به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ پرورش میگو به شیوه متراکم از اواسط دهه 1980 میلادی (به خصوص از جنوب شرق آسیا ) آغازو توسعه یافت . میزان تولید میگوی پرورشی نیز به تبع توسعه سطح زیر کشت و اجرای سیستم پرورش متراکم میگو روند صعودی پیدا کرد.
مختصری بر تاریخچه لجن:
پرورش میگو به شیوه متراکم از اواسط دهه 1980 میلادی (به خصوص از جنوب شرق آسیا ) آغازو توسعه یافت . میزان تولید میگوی پرورشی نیز به تبع توسعه سطح زیر کشت و اجرای سیستم پرورش متراکم میگوروند صعودی پیدا کرد.
بهبود مدیریت آب و مواد زائد حاصله از پرورش میگو به واسطه ایجاد پاره ای از مشکلات در پرورش میگو از دهه های گذشته آغاز و از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.
در گذشته، بیشتر موضوعات مدیریتی در پرورش میگو در ارتباط با آب و مواد زاید موجود در آب متمرکز بود وتوجه کمتری بر مدیریت مواد جامد و نیمه جامد حاصله از پرورش میگو و یا اصطلاحا" لجن حاصله از پرورش میگو در استخرها جهت بهبود وضعیت آن صورت می گرفت که در حال حاضر به دلیل حساسیت اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت پرورش میگو و پساب آن توجه ویژه ای با این موضوع با توسعه تکنیک های بهبود مدیریت آب شامل پیش فرآوری و سیستم چرخشی آب توسط محققین و آبزی پروران صورت می گیرد هر چند این موضوع هنوز به طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است.
بعد از گذشت سالها از فعالیت پرورش میگو ، لجن و یا زائدات حاصله از فعالیت پرورش هنوز به عنوان یک معضل تلقی شده و آبزی پروران نیز در این موضوع نگران هزینه سرمایه ای اولیه و محدویت سطح در مزرعه خود برای اعمال مدیریت بر آن با توجه به مزایای این عمل می باشند .
بر اساس مطالعات نویسنده ، در سه استان جنوبی تایلند(رانونگ،فانگ گا و چامپون) آبزی پروران تمایل به داشتن تکنیک های مدیریتی برای بهبود مواد زائد حاصله در استخرهای خود دارند ولی اطلاعات کافی برای ایجاد تغییرات موثر بر آن را دارا نمی باشند.
بنابراین ،ایجاد روش مدیریت اصولی برای رسوبات شامل فرآوری ، نگهداری،رهاسازی و بازیافت آن برای مدیریت تولید پایدار پرورش میگو ضروری است و در این نوشتار، به پاره ای از رهیافت های به کار گیری شده از سوی آبزی پروران تایلند پرداخته می شود.
لجن
به مواد زائد حاصله از پرورش میگو که در طول دوره پرورش میگو در کف استخر جمع می شود لجن و یا رسوبات می نامند .این مواد به شکل جامد،نیمه جامد،مایع وگاز ناشی از مواد غذایی مصرف نشده ،پوسته میگو،لاشه میگو ، مدفوع ،مواد مترشحه میگو و رسوبات حاصله از فرسایش خاک می باشند که در کف استخر تجمع می یایند.
بخشی از این مواد از طریق سیستم تعویض آب خارج می شود و بقیه موارد در کف استخربه شکل جامد و نیمه جامد باقی می مانند فلذادر این مقاله بیشتر به رسوبات مواد جامد و نیمه جامد استخر پرورش میگو پرداخته خواهد شد.
مشخصات لجن
مشخصات لجن به نوع و طراحی استخر،رژیم مدیریتی استخرو نهاده های ورودی به استخرهای پرورشی و اصولا" به طبیعت و منبع آن بستگی دارد. لجن حاوی مقدار زیادی مواد آلی ،نیتروژن و فسفر ( بیش از خاک های نرمال) و همچنین دارای نیاز اکسیژن بیولوژیکی(BOD )و شیمیایی(COD )بالا بوده که حاکی از بالا بودن میزان بار مواد غذایی در آن می باشد. بنابراین انجام فرآوری ویژه قبل از دور انداختن و مصرف آن ضروری می باشد.
مشخصات کیفی و کمی لجن بعد از برداشت میگو:
H2S 13.6mg/kg
NH3-N 45.9 mg/kg
No2-N 0.2mg/kg
No3-N 0.4mg/kg
Po4 1.2mg/kg
PH 5.8
% Organic matter 16
اثرات لجن
• اثرات لجن بر پرورش میگو
لجن اثرات متعددی بر رشد،بقاء و کیفیت آب پرورش میگو دارد.برداشت لجن از کف استخر به طور قابل ملاحظه ای بر کاهش غلظت مواد آلی غذایی در آب ونتیجتا" در کاهش میزان فیتوپلانکتون و حاصلخیزی استخر تاثیر دارد. در پرورش میگوی ستی فروس، بقاء و میزان تولید در اثر عدم برداشت لجن از استخر کاهش نشان داده و در پرورش میگوی منودن نیز ارتباط منفی با میزان آمونیوم و غلظت سولفید در رسوبات آشکار شده است.
تجمع لجن در کف استخر نه تنها باعث افزایش نیاز اکسیژنی در رسوبات می شود بلکه در ایجاد شرایط بی هوازی در استخر وتولید گازهای مضرنظیر هیدروژن سولفید و.... نیز اثر گذار است.
رسوبات موجود در استخر موجب مصرف اکسیژن محلول در آب استخر شده و از این طریق میزان اکسیژن کف استخر که محل زیست میگو می باشد کاهش یافته و از این طریق موجب استرس و همچنین حساسیت بیشتر آنها به بیماری می شود.علاوه بر آن گازهای حاصله از شرایط بی هوازی در استخر موجب بی اشتهایی میگو و به تبع آن افزایش FCR و فساد بیشتر آب از نظر کیفی می شود بنابراین مدیریت لجن استخر، نقش مهم و حیاتی در زمان پرورش میگو در میزان تولید و پیشگیری از بیماریها دارد.
• اثر بر محیط زیست
اطلاعات کمی راجع به اثرات لجن بر محیط زیست موجود می باشدولی لجن حاصله از پرورش میگو، اثرات منفی،خنثی و مثبت بر محیط زیست داشته و درجه اثرات آن بر محیط زیست بستگی به نحوه مدیریت لجن در زمان پرورش و پس از برداشت میگو دارد . معمولا" درمباحث، بیشتر به اثرات منفی آن پرداخته شده و از بیان اثرات مثبت آن به واسطه ترس از اهمال و قصور در مدیریت لجن در استخرهای پرورش چشم پوشی می شود. اگر چه رهاسازی لجن به محیط زست سر و صدای زیادی رادر صنعت پرورش میگو از منظر مباحث زیست محیطی ایجاد نموده ولی اثرات محیطی ناشی از ورود لجن به محیط زیست از سه نظر قابل بررسی و تفکیک می باشد.
1- اثر برکیفیت آبهای ساحلی و هیدرولوژی آن2- اثر بر موجودات آبزی 3- اثر بر گیاهان مانگرو و گیاهان خشکی زی
1) اثر بر کیفیت آبهای ساحلی و هیدرولوژی
از آنجایی که لجن استخرهای پرورش میگو، حاوی مقدار زیادی مواد تغذیه ای می باشد بنابراین در صورت تخلیه پساب و لجن حاصله از پرورش میگو بدون انجام فرآوری آن ، حاصلخیزی در آبهای ساحلی ایجادمی شود.
ورودمقدار کم و معتدل مواد لجنی به آبهای باز ساحلی نیز موجب ایجاد منابع غذایی برای تعدادی از موجودات آبزی شده زیرا نیتروژن و فسفر بالای موجود در آن موجب رشد گیاهان آبزی می شود بنابراین قبل از ورود و تخیله آن به محیط زیست بایستی عملیات فرآوری بر روی آن صورت پذیرید.
2)اثر بر موجودات آبزی ساحلی
ورود لجن( بدون فرآوری) به منابع آبی به واسطه دارا بودن مقدار زیادی ذرات مواد جامد معلق (مواد جامد معلق به میزان 4200 میلی گرم در لیتر در استخرهای پرورش میگوی متراکم با پوشش پلاستیکی ) گزارش شده است .این مواد با گل آلودگی بالا(turbidity) باعث کاهش نفوذ نور به داخل آب شده و به عنوان یک عامل محدود کننده در فتوسنتز و کاهش میزان اکسیژن محلول در آب های گیرنده شده و از این طریق باعت استرس بر موجودات آبزی می شوددر صورتی که عمل ورود و وجود مواد معلق طولانی مدت باشد اثرات زیان آوری بر موجودات ساکن در بستر خواهد داشت. وجود مواد نیتروژن و فسفر بالا در لجن باعث ایجاد شکوفایی بالا در این نواحی نیز خواهد شد.
3)اثر بر گیاهان مانگرو و گیاهان خشکی زی
برخی ازمطالعات انجام شده نشان داده است که ورود پساب و موادحاصله از پرورش میگو باعث رشد برخی از گونه های مانگرو می شود برای مثال یک مخلوطی از 75 درصد لجن و 25 درصد خاک باعث رشد گونه های مانگرو از جمله (Rhizophora mucronata ،R. apiculata وBruguiera cylindrical) می شود و بر اساس بررسی نویسنده، و گزارش تعدادی از پرورش دهندگان میگو در مناطقی که لجن ها به صورت توده ای نگهداری می شدند در آن مناطق گیاهان مانگرو از رشد بهتری برخوردار بودند.احیاء گیاهان مانگرو به ویژه نوع چندل در کانال های تخلیه مزارع میگو که به صورت نصف از آن با پساب مزارع میگو پر شده بود اتفاق افتاده ( در استان sinkawan محل پروژه پرورش میگوی Tirjawai در غرب کالی مانتن اندونزی) ولی بایستی از تخلیه لجن های حاصله از پرورش میگو در درون جنگل های طبیعی مانگرو به دلیل بالا بودن بار مواد آلی آن به صورت مستقیم پرهیز نمود زیرا این عمل ممکن است باعث عدم تنفس ساختار ریشه های این گیاه شود.
نمک موجود در لجن نیز می تواند مشکل ساز شود فلذا در استعمال آن برای گیاهان خشکی زی بایستی دقت و توجه شود.میزان تحمل گیاهان بر اساس نوع آن متفاوت می باشد درخت نارگیل دارای تحمل بیشتری نسبت به گونه های شدیدآب شیرین می باشد.مشخصات لجن حاصله بر اساس کیفیت آب استخر،میزان نهاده ورودی به استخر و بارندگی در آن منطقه متغییر خواهد بود و از نظر منطقی استخرهای با شوری بالا دارای لجن شورتری بوده و استخرهای با شوری پایین تر و مناطق با بارندگی و یا اینکه در معرض بارندگی بوده اند از شوری پایین تری برخوردارند.در بررسی نویسنده و بر اساس گزارش برخی از پرورش دهندگان با افزودن لجن بر پای گیاهان عنبه هندی میزان رشد رویشی (برگ آنها )افزایش یافت ولی میوه دهی(رشد زایشی) حاصل نشدودر خصوص استفاده از آن برای درختان موز هیچ گونه گزارش منفی با توجه به استفاده منظم آن ارائه نشده است.
استفاده از لجن خشک ( بیش از 15 روز عمر) و ریختن آن در پای درختان کائوچو به مدت دو سال متوالی در ناحیه کوری بوری از استان فان گا بهره گیری شده ودر یک مزرعه تولید گل و گیاه یاسمن در ناحیه کوری بوری نیز کودهی با استفاده از مواد خام لجن برای چند سالی استفاده می شودو هیچ علامت منفی از کاربرد آن مشاهده نشده است.این اطلاعات به وضوح نشان می دهد که پتانسیل بالقوه برای استفاده از لجن برای اهداف دیگر نیز وجود دارد.
مدیریت لجن
اصولا"،مدیریت لجن در دو فاز جداگانه یکی در زمان و حین انجام عمل پرورش میگو و دیگری بعد از برداشت میگو اعمال می شود. این عمل با استفاده ازاستراتژی کامل و با بهره گیری از 4 رویکرد اساسی کنترل،فرآوری،دور یختن و مصرف مجدد صورت و انجام آن با استفاده از تکنیک های مدیریتی از یک مزرعه به مزرعه دیگر و بسته به سلیقه پرسنلی،توانایی مالی،شایستگی و نوع مدیریت در مزارع پرورشی متفاوت می باشد.
فاز اول- مدیریت رسوبات (لجن) استخرهای پرورش میگو در دوره پرورش
در حین دوره پرورش میگو، آبزی پروران با بهره گیری از اهرم های مدیریتی مختلف و بسته به موقعیت پرورش ،شرایط استخر ، شرایط محیطی و منابع در دسترس، لجن و یا رسوبات حاصله را مدیریت می کنند.سه اهرم و یا تکنیک مورد استفاده در مدیریت آن نگه داشتن ،برداشت لجن و معلق سازی آن صورت می گیرد.
در تکنیک مدیریتی باقی گذاشتن لجن در استخر که اثرات منفی کمی به دنبال دارد
در این شیوه با استفاده از هواده ها اقدام به متمرکز کردن لجن در مرکز استخر نموده و بقیه نواحی استخر به کمک جریان هواده پاک و محل زیست و تغذیه میگو ها می شود.در این تکنیک از هواده های مختلف برای ایجاد جریان در آب و هدایت لجن ها و رسوبات به مرکز استخربهره گیری می شود.برخی از پرورش دهندگان با ایجاد شیارها و یا گودال ها به اشکال مختلف و باریک در تجمع و هدایت لجن به این نواحی کمک نموده و رسوبات را در حجم کوچکی جمع آوری می کنند.این رویکرد اغلب با ادغام و تدبیر کنترل و معلق سازی بخشی صورت می گیرد.
در روش کنترلی کاهش حجم لجن، اقدام به مدیریت بهینه غذا و غذادهی و جلوگیری از فرسایش خاک صورت می گیرد.در این روش از مواد شیمیایی اکسی دان نیز ممکن است برای ایجاد شرایط تجزیه هوازی در بستر استخر ها و بهبود کیفیت آب پرورش استفاده شود. برخی از پرورش دهندگان با استفاده از مواد پروبیوتیک برای بهبود لجن تجمع یافته در کف استخر در شرایط هوازی بهره گیری می نمایند. نویسنده در زمان مطا لعه در جنوب تایلند در 15 مزرعه پرورش که از ابتدای دوره پرورش ، برای بهبود کیفیت لجن از پروبیوتیک که به صورت روزانه برای ایجاد جمعیت کافی باکتری های مورد نظر استفاده می کردند مشاهده نموده است.اثرات استفاده از پروبیوتیک کاملا"روشن نیست ولی برخی از پرورش دهندگان مدعی هستند که پس از استفاده از آن میزان لجن استخر کاهش یافته ولی برای اثبات این ادعا نیازمند آزمایشات مقایسه ای در شرایط کنترلی می باشد.
علاوه بر آن از متد معلق سازی بخشی نیز برای تکمیل روش باقی ماندن لجن در استخر استفاده شده وبخشی از مواد معلق از طریق هوادهی کف و با ایجاد شرایط هوازی برای تجزیه بیولوژیکی صورت گرفته و از این طریق باعث کاهش حجم لجن و بهبود کیفیت آب پرورشی می شود.
در تکنیک مدیریتی برداشت لجن در حین پرورش با ایجاد فضای تمیز برای میگو ها، کاهش میزان غذای ورودی (بهبود اف سی آر) ،همچنین بهبود رشد میگو و کاهش خطرات بیماری که از جمله موارد مثبت آن محسوب می شود استفده می شود.
برداشت کامل لجن استخر در حین دوره پرورش عملی نبوده زیرا این کار باعث کاهش مواد مغذی مورد نیاز زی شناوران گیاهی در اکوسیستم استخر و سقوط آن را به دنبال خواهند داشت و تنها می توان بخشی از لجن موجود در استخر را در حین پرورش خارج نمود زیرا برداشت کامل آن از استخر به معنی خروج مواد مغذی نیز تلقی شده ولی در تکنیک هدایت لجن به مرکز استخر همیشه مقداری از آن در سطوح مختلف استخر باقی و یا با افزایش تدریجی موادغذایی به استخر میزانی از آن فراهم و تامین شده و در رشد زی شناوران گیاهی نقش دارد.
در استخرهای آبزی پروری به ویژه در حین دوره پرورش ،میزان مصرف اکسیژن در آنها بالا می رود زیرا در این استخرها با ورود مواد غذایی و به نوعی افزایش مواد آلی روبرو می شویم فلذا برای شکستن و تجزیه مواد آلی توسط ارگانیزمهای ریز در شرایط هوازی ،اکسیزن زیادی مصرف می شود. در سیستم پرورش میگوی متراکم، میزان نهاده ورودی استخر به ویژه غذا بالا است و تجمع این مواد به صورت رسوب در کف استخر باعث افزایش بار آلی استخر می شودبنابراین اکسیژن زیادی برای تجزیه مواد آلی توسط میکروارگانیزمها مصرف شده و نیاز اکسیژنی استخر افزایش می یابد بنابراین در صورت عدم دسترسی اکسیژن به کف استخر، شرایط بی هوازی در آن حاکم شده و موجب تشکیل گاز هیدروژن سولفوره و.... می شود فلذا برای جلوگیری از این موضوع یا شرایط غیر مطلوب در محیط استخر بایستی رسوبات استخر از طریق برداشت و خروج آن از استخر در طی زمان معین مدیریت شود.
تکنیک های برداشت لجن
ابزار مختلفی برای برداشت لجن استخرها در حین دوره پرورش به کار می روندبرخی از مزارع دارای امکانات زهکشی مرکزی در استخر می باشند که از یک لوله مرکزی و در کنار آن از ساختار لوله ای فرعی به لوله مرکزی ضمیمه شده است.لوله های اضافه شده به لوله زهکشی اصلی مرکزی موجب جمع آوری لجن بخش های میانی استخر و هدایت آن به سوی زهکش مرکزی و سپس به کانال زهکش با استفاده از پمپ های مکش الکتریکی و مکانیکی می شوند.این تکنیک نیازمند انرژی و نیروی انسانی است و لی باعث بهبود کیفیت بستر استخر و تولید ایمن در حین دوره پرورش می شود.
برخی از مزرعه داران با استفاده از ابزار و یا دستگاه های چرخشی اقدام به برداشت رسوب استخر می نمایند که این روش نیازمند انرژی زیادی نمی باشد و به آسانی موجب ایجاد جریان در استخرمی شود .استفاده از این ابزار نیازمند هزینه اولیه برای ساختار اولیه پایه ای است که با وجود هزینه آن ارزشمند می باشد.
روش معلق سازی مجدد رسوبات با استفاده از هواده و به هم زنندگان بیولوژیکی (ماهی ها) انجام می شود ولی این تکنیک به طور وسیع در مزارع پرورش به کار گرفته نمی شود در این روش ذرات کوچک معلق شده موجب افزایش سطح، برای تجزیه سریعترآن توسط باکتریها می شود این روش نیازمند نیاز اکسیژنی زیاد در استخر برای فعالیت باکتریها می باشدفلذا اکسیژن محلول بیشتری در آب برای ایجاد بالانس اکسیژنی در استخر نیاز خواهد شد .
در صورتی که مواد جامد معلق در آب زیاد شود این امرموجب کاهش نفوذ نور که در فتوسنتز نیاز می باشد می شود. بنابراین برای انجام این شیوه نیازمند کنترل و تجربه در معلق سازی رسوبات استخر، برای کاهش مسائل مبتلا به در استخر می باشد.
معلق سازی مجدد رسوبات کف استخر با شیوه بهم زدگی بیولوژیکی، اثرات متعادل تری بر روی کیفیت آب استخر خواهد گذاشت.ولی ذخیره سازی مجدد ماهی در استخر علاوه بر کارائی ، موجب افزایش بار توده زنده در استخر جدا از رقابت غذایی می شود.
مزرعه ای که از بچه ماهی جنس نر تیلاپیا برای پرورش توام با میگو و با تعداد 2000 قطعه در هکتار و 45 روز بعد از رها سازی میگوی منودون ذخیره سازی شده دارای تولید خوب و با FCR ،1.72 و تولید تیلاپیای 300 گرمی به عنوان محصول ضمنی مناسب به نظر می رسد.
در سالهای اخیر یک تعدادی از پرورش دهندگان میگو با تکنیک هوادهی از کف برای بهبود کیفیت مواد جامد معلق که به صورت تدریجی به عنوان رسوبات تشکیل می شود بهره گیری می نمایند.
برای این منظور با استفاده از لوله های پی وی سی (PVC) به قطر یک اینچ که در آن سوراخ های کوچکی تعبیه شده است به فاصله 2تا 4 متر در کف استخر کار گذاری و به لوله اصلی(2.5 تا3.5 اینچ) هواده متصل شده و با استفاد ه از پمپ هواده ایر بلوئر که در دیواره استخر مستقر شده است کار هوادهی انجام می گیرد در این روش با ایجاد هوادهی از کف، ضمن بر هم خوردن رسوبات کف و معلق شدن آن باعث فراهم نمودن اکسیژن به تمامی سطوح استخر به ویژه کف شده و شرایط هوازی برای تجزیه باکتریایی را فراهم نموده و از این طریق تنها میزان کمی رسوب در استخرباقی مانده ولی در این تکنیک افزایش FCR و نرخ رشد به خوبی مدیریت نمی شود اما برخی از پرورش دهندگان معتقدند با استفاده از مواد پروبیوتیک میزان تجزیه مواد آلی در این روش افزایش یافته و نتایج خوبی حاصل شده است.
فاز دوم- مدیریت رسوبات استخر پس از برداشت میگو:
این روش در مزارع پرورش میگو به خوبی عملی نشده و تصور عمومی بر این است که این کار مستقیما" در تولید اثر گذار نیست و همچنین به واسطه هزینه های مترتب بر آن استقبال نمی شود. در سالهای اخیر پرورش دهندگان توجه ویژه ای به مدیریت رسوبات استخر پس از برداشت میگو به دلایل مختلف نموده اند .
برداشت و شستشوی لجن کف استخر با استفاده ازآب ( آب فشار قوی) که در حال حاضر این روش در مناطق با تراکم زیاد مزارع پرورشی کمتر معمول و باعث اعتراض صیادان محلی ،پرورش دهندگان آبزی در قفس و دیگر استفاده کنندگان از منابع آب را در بر داشته است. رسوبات حاصله از پرورش میگومعمولا" با استفاده از نور خورشید خشک و در صورت بارندگی میزان شوری آن کاسته می شود .
مدیریت صحیح لجن پس از برداشت میگو، به چهار طریق یا فاز کنترل،فرآوری،برداشت و نگهداری ویا مصرف مجدد صورت می گیرد.(هدف نهایی مدیریت لجن بازیافت و استفاده مجدد از آن و افزایش حاصلخیزی می باشد).
در مدیریت لجن ترتیب و سطح مدیریتی در ارتباط با حفظ و نگهداری محیط زیست با توجه به نوع فاز افزایش می یابد.
مرحله کنترل
این مرحله در واقع ، پیشگیری از اثرات لجن بر پرورش میگو و کاهش تخلیه لجن فرآوری نشده به منابع آبی( محیط زیست) می باشد.این فاز شامل برنامه ریزی صحیح برای فرآوری لجن و فعالیت های نگهداری آن در مزرعه است.
درجه و میزان کنترل بستگی به آگاهی ، میزان توانایی مالی پرورش دهنده،شرایط محلی و به قوانین و مقررات مسئولان امور وابسته است.
مرحله فرآوری
این مرحله به منظور کاهش حجم و سمیت لجن جهت استفاده در اهداف دیگر می باشد. این کار به صورت حرفه ای خیلی ساده نیست و بستگی به تکنیک مدیریت استخر،نوع استخر و نهاده های ورودی استخر دارد . فرآوری اولیه ساده ،نظیر آبگیری لجن از طریق خشک کردن آن در نور آفتاب و یا دربسترهای شنی که در حال حاضر توسط پرورش دهندگان در برخی از مزارع جنوب تایلند اعمال می شود.با خشک نمودن لجن یک بخش زیادی از مواد سمی و جمعیت باکتریایی ان کاهش یافته و در مناطق باتلاقی و جنگل های مانگرو و دیگر روش های مرسوم و سنتی استفاده می شوداز آنجایی که تغییر خصوصیات لجن ، مکان و یا شرایط فرآوری زایعات متفاوت می باشد.بنابراین زمان پروسه فرآوری و طرح های انجام آن ضروری است به موارد ذیل توجه شود:
1-رویکرد و رهیافت کلی و روش انجام کار فرآوری و ارزیابی لجن
2- فاکتورهای موثر بر خصوصیات لجن
3- قوانین ،استاندارد محلی و منطقه ای در مصرف ورهاسازی آن.
نگهداری وخروج لجن مستلزم برنامه صحیح و بایستی همسو با محیط زیست و با روش ایمن باشد. اجرا و انجام این روش باعث بهبود کیفیت زیست محیطی و کاهش مخاطرات بهداشتی می شود.هدف نهایی از مدیریت لجن استفاده آن از طریق بازیافت مواد زائد و افزایش حاصلخیزی آن در دیگر بخش های تولیدی نظیر کشاورزی می باشد.
لجن برای پرورش میگو به عنوان منبع غذایی در تولید فیتوپلانکتون نیز مفید بوده و برخی از پرورش دهدگان میگوی تایلندی و اندونزیایی لجن و رسوبات را در داخل استخر بعد از برداشت میگو با انجام عملیات فرآوری و آماده سازی برای ایجاد شرایط لازم جهت پرورش در سیکل بعدی نگهداری می نمایند.
برخی از پرورش دهندگان میگوی تایلند و اندونزی لجن های خشک شده را در محل های خاص( با ساختار خاکی) به عنوان زباله برای کاهش مخاطرات دفن می نمایند. در حال حاضر در تایلند برخی از شرکت ها مشغول تولید نوعی کود به منظور استفاده کشاورزی از آن می باشند و در حال حاضر این کود در بازار مصرف تایلندموجود بوده و از آن برای اهداف مختلفی از جمله کود کشاورزی ودر پرورش گیاهان زینتی استفاده می نمایند. برای مثال در استان فان گا از این نوع کود برای پرورش گل یاسمن در یک گلخانه تولیدی گل که صاحب آن در حال پرورش 400 نوع گل و گیاه می باشد استفاده می شود. همچنین از این نوع کود در پای درختان کائوچو در یک مزرعه در استان رانونگ استفاده می شود و ضروری است در استفاده از این نوع کود در مصارف گیاهی دقت خاصی برای اخذ نتایج مثبت و عدم اثرات منفی بر گیاهان صورت گرفته و با توجه به پتانسیل بالای آن بایستی مطالعات عملی در خصوص استفاده از آن انجام شود.
دستورالعمل مدیریت رسوبات در حین دوره پرورش میگو
موارد ذیل به عنوان راهنمای کلی در مدیریت رسوبات برای پرورش دهندگان میگو است و این امر، کمک سازمانهای دولتی مرتبط با موضوع را نیز می طلبد.
• تمام مزارع تولید میگو(با توجه به انداز و یا ظرفیت تولید) بایستی دارای مکان مشخص و با مساحت معین برای نگهداری زایعات حاصله قبل از برنامه ریزی برای هر فعالیت تولیدی باشند.
• محل نگهداری زایعات بایستی در هرسیکل تولیدی با در نظر گرفتن شرایط محلی،محیطی و الزامات دولتی تنظیم شود.
• مزارعی که از رویکرد مدیریتی نگهداری زایعات استفاده می نمایندبایستی از سیستم مدیریتی اضافی برای کاهش حجم رسوب و بهبود کیفی رسوبات در هنگام کار اعمال نمایند.
• مزارعی که از رویکرد مدیریتی برداشت لجن استفاده می نمایند بایستی از سیستم مدیریتی صحیح زایعات قبل از خروج آن از محیط مزرعه اعمال نمایند.
• استفاده از مواد شیمیایی و دارو ها برای مدیریت لجن تا حد امکان پرهیز شود.
دستورالعمل مدیریت رسوبات بعد از برداشت میگو:
• لجن حاصله از پرورش میگو نبایستی مستقیما" به محیط زیست وارد و یا تخلیه شود.
• در مزرعه بایستی مکان و مساحت مشخصی برای نگهداری لجن حاصله پیش بینی شود.
• فر آوری اولیه نظیر لای گیری اولیه(ته نشینی) و خشک نمودن آن قبل از رهاسازی وخروج آن بایستی صورت گیرد.
• یک درجه معینی از فرآوری بایستی برای لجن قبل از خروج و بیرون ریختن آن بر اساس شرایط و وضعیت لجن کیفیت،حجم و ویژگی استخر از نظر دریافت برخی از پروبیوتیک ها و درمان آنتی بیوتیکی و یا یا اینکه استخر مواجه با مشکلات بیماری بوده است یا نه) به کار گرفته شود.
• از ریختن هر گونه رسوبات اعم از لجن خشک و تر در محیط آب شیرین بایستی پرهیز شود.
• محل تخلیه و قرار دادن لجن به هیچ وجه نبایستی نزدیک منابع آب شیرین باشد.
• تا آنجایی که ممکن است بایستی رسوبات حاصله باز یافت و مجدد بهره گیری شود.
نویسنده: U Win Latt
مشاور آبزی پروری در تایلند
Email:aquabco@cscoms.com
مترجم :علی محمدیاری
E mail:alimohdyari@yahoo.com
منبع:
مجله آبزیان آسیا، سال2002 ،جلد 7 ،ش