به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ به منظور رفع منابع آلودگی باید به برنامه‌های کنترل حشرات، کنترل جوندگان و ضدعفونی کردن توجه نمود.
مروری گذرا بر منابع آلودگی و اصول امنیت زیستی در مرغداری
همانطور که می دانیم یکی از اساسی ترین کارها در برنامه کنترل بیماریها در مزارع پرورش طیور کنترل منابع آلودگی می باشد. در این بخش به بررسی اجمالی راههای انتقال آلودگی به مرغداری و روشهای جلوگیری از آن می پردازیم. یکی از خطرناکترین منابع انتقال آلودگی در گله های طیور عامل انسانی می باشد. این مهم بدین معناست که کارکنان، دامپزشکان، بازدیدکنندگان و افراد متفرقه ای که به مرغداری رفت و آمد می کنند، می توانند همراه خود عامل بیماری زا را انتقال داده و باعث آلودگی گله شوند. در جهت کنترل منابع آلودگی در مزارع پرورش طور باید اقدامات ذیل صورت پذیرد:
- باید در محل ورودی مرغداری برای ورود افراد غیر مجاز ایجاد محدودیت نمود. این کار را می توان با محصور کردن اطراف مرغداری و قرار دادن گیتهایی جهت ورود افراد انجام داد. بهتر است در محل ورود افراد به مرغداری یک حوضچه هایی تعبیه شود که داخل آن پر از مواد ضد عفونی کننده بوده و افراد ملزم به عبور از آن باشند.
- بهتر ا ست از ورود افرادی که امور تجاری و فروش را انجام می دهند، رانندگان کامیونها و تکنسینها و بازدیدگنندگان جلوگیری بعمل آید مگر اینکه دلیل موجهی برای ورود آنها وجود داشته باشد. همچنین یک اتاق ورودی باید برای افراد در نظر گرفته شود و کلیه افراد قبل از ورود باید لباس مخصوصی که در اختیارشان قرار می گیرد بپوشند.
- کارکنان و کارگران باید در هر سالن مخصوص همان سالن باشند. اگر به دلیل کمبود پرسنل یک کارگر مسئول دو سالن میشود بایستی اقدامات احتیاطی از قبیل تعویض لباس ضد عفونی کفش و.... را رعایت کنند.
- دامپزشکانی که برای سرکشی به مرغداری می آیند بایستی علاوه بر انجام نکات احتیاطی فوق، سرکشی به سالنها را از سالنهای با سن کمتر شروع کنند و ابتدا گله های سالم را مورد بازدید قرار دهند تا باعث انتشار منبع آلودگی نباشند.
- بهتر است حتی الامکان قرارها و مناسبات تجاری را درخارج از محل مرغداری قرار دهند.
- بهتر است در محل ورودی هر سالن روشهایی تعبیه شود تا افراد قبل از تعویض و لباس و ورود به سالن دوش بگیرند.
یکی دیگر از منابع انتقال دهنده آلودگی وسایط نقلیه ای است که به مزرعه رفت و آمد می کنند کامیونهای حمل خوراک به دلیل احتمال انتقال گرد وخاک از مزرعه ای به مزرعه دیگر می توانند خطری جدی از نظر امکان انتقال آلودگی بحساب آیند. برای کنترل آلودگی وسایط نقلیه وکامیونهایی که بمنظور حمل طیور و تخم مرغ یا خوراک طیور بکار می روند باید قبل از بارگیری به دقت ضد عفونی گردند و حتی بهتر است این کامیونها قبل از ورورد به مزرعه نیز ضد عفوتی گردند.
چنانچه نتوان کامیونها و رانندگان آنها را قبل از ورورد به مزرعه به خوبی پاکسازی نمود و باید یکتمان جانبی در جلوی انبارها ساخته شود تا بدین ترتیب کامیونها مجبور باشند وارد این ساختمان شوند. در صورتیکه نتوان تدابیر فوق را بکار بست میتوان با تخلیه بار کامیونها در انبارهای موقت در اطراف مزرعه از ورود کامیون به داخل مزرعه جلوگیری نمود و بدین ترتیب باراز این انبارها باید به قسمتهای مختلف مزرعه توزیع گردد. به جهت ضدعفونی کامیونها وسایط نقلیه ای که وارد مرغداری میشود بایستی در محل ورودی مرغداریها حوضچه هایی حاوی موادضدعفونی کننده قرار داده شود. باید توجه داشت که عمق حوضچه و همچنین طول آن باید طوری در نظر گرفته شود که حداقل چرخ کامیون تا نصف درون محل ضدعفونی کننده و حداقل دو دور را تا خروج از حوضچه طی نماید.
پرندگان نیز یکی دیگراز عوامل هستند که میتوانند نافل عوامل بیماری زا باشند. بمنظور کنترل آلودگی ایجاد شده توسط پرندگان بایستی سالنها طوری طراحی گردد که هیچ محلی برای ورود پرندگان نداشته باشد. یکی از نکاتی که حتماٌ باید به آن توجه شود این است که بایستی سالن هایی که برای انبار دان استفاده میشود طوری طراحی گردد که فاقد هرگونه محلی برای ورود پرندگان باشد زیرا پرند گان مهاجر عموماً نافل هستند و از ترشحات و مدفوع خودشان عوامل عفونی و بیماری زا دفع می کنند و بدین طریق می توانند باعث آلودگی دان مصرفی و درنهایت آلودگی کل گله گردند.
آلودگی ناشی از میکروارگانسیم های نهفته : منظور از میکروارگانیسم های نهفته میکرو ارگانیسم هایی هستند که بطور طبیعی در هرمزرعه حضور دارند. بسیاری از میکروارگانیسم ها در صورت عدم بکارگیری روشهای مناسب و موثر بمنظور پاکیزه سازی و ضد عفونی کردن محیط و یا بعلت وجود ماده های حفاظت کننده ( بقایای مدفوع کثافات و...) قادرند با بکارگیری روشهای طبیعی حفظ بقای خود همچون تولید هاگ به حیات و بقای خود ادامه دهند. برخی از میکروارگانسیم ها نیز قادرند برای ماهها حدت و توان خود را برای بیماری زایی حفظ کنند که از جمله میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
ویروس بیماری نیوکاسل برای شش ماه
ویروس بیماری گامبورو برای چندین ماه
باکتری سالمونلا تایفی موریوم برای سی ونه ماه
کوکسیدیاها برای چندین هفته
لایه های میکروبی : در هر نقطه ای که سطح مرطوب وجود داشته باشد لایه های میکروبی قابل مشاهده اند لایه های میکروبی در واقع تجمع باکتریهای مختلف دربستری ازماتریکس برون یاخته ای موکوسی اند که میتوانند با استفاده از مژک یا فیمبریه به خوبی به سطوح بچسبند. در لایه‌های میکروبی باکتریهای متعلق به خانواده ها وسویه های متفاوت یافت می شوند. شکل گیری لایه های میکروبی پدیده ایی پیچیده و بسیار متغیر است و می تواند به عنوان استراتژیهای جهت حفظ بقا تلقی شود که توسط باکتریها اتخاذ میگردد.
این حالت مزایای بسیاری برای آنها دارد برای مثال با استقرار در بسترلایه ها ی میکروبی باکتریها از شرایط سخت خارجی مانند اشعه ماوراء بنفش و عوامل شیمیایی و... محافظت می شوند. لایه های میکروبی در طبیعت بعنوان مخزن گوشه های میکروبی عمل می کنند و بدین ترتبیب در حفظ نعادل اکولوژیک نیز نقش دارند.
سالنهای مرغداری بویژه لوله کشیهای موجود در آن نیز از پدیده لایه های میکروبی مجزا و در امان نیستند.
در صورت عدم رعا یت دستورالعمهای پاکیزه سازی و ضد عفونی کارآمد و منظم، لایه های میکروبی موجب بروزخسارات فراوان و متعدد درمرغداری خواهد شد. مطالعات مختلف انجام شده نشان می دهد که مقاومت لایه های میکروبی دربرابر عوامل ضدعفونی کننده بسیار بیش از مقاومت باکتریها به تنهایی است در نتیجه ضدعفونی از کارایی کمتری برخوردار خواهد بود. آزمایشات کلاسیک اندازه گیری تاثیر ضدعفونی سازی نمی توانند مورد استفاده قرار بگیرند. علاوه بر آن فن آوریهای ارزیابی کارآیی عملیات ضدعفونی و پاکیزه سازی (برای مثال نمونه گیری از سطوح موجود با استفاده از کشتهای تماسی) نیز نتایج نادرست به دست خواهد داد.
تالیف و گردآوری: زلیخا طاطاری - محمد ملکان (دانشجویان رزیدنت تخصصی طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران)