به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در بسیاری از دامداری‌ها، با اینکه خوراک با کیفیت و به مقدار کفی در اختیار دام قرار می‌گیرد، باز هم رشد مطلوب حاصل نمی‌شود یا تولید شیر و گوشت در حد انتظار نیست. این پدیده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما یکی از مهمترین عوامل، نارسایی در فرایند هضم و جذب مواد مغذی است. در این مقاله بررسی می‌کنیم که چرا این اتفاق می‌افتد و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد.
نقش شکمبه در فرایند هضم
دام‌های نشخوارکننده مانند گاو و گوسفند، معده‌ای پیچیده شامل چهار بخش دارند که مهمترین آن‌ها شکمبه (Rumen) است. در شکمبه، میلیاردها میکروارگانیسم (باکتری، پروتوزوئر و قارچ) وظیفه‌ی تخمیر و تجزیه خوراک را بر عهده دارند. این موجودات ریز، فیبرها را به اسیدهای چرب فرار تبدیل می‌کنند که منبع اصلی انرژی دام به شمار می‌رود.
اگر تعادل میکروبی شکمبه به هم بخورد - مثلاً به علت تغییر ناگهانی جیره، استرس حرارتی، آنتی‌بیوتیک‌ها یا کیفیت پایین خوراک - فرایند تخمیر مختل می‌شود. در نتیجه، مواد مغذی به‌خوبی جذب نمی‌شوند و خوراک عملاً بی‌اثر می‌ماند.
عوامل مؤثر در کاهش بهره‌وری گوارشی
برخی از دلایل شایع کاهش عملکرد گوارشی در دام‌ها عبارتند از:
- عدم تعادل جیره غذایی از نظر انرژی، پروتئین و فیبر
- کیفیت پایین مواد خوراکی یا وجود سموم قارچی
- افزایش بار میکروبی مضر در دستگاه گوارش
- استرس‌های محیطی مانند گرما یا ازدحام در جایگاه
- کاهش فعالیت میکروفلور مفید شکمبه
در چنین شرایطی حتی اگر دام خوراک زیادی دریافت کند، نتیجه‌ای جز اتلاف منابع و کاهش بازده اقتصادی در پی ندارد.
راهکارهای بهبود هضم و افزایش بهره‌وری
برای تقویت عملکرد سیستم گوارش، به‌ویژه شکمبه، باید رویکردی جامع اتخاذ کرد:
- تنظیم دقیق جیره غذایی با کمک متخصص تغذیه
- استفاده از علوفه با کیفیت بالا و اجتناب از تغییرات ناگهانی
- کنترل استرس‌های محیطی و بهبود شرایط نگهداری دام
- تقویت جمعیت میکروبی مفید شکمبه با کمک مکمل‌های حمایتی
برخی ترکیبات طبیعی و افزودنی‌های خوراکی می‌توانند شرایط شکمبه را تثبیت کنند، از افت pH جلوگیری کرده و تخمیر را بهبود بخشند. استفاده منظم از افزودنی‌هایی که ترکیبی از عصاره‌های گیاهی، آنزیم‌ها و محرک‌های هضمی هستند، به‌عنوان بخشی از برنامه غذایی دام، در بسیاری از موارد بازدهی خوراک را بالا برده و رشد یا تولید دام را به سطح مطلوب می‌رساند.
جمع‌بندی
اگر دام خوراک می‌خورد اما وزن نمی‌گیرد، نگاه دقیق‌تری به فرایند گوارش آن بیاندازید. سلامت شکمبه، کیفیت خوراک و تعادل میکروبی، همگی نقش کلیدی در بهره‌برداری موفق از خوراک دارند. با مدیریت درست این عوامل و استفاده از راهکارهای تغذیه‌ای مؤثر، می‌توان عملکرد دستگاه گوارش دام را تقویت کرده و نتایج اقتصادی بهتری به‌دست آورد.
نکته حرفه‌ای دامداران: گاهی افزودن یک مکمل ساده به جیره، می‌تواند تفاوت چشمگیری در هضم، جذب و رشد دام ایجاد کند.