روغنی که به ناحق آبروی دامداران را ریخت

براساس هدف گذاری صورت گرفته در برنامه چهارم توسعه، هر ایرانی باید سالانه 165 کیلوگرم شیر بنوشد، این میزان جدای از مصرف سایر فرآورده‌های لبنی است اما متأسفانه شهروندان ایرانی در این زمینه تنبلی به خرج می دهند و البته از آن طرف هم بابت این تنبلی هزینه های بالایی پرداخت می کنند. چنان چه به آمارهای اعلام شده درباره انواع بیماری های استخوانی، نداشتن دندان های سالم و از همه مهم تر، پوکی استخوان توجه شود، نوشیدن شیر اهمیت خود را بیش از پیش نشان می دهد. متأسفانه سن ابتلا به بیماری پوکی استخوان که از آن به بیماری خاموش یاد می شود در ایران بین سن 50 تا 55 سالگی بوده در حالی که ابتلا به این بیماری در کشورهایی که لبنیات بیشتری مصرف می کنند، بالای 75 سال است.

برای دستیابی به عدد ابتدای مطلب یعنی مصرف سرانه 165 کیلوگرم شیر، ایجاد گاوداری های صنعتی از سال 1363 در دستور کار قرار گرفت. چنان چه به 15 سال قبل از آن بازگردیم، احداث دامداری های صنعتی و استفاده از گاوهای اصیل از سال 1348 آغاز و البته به تعداد محدودی در استان های مختلف راه اندازی شد که این تعداد گاوداری نیاز کشور را تأمین نمی کرد طوری که 80 درصد نیاز جمعیت 36 میلیون نفری کشور به مواد لبنی در سال 1357 از خارج تأمین می شد. در آن زمان انواع پنیر، کره و شیرخشک وارد شده و تعداد محدودی کارخانه هم شیرخشک ها را به فرآورده های لبنی تبدیل می کردند.

پس از انقلاب و براساس اصل 43 قانون اساسی که دولت موظف شد کشور را در زمینه تولید مواد غذایی به خود کفایی برساند، کارهای کمی و کیفی خوبی آغاز شد. در همین باره برای ایجاد گاوداری های صنعتی در سال 1363، یک گله 3 هزارتایی شناسنامه دار گاو هلشتاین اصیل از کانادا وارد و به عنوان گله‌های مادری شروع به کار کردند. این واردات از سوی وزارت کشاورزی وقت صورت گرفت و گاوها در برخی گاوداری های بخش خصوصی و گاوداری های تحت مدیریت بنیاد مستضعفان و جانبازان نگهداری و تکثیر شدند. گاوهای مورد استفاده دامداران برای تولید شیر خام در ایران از 3 نژاد «بومی، دورگ و اصیل» هستند که با روش تلقیح مصنوعی و استفاده از اسپرم‌ گاوهای اصیل روی گاوهای بومی، کار دورگ‌ گیری انجام شده است.

این کار به آن دلیل انجام شد که گاوهای بومی، شیر اندکی داشتند اما پس از دو رگ شدن، سالانه 7 تا 8 درصد تولید شیر رشد کرد. این میزان تا آنجا پیش رفت که در سال 1387، کارخانجات لبنی قادر به دریافت شیر خام تولیدی نبودند و آنها را پس زدند. این عمل ضربه سنگینی به تولیدکنندگان زد و انگیزه را از آنها گرفت طوری که توسعه این صنعت از سال 1388، کاهش پیدا کرد. گسترش گاوداری‌های صنعتی کشور برای اینکه پاسخگوی مصرف سرانه 165 کیلوگرم مردم باشد تا آنجا جلو آمد که امروز ظرفیت تولید شیر خام به 12.5 میلیون تن در سال رسیده اما چون تقاضایی در این سطح از سوی مصرف کنندگان وجود ندارد، میزان شیر تولیدی بیش از مصرف داخلی بوده و مازاد آن صادر می شود.

تولید 9 میلیون تن شیر در سال :

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران میزان تولید سالانه شیر خام را بیش از 9 میلیون تن ارزیابی می‌کند. سعید سلطانی سروستانی در گفت و گو با «تسنیم» با اشاره به 17 هزار و 500 واحد گاوداری صنعتی فعال در کشور از نگهداری بیش از یک میلیون و 500 هزار رأس گاو اصیل شناسنامه دار در این گاوداری ها خبر می دهد که از این تعداد، حدود 530 هزار رأس آن گا‌وهای مولد هستند و سالانه بیش از 6 میلیون تن شیر تولید می کنند. همچنین 3 میلیون تن شیر نیز در روستاها و گاوداری های سنتی تولید و به بازار عرضه می شود.

بنا به اظهار سلطانی سروستانی جمعیت گاوی کشور حدود 8 میلیون و 700 هزار رأس است که به ازای هر 100 رأس گاو، 4 نفر اشتغال مستقیم و به همین میزان نیز اشتغال غیرمستقیم دارد. او درباره میزان نیاز صنعت دام و طیور کشور به علوفه می‌گوید : سالانه به حدود 60 میلیون تن علوفه نیاز است که 40 میلیون تن آن مواد خشری شامل یونجه، کاه و ذرت علوفه‌ای از داخل تامین می شود. علاوه بر این به حدود 20 میلیون تن هم مواد متراکم شامل دانه ذرت، جو، کنجاله سویا و... برای همه جمعیت دام و طیور کشور مورد نیاز است که از این میزان، 13 میلیون تن آن در داخل تولید و 7 میلیون تن آن باید وارد شود.

او افزایش قیمت نهاده های دامی در سال جاری نسبت به سال 1392 را در حدود 80 تا 120 درصد بسته به نوع خوراک دام اعلام می کند و می گوید از آنجا که این نهاده‌ها، 70 درصد هزینه های دامدار را تشکیل می دهد، شیرخام هم گران تولید می شود. به گفته سلطانی سروستانی هم اکنون قیمت هر کیلوگرم شیرخام برای دامدار یکهزار و 465 تومان تمام می شود که دامداری های صنعتی شیرخام درجه یک با 3.2 چربی را به قیمت هر کیلوگرم 1075 تومان و دامداری های سنتی به قیمت هر کیلوگرم 956 تومان در دامداری به کارخانجات تحویل می دهند. البته شرکت پشتیبانی امور دام به منظور حمایت از گاوداران در برخی از استان ها، نهاده ها را ارزان تر از بازار آزاد در اختیارشان قرار می دهد.

رتبه پنجم شیری جهان :

در حال حاضر کشور ایران با رکورد متوسط تولید 12 تن شیر برای هر رأس گاو در مقام پنجم دنیا قرار دارد که این رتبه در سال 1365 بالغ بر 17 بود. این رتبه از نظر کیفی است چراکه متوسط تولید هر گاو شناسنامه دار در شبانه روز بالغ بر 34 کیلوگرم است. حال چنان چه از نظر کیفیت شیر تولیدی مقایسه ای با کشور هند به عنوان اولین تولید‌کننده شیرخام در دنیا صورت گیرد، همه چیز روشن می‌شود.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران با اشاره به سفر خود به کشور هند، می‌گوید : در مراکز جمع آوری شیر در هند، حتی یک دستگاه شیرسردکن وجود ندارد و شیرها بدون سرد شدن به کارخانجات حمل می شوند. در حالی که اکنون چندین سال است که تمام مراکز جمع آوری شیر ایران به دستگاه های شیرسردکن تجهیز شده و علاوه بر این شیرها در بدو ورود به مرکز، آزمایش و سپس تا 4 درجه خنک شده و پس از آن هم به وسیله تانکرهای استریل دوجداره به کارخانجات حمل می شوند.

سلطانی سروستانی در پاسخ به پرسش «تسنیم» درباره وجود و اندازه بارمیکروبی در شیرهای خام تولیدی کشور، از تولید شیرهایی با بارمیکروبی حدود 10 هزار خبر می دهد و تصریح می کند که بیشتر گاوداری های صنعتی ایران شیرخام با بارمیکروبی زیر صدهزار تولید می کنند در حالی که بارمیکروبی شیرهای تولیدی در اروپا حدود صدهزار است. به تأکید او و با توجه به خنک شدن شیرها در بدو دوشیده شدن در گاوداری های صنعتی و خنک کردن آنها در مراکز جمع آوری و حمل کاملا بهداشتی، هیچ نگرانی در این باره وجود ندارد.

سلطانی سروستانی اعتقاد دارد آنچه مهم است جلوگیری از انتقال بیماری های مشترک میان دام و انسان از جمله سل و بروسلولز (تب مالت) بوده که در این باره سازمان امور دامپزشکی به طور مرتب روی گاوداری ها نظارت داشته و کار واکسیناسیون به موقع انجام می شود.

ذائقه منحصر به فرد لبنیات ایرانی :

او به شهروندان اطمینان می دهد شیرخام تولیدی در ایران به مراتب از شیرخشک وارداتی از نظر کیفیت، طعم و مزه بهتر است و شایسته نیست شهروندان از فرآورده های تولید شده با شیر خشک استفاده کنند. چنان که از کارخانجات نیز درخواست شده در صورت استفاده از شیر خشک به منظور پایین آوردن قیمت تمام شده محصولات لبنی خود، حتما روی ظروف عبارت «تولید شده با شیرخشک» را درج کنند. سلطانی سروستانی با اشاره به اهمیت مصرف شیرخام از عرضه مستقیم شیرخام در تهران خبر می دهد و به شهروندان این نوید را می دهد که در آینده نزدیک مراکز عرضه این فرآورده بدون واسطه راه اندازی می شود.

قابل بیان است میزان سرمایه گذاری صورت گرفته در صنعت دامپروری کشور پس از نفت در رتبه دوم قرار دارد و امروز برای راه اندازی یک گاوداری صنعتی در صورت فراهم بودن زمین و آب لازم، به ازای هر رأس گاو، 10 تا 12 میلیون تومان سرمایه نیاز است. این در حالی است که اکنون 2.5 میلیون تن از ظرفیت ها گاوداری های کشور خالی است. واحدهایی که صاحبان آن با سرمایه خویش و استفاده از تسهیلات بانکی، آنها را راه اندازی کرده اند. شایسته است با توجه به کیفیت بالای فرآورده های لبنی ایرانی به دلیل ذائقه پسندی منحصر به فردی که در دنیا دارند، از این صنعت حمایت ویژه شود.

در این میان برخورداری از 2 بازار مهم صادراتی عراق و افغانستان را نباید فراموش کرد چراکه در سال 1393 بالغ بر 790 هزار تن شیرخام از کشور در قالب محصولات لبنی صادر شده طوری که 15 هزار و 500 تن آن شیرخشک و مابقی دیگر محصولات لبنی است که در میان آنها کشورهای کانادا و فرانسه هم قرار دارند. دیگر اینکه انواع محصولات لبنی با برندهای ایرانی در تمام فروشگاه های کشور عرضه می شود و چه خوب است که شهروندان تا آنجا که می توانند لبنیات مصرف کنند و حتی آن را در اولویتی بالاتر از نان مصرفی خویش قرار دهند.

آبرویی که وزارت بهداشت برد :

وی در ادامه با ابراز گله مندی از اظهارات وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره اعلام وجود روغن گیاهی (پالم) در شیرهای مصرفی و این که وزیر در این باره اشتباه کرد، به «تسنیم» می گوید حدود 1080 کارخانه لبنی در کشور کار می کنند و فعال هستند که اظهارنظر وزیر، آبروی آن ها را برد. سلطانی با تصریح این که درنهایت از سوی همین وزارتخانه اعلام شد که تنها دو کارخانه در این زمینه تخلف کرده و هم اکنون نیز مشکل برطرف شده، ادامه می دهد این موضوع باعث شد تا مردم نسبت به مصرف شیر و لبنیات دچار تردید شوند که همین کاهش مصرف، آسیب های جدی به سلامت جسمی آن ها می زند.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران اضافه می کند که اجازه اضافه کردن پالم به محصولات لبنی در دولت قبل صادر شد چراکه آن ها می خواستند قیمت محصولات لبنی بالا نرود و راه علاج را در این دیدند که برای جبران قیمت، روغن گیاهی به محصولات لبنی اضافه کنند.

سلطانی با اشاره به آمار رسمی واردات 650 هزار تن پالم در سال 1392 که بخشی از این روغن ها نیز اکنون در انبارهای دولتی نگهداری می شود، عنوان می کند که هم اکنون به انواع شیرینی های خامه ای، بستنی ها، خامه ها، کیک ها، پنیرها و روغن های سرخ کردنی، پالم اضافه می شود.

وی درباره مصرف شیر و لبنیات و تأثیر آن بر سلامتی مردم می گوید : مصرف شیر و لبنیات علاوه بر جلوگیری از پوکی استخوان و حفظ سلامتی مصرف کنندگان، موجب پیشگیری از ابتلای خانم ها به سرطان پستان هم می شود. همچنین از خراب شدن دندان های بچه های جلوگیری کرده و دندان های اصلی جایگزین دندان‌های شیری از استحکام بیشتری برخوردار خواهند شد.

او شیر را واکسن سلامتی مردم می داند که مصرف آن از بیماری های گوناگون جلوگیری می کند؛ بیماری هایی که به دلیل مصرف نکردن شیر و لبنیات درمیان مردم شایع شده و هزینه های زیادی برای درمان آن ها بر دوش بیماران و دولت تحمیل می شود.

وزارت بهداشت ضد تبلیغ شد :

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران در ادامه گفت وگوی خود با «تسنیم» درباره استفاده از روغن پالم در شیرخام تولیدی دامداران به این نکته اشاره می کند که روغن پالم، روغن جامدی است که برای استفاده در شیرخام باید ذوب و داخل آن ریخته شود که این امر باعث باقی ماندن یک لایه چرب زردرنگ روی شیر می شود که به طور خودکار مشتری آن را پس  ی‌زند از سوی دیگر شیر تحویلی دامداران به کارخانه های صنایع لبنی با حضور نماینده نظارت بر مواد غذایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و پس از انجام 8 تا 10 آزمایش، صورت می گیرد و چنانچه کوچک ترین ناخالصی حتی آب در آن وجود داشته باشد، مشخص و دامدار خطاکار جریمه می شود.

بنا به‌ تأکید سلطانی سروستانی، تلاش های زیادی برای افزایش سرانه مصرف لبنیات و شیر در این سال ها انجام شد ولی انتشار چنین خبری برای مصرف لبنیات ضد تبلیغ بزرگی بود. در حالی که مردم از وزیر بهداشت، انتظار دارند از سلامتی آنها دفاع کند. بنابراین سیاست کتمان حقایق در دستور کار وزارت بهداشت نیست.

به اعتقاد او وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید قبل از رسانه ای کردن این موضوع، جلوی تخلف را می گرفت. اداره نظارت بر مواد غذایی هم وظیفه داشت قبل از اعلام این خبر با آن برخورد کند تا به منافع تولید کننده و مصرف کننده ضربه نخورد.