به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ هشت شکل مختلف این ویتامین در طبیعت موجود است و بر حسب اشباع یا غیر اشباع بودن زنجیره کناری به دو گروه تقسیم میشوند :
1. توکوفرول (با زنجیره کناری اشباع)
2. توکوتری انول (با زنجیره کناری غیر اشباع)
توکوفرول و توکوتری انول دارای چهار ایزومر α β γ δ هستند که α توکوفرول بیشترین فعالیت بیولوژیک را داراست.
ساختمان شیمیایی ویتامین E توسط فرنولز (1938) مشخص و در همان سال به صورت سنتتیک ساخته شد.
منابع ویتامین E
نکته : ویتامین E به مدت کوتاه و مقدار کم در بدن طیور ذخیره می شود بنابراین وجود یک منبع مناسب از این ویتامین در جیره غذایی طیور به طور مستمر ضروری است.
بذور غلات، آفتاب گردان، دانه های روغنی، کنجد، بافت های دامی، جوانه گندم، سبزی جات، روغن های گیاهی، سبوس برنج
هضم و جذب ویتامین E
به دلیل محلول در چربی بودن، ویتامین E تحت فرآیند های هضمی مشابه تری گلیسرید های جیره عمدتا در ابتدای روده کوچک جذب می شوند، هضم ویتامین E در جیره مستلزم فعالیت تکوفرول استراز میباشد، این آنزیم استرهای اسید چرب و توکوفرول را به شکل آزاد آنها یعنی تکوفرول و نیز اسیدهای چرب آزاد هیدرولیز می کند. تکوفرول همانند محصولات ناشی از هضم چربی ها در میسل های مخلوط پخش می شود. میسل های مخلوط از نمک های صفراوی، منوگلیسرید های اسیدهای چرب زنجیر بلند به همراه ویتامین E تشکیل می شود که جذب ویتامین E را به داخل سلول های مخاطی آسان می کند. میسل های مخلوط حاوی توکوفرول توسط آنتروسیت ها برداشت شده و به گردش خون می رسند.
قابلیت هضم ویتامین E
اطلاعت کمی در مورد قابلیت هضم ویتامین های موجود در خوراک های طبیعی وجود دارد به دلیل مواردی چون :
ازبین رفتن ویتامین های مواد غذایی در طول دوره حمل و نقل، انبار داری و فرآوری خوراک، یکسان نبودن قابلیت هضم ویتامین ها در خوراک های مختلف، متفاوت بودن مقادیر ویتامین ها در یک محصول (مثلا ذرت). امروزه تعداد کمی از متخصصین تغذیه به تامین ویتامن ها از طریق مواد خوراکی تاکید می کنند و ترجیح می دهند از ویتامین های مصنوعی به صورت پرمیکس استفاده کنند، این ویتامین ها کپسوله شده و دارای پایداری بالایی هستند.
علاوه بر آن قابلیت دسترسی ویتامین E در غلات مختلف یکسان نیست، درصد قابلیت دسترسی ویتامین E در گندم، ذرت و جو برای مرغان تخم گذار به ترتیب 14، 17، 11 درصد محاسبه شده است.
نکته: با افزایش ویتامین E در جیره بازدهی هضم آن کاهش میابد.
متابولیسم و وظایف ویتامین E
با بررسی بافت هایی که توسط کمبود ویتامین E تحت تاثیر قرارگرفته اند مشخص می شود که این ویتامین چندین وظیفه متابولیکی مختلف دارد، اما متخصصین معتقدند که وظیفه اصلی این ویتامین نقش آن به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی در بدن است.
وظایف اصلی ویتامین E
به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی (آنزیم گلوتایتون حاوی سلنیوم)، دخالت در تنفس طبیعی بافتها (سنتز کوانزیم Q)، دخالت در واکنش های فسفریلاسیون، دخالت در سوخت و ساز اسیدهای نکلئوئیک، نقش آن در ساخت ویتامین C، دخالت در سوخت و ساز اسید های آمینه گوگرد دار، حفظ سطوح کم پر اکسید در سلول ها، کمک به حفظ سیستم ایمنی فعال، باروری، خاصیت ضد مسمومیت، افزایش کیفیت و ماندگاری لاشه
احتیاجات غذایی
معمولا برای جلوگیری از کمبود و افزایش کیفیت لاشه مقادیر بالاتری ویتامین E از حداقل نیاز به این ویتامین را به جیره ها می زنند.
علل کمبود ویتامین E
1. میزان اسیدهای چرب غیر اشباع
2. افزودن چربی
3. مدت نگهداری
4. سو جذب
5. پرورش متراکم
6. بیماری های مزمن
7. استرس ایمنی شناختی
اهمیت تجاری کمبود ویتامین E
1. رشد آهسته در طیور گوشتی
2. اثرات منفی بر ضریب تبدیل غذایی و راندمان لاشه
3. نا باروری خروسها
4. کاهش قابلیت جوجه در آوری
5. دیستروفی عضلانی
6. پاسخ ایمنی کم
7. افزایش موارد کوفتگی و کبودی لاشه
8. کاهش تولید تخم مرغ
9. افزایش تلفات جوجه ها
پایداری ویتامین E
پایداری و متعاقب آن قابلیت دسترسی ویتامین ها تحت تاثیر عوامل زیر قرار می گیرد :
1. طول مدت ذخیره سازی خوراک
2. دما
3. pH
4. رطوبت
5. وجود آنزیم
6. قرار گرفتن در مقابل نور خورشید
7. حضور اسیدهای چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه (PUFA)
8. وجود مواد معدنی در پیش مخلوط ها یا جیره (تشدید اکسیداتیو)
9. پلت کردن (دمای بالا، رطوبت و فشار)
10. قرار گرفتن در مجاورت بعضی فلزات مثل آهن
11. پودر ماهی یا گوشت که خوب فراوری نشده باشد
12. هجوم کپک ها
13. ضعف مدیریت
14. وجود کولین کلراید
روابط متقابل سلنیوم و ویتامین E
سلنیوم و ویتامین E هر دو سلول را از اثرات پراکسیداسیون محافظت می کنند ولی از طرق متفاوت. ویتامین E در اجزای غشای سلول وجود دارد و از تشکیل بنیان های آزاد ممانعت می کند در حالی که سلنیوم در سیتوپلاسم برای متلاشی سازی پراکسیدها عمل می کند، این طرز عمل نشان می دهد که چرا سلنیوم بعضی علائم کمبود ویتامین E را برطرف می کند ولی روی عوارض دیگر موثر نمی باشد.
بیماری‌های متابولیکی حاصل از کمبود ویتامین E
علائم کلینیکی کمبود در پرندگان بالغ دیده نمی شود، در مرغ تولید تخم مرغ ممکن است به میزان اندکی کاهش یابد ولی قدرت جوجه دراوری به طور چشمگیری کاهش میابد، در پرندگان نر بالغ بافت بیضه ها تحلیل می رود.
بیماری‌های اصلی حاصل از کمبود در جوجه‌ها
انسفالومالاشیا
تحلیل ماهیچه ای (میوپاتی)
تراوش آب به زیر پوست
انسفالومالاشیا (بیماری جوجه دیوانه)
علائم مربوط به ضایعات دستگاه عصبی مرکزی هستند. این علائم شامل آتاکسی، عدم تعادل، افتادن به پشت، حرکات مکرر بالها، پاهای کاملا کشیده و پیچش سر هستند.
معمولا در سن 15 تا 30 روزگی مشاهده می گردد، از لحاظ پاتو آناتومیکی ادم، خونریزی و نکرز آبکی در مخچه قابل شناسایی هستند. این ضایعات معمولا در پرندگان جوان، جوجه ها، پولت های بوقلمون، جوجه اردک ها و ... دیده می شود که به خاطر افزودن مقادیر بالای چربی های غیر اشباع با باندهای دوگانه متعدد (پودر ماهی) یا چربی فاسد در جیره است.
دیستروفی عضلانی (dystrophy)
نشانه ها معمولا پنهان می باشند ولی مشکلات حرکتی می توانند بروز نمایند. بیشترین موارد درگیری مربوط به عضلات سینه و پاها هستند و نمای مخطط عضلات به دلیل وقوع نکروز زنکر (Zenker necrosis) و مشاهده رشته های عضلانی سفید یا مایل به زرد است.
دیاتز اگزوداتیو یا تراوش آب (Exudative diathesis)
ادم ژلاتینی زیر جلدی در بخش های شکمی بدن دیده می شود. پوست پاها اغلب سیانوز است. تشخیص بر اساس علائم بالینی و ضایعات بارز این بیماری استوار است.
کنترل و درمان
استفاده از چربی های تثبیت شده در جیره و جلوگیری از ذخیره دان آماده بیش از 4 هفته
افزایش 10 واحد ویتامین در کیلو گرم جیره و استفاده از سلنیوم به غلظت 0/25 قسمت در ملیون
افزودن ویتامین E در آب آشامیدنی طیور
اثرات مقادیر اضافی ویتامین E
ویتامین E در بین ویتامین ها کمترین سمیت را داشته، گزارشاتی مبنی بر کلسیمی شدن نامناسب استخوان هنگام استفاده بیش از حد از این ویتامین وجود دارد. همچنین باعث کاهش وزن بدن، کاهش رنگدانه نوک، درشت نی و پاها و مومی شدن پرها می شود.
منبع: مجله خوشه