا می خواهم، شاید پشیمان شود، کک طرف هم نمی گزد و تازه با تأکید بر اینکه مشکلی پیش نمی آید، جواب می دهد که داداش هر روز دارم می فرستم. مثل اینکه کارمون اینه ها.
حیران از پاساژ بیرون می آیم. سمت راست داخل کوچه «خدابنده لو» که عرضش به زور ٣ متر می شود، چشمم به مغازه‌ای می افتد که ٢ جوان در آن نشسته اند و درحال گپ زدن هستند. به سرم می زند که «مالاشیت گرین» را با اینها هم مظنه کنم. در را که باز می کنم خنکی می خورد به صورتم. یه لنگه لای در می ایستم و می پرسم که مالاشیت گرین دارین؟ همزمان دو نفری می گویند «در را ببند بیا تو». جوان روبه رویی با خنده می گوید که «اگر نداشته باشیم پس اینجا چکار می کنیم.» داستان تکراری است، می گویم : «مسئول خرید مزرعه پرورش ماهی در نهاوند هستم و تازه شروع به کار کرده ام و اگر قیمت خوب بدهید مشتری می شوم.» نامشان را نمی پرسم اما آنکه کنار پنجره رو به کوچه نشسته شروع به زنگ زدن می کند. تا تماس برقرار شود می خواهد مرا مجاب کند و سوال و جواب هایمان کوتاه می شود. می گوید : «کسی که بهش زنگ می زنم از دلالان اصلی مالاشیت گرین است و ٢٠ سال است که کارش اینه، راستی چقدر می خواهید؟» جواب می دهم : «یک کیلو نمونه.» می گوید : «فقط بشکه های ۲۵ کیلویی آکبند دارد که از کشور چین وارد می شود». قیمت را از او می پرسم، ادامه می دهد که : «هر کیلو ۴۶هزار تومان با مارک چینو کم.» در جوابش اما بهانه می آورم: «باید عکس بشکه را برای صاحب مزرعه بفرستم تا اوکی بدهد.» جوابم می دهد : «پس صبر کن بگویم خودش بیاید.» دلال پیشکسوت، چند دقیقه بعد می آید. در این فاصله از روزه ماه رمضان و توافق هسته ای حرف می زنیم. پیرمرد حدود شصت وپنج سال سن دارد، قد بلند، شکمی نیمه برآمده با ابروهایی یکدست سفید. آنقدر هول شده ام که درست نمی فهمم اما به نظرم می آید که شاید کمی زال باشد که مژه ها و ابروهایش این طور سفید است. خیلی راحت متقاعد می شود که عکس از بشکه بگیرم تا صاحبکارم تأیید کند. آدرس بنگاهی در شورآباد را می دهد و می گوید برو آنجا با بچه ها هماهنگ می کنم که عکس بگیری. وقتی می پرسم که مگر چقدر دارید، دلال سم سرطان زا می خندد و می گوید : «خیلی نمی آوریم هر محموله شیمیایی که میاد یکی دو تن هم از این میاریم.» سرم سوت می کشد. یک تن مالاشیت گرین یعنی یک میلیارد لیتر آب آلوده به سمی سرطان زا که نه تنها ماهیان مزرعه را آلوده می کند بلکه برای صدها سال در منابع آبی کشور باقی می ماند.
دوز مصرف مالاشیت گرین یک قسمت در میلیون است (۱ پی پی ام) یعنی یک کیلوگرم آن برای یک میلیون لیتر آب مصرف می شود. موقع خداحافظی کارت مغازه را می گیرم و می گویم فردا هماهنگ می کنم تا بروم بنگاه. دم آخر می پرسم که چند مارک دیگر در بازار هست ؟ پیرمرد که حالا سگرمه هایش درهم رفته با روی برگردانده به کوچه باریک جواب می دهد : «تا دلت بخواد هست اما جنس اصل و نسب دار کمه. چند تا از مشتری هایم کارشناس های اداره های شیلات شهرستان ها هستند که عمده می خرند و خرده فروشی می کنند. آنها بهتر از من و شما متوجه کیفیت هستند و بیخود نیست که سراغ کس دیگری نمی روند.»
تایید کارشناسان
«در اینکه کماکان مالاشیت گرین در برخی مزارع کشور مصرف می شود شکی وجود ندارد، هرچند میزان آن نسبت به گذشته کمتر شده است.» مهدی چوبچیان، استاد بهداشت و بیماری های آبزیان با گفتن این مقدمه به «شهروند» سراغ حقایق موجود می رود. او معتقد است که قوانین دامپزشکی وجود دارد اما در عمل شاهدیم که این قوانین تنها اکتفا به نمونه گیری های موردی از مزارع کفایت نمی کند. این محقق دانشگاهی تأکید دارد که روی کاغذ هیچ مالاشیت گرینی مصرف نمی شود اما خود مدیران هم خوب می دانند که واقعیت این نیست. چوبچیان، وابستگی مالی مسئولان بهداشتی مزارع را دلیل اصلی ناکارآمدی نظارت ها عنوان می کند و یاد آور می‌شود که نداشتن آگاهی مصرف کنندگان هم مزید بر علت است.
در همین ارتباط سراغ یکی از کارشناسان رسمی داد گستری در رشته شیلات و آبزیان می روم . قاسم مشرقی هم معتقد است که کماکان مالاشیت گرین در برخی مزارع وجود دارد، هرچند نسبت به سابق کمتر مصرف می شود. او بر این باور است که باید روش های جایگزین بیشتری برای مزرعه داران فراهم شود تا به کلی مصرف این ماده سرطان زا متوقف شود.
صحبت در مورد «مالاشیت گرین» به این سادگی‌ها نیست. خیلی ها وقتی پای مصاحبه درباره مالاشیت گرین سرطان زا پیش می آید، پا پس می کشند و می گویند که اظهارنظرهایشان می تواند برایشان گران تمام شود.
شریف روحانی، معاون سابق موسسه علوم شیلاتی کشور که سال ها تلاش کرده استفاده از آویشن را جایگزین مالاشیت گرین کند مصاحبه را به بعد‌ها موکول می کند. «علیرضا پ» مشاور آبزی پروری، حرف های بسیار زیادی درباره این سم سرطان زا می زند و بعد هم وعده می دهد تا ارتباط را با «مهندس ی»، کارشناس متبحر مالاشیت گرین در سازمان شیلات برقرار کند. چند ساعت بعد همه چیز عوض می شود و عنوان می کند که نظرات مهندس یاری هم مشابه او است و به نظرش دیگر مالاشیت گرین در مزارع مصرف نمی شود پس لزومی هم ندارد شماره تماسش را برای مصاحبه بدهد. در این میان، محمد رضا تورجی، عضو هیأت علمی وزارت جهاد کشاورزی شجاعت به خرج می دهد و با «شهروند» رک و پوست کنده حرف می زند. او معتقد است که سلامت جامعه ارزشش خیلی بیشتر از جایگاه شخصی او است و حقایق درباره مالاشیت گرین باید گفته شود.
این کارشناس دادگستری در رشته آبزیان باور دارد که مسائلی از این دست نباید در لا به لای مسائل سیاسی و اقتصادی گم وگور شود. او تأکید می کند که همچون سایر کشورها باید برای همه بخش های سلامت در کشور هزینه شود و پیشگیری از مصرف چنین سم مهلکی نیز مشمول این موضوع است.
تورجی از لزوم یک همت ملی برای ریشه کنی مصرف این سم حرف می زند و تأکید دارد تا زمانی که رویه تکذیب و انکار وجود دارد این مهم به انجام نمی رسد.
این متخصص آبزی پروری از نبود برنامه برای تولید ماهی ارگانیک در کشور هم انتقاد می کند و بر این اعتقاد است که وقتش رسیده تا فرآورده های با کیفیت تر به بازار عرضه شود.
تأیید ضمنی؛ از دامپزشکی تا مقالات علمی
در حالی که مالاشیت گرین سرطان زا به راحتی در ناصر خسرو تهران خرید و فروش می شود، مدیران سازمان های دامپزشکی و شیلات مصرف آن را تکذیب می کنند. هرچند بازهم در لا به لای معدود اخباری که از لابی های تو در توی روابط عمومی این دو سازمان به بیرون درز می کند، می توان نشانه های مصرف مالاشیت گرین، سم سرطان زا را در مزارع آبزیان پیدا کرد.
به‌عنوان نمونه معاون سازمان شیلات به ایسنا گفته که سال گذشته برخی از پرورش دهندگان از ماده ای رنگی به نام «مالاشیت کلین» استفاده می کردند که یک قارچ کش قوی به شمار می رفت اما برای سلامت مردم مضر بود و گفته می شد که خاصیت سرطان زایی دارد.
در اظهارنظر دیگری، رئیس اداره دامپزشکی شهرستان قزوین به صراحت مصرف مالاشیت گرین را تأیید کرد. «عیسی غیاث یزدی» از نمونه برداری مراکز تولید و پرورش آبزیان خبر داد که نتیجه اش شواهدی مبنی بر استفاده یکی از آبزی پروران از این ماده سمی و معدوم سازی ماهیان این مزرعه بوده است. اما جست وجو در مقالات علمی کنگره ها پنجره دیگری از استفاده فراوان این ماده سرطان زا در کشور می گشاید.
یک دهه پیش محمد رهاننده؛ عضو هیأت علمی مرکز آموزش عالی شیلاتی میرزاکوچک خان رشت مقاله تحقیقاتی با عنوان «بررسی بکارگیری مالاشیت گرین در استخرهای پرورش ماهی و تاثیر آن در سلامت مصرف کننده» منتشر کرد. این تحقیق خبر از مصرف وسیع مالاشیت گرین در سطح استخرهای پرورش ماهی و سالن های تکثیر ماهیانی که مورد تغذیه انسان قرار می گیرد می داد. همچنین توصیه می کرد به هر طریق ممکن باید سعی شود که این ماده سرطان زا که در بافت ماهی رسوب می کند به آسانی از طرف مراکز عرضه کننده در دسترس آبزی پروران قرار نگیرد. اما تحقیقات علمی کشور نشان می دهد با وجود تکذیب ها و انکار‌ها گذشت زمان تغییری در وضع موجود ایجاد نکرده است. هشت سال بعد در سال ۱۳۹۰ عباس خدابخشی؛ استادیار گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم‌پزشکی شهرکرد و محمدمهدی امین؛ استادیار گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تحقیقات خود را با عنوان تعیین مقدار مالاشیت سبز در پساب خروجی و بافت ماهیان مزارع پرورش ماهی استان چهارمحال و بختیاری به همایش ملی بهداشت محیط ارایه دادند. مقاله ای که در آن مالاشیت در پساب استخرهای پرورش ماهی تأیید شد. جست وجو در مقالات شیلاتی کشور نشان می دهد که تمام تحقیقات انجام شده در مزارع کم و بیش مصرف مالاشیت گرین را تأیید کرده است.