به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ سالمونلوز (Salmonellosis) یکی از بیماری‌های باکتریایی مهم در بز و گوسفند است که می‌تواند باعث خسارات اقتصادی و تلفات شدید در گله شود. این بیماری به‌ویژه در بره‌ها و بزغاله‌های جوان خطرناک‌تر است و در صورت عدم کنترل، به سرعت در گله گسترش می‌یابد. در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های درمان و پیشگیری از سالمونلا در دام‌های سبک می‌پردازیم.
عامل بیماری سالمونلوز چیست؟
سالمونلوز توسط باکتری‌های جنس Salmonella ایجاد می‌شود. گونه‌های مختلفی از این باکتری ممکن است در گوسفند و بز بیماری‌زا باشند، اما دو گونه‌ی مهم عبارتند از:
- Salmonella Typhimurium
- Salmonella Dublin
این باکتری‌ها در محیط‌های آلوده، خوراک، آب، و حتی بدن دام‌های ناقل به‌راحتی زنده می‌مانند و می‌توانند در شرایط استرس‌زا، بیماری‌زا شوند.
راه‌های انتقال سالمونلا در گله
- مصرف خوراک یا آب آلوده به مدفوع دام‌های بیمار
- انتقال از طریق تماس مستقیم با دام‌های ناقل
- آلودگی از طریق پرندگان، جوندگان، حشرات یا انسان
- انتقال عمودی (از مادر آلوده به نوزاد، مخصوصاً در صورت وجود عفونت پنهان)
علائم بالینی سالمونلوز در بز و گوسفند
علائم بیماری بسته به سن دام و شدت عفونت متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- اسهال شدید (گاهی با خون یا موکوس)
- تب بالا
- کاهش اشتها و بی‌حالی
- کم‌آبی بدن
- سقط جنین در میش‌ها و بزهای آبستن
- تلفات ناگهانی به‌ویژه در بره‌ها و بزغاله‌های جوان
درمان سالمونلا در گوسفند و بز
درمان باید به‌سرعت و زیر نظر دامپزشک آغاز شود. آنتی‌بیوتیک‌های رایج برای درمان شامل موارد زیر هستند:
آمپی‌سیلین (Ampicillin): 10–20 mg/kg هر 12 ساعت تزریقی - مؤثر در موارد حاد
انروفلوکساسین (Enrofloxacin): 2.5–5 mg/kg هر 24 ساعت - باید با احتیاط مصرف شود
تری‌متوپریم-سولفا(سولفاپلاس): 15–30 mg/kg هر 12 ساعت - مناسب برای موارد متوسط
فلورفنیکل (Florfenicol): 20 mg/kg هر 48 ساعت - موثر در عفونت‌های مقاوم
توصیه: انتخاب آنتی‌بیوتیک باید بر اساس آزمایش آنتی‌بیوگرام باشد تا از مقاومت دارویی جلوگیری شود.
در دامپزشکی، تجویز آنتی‌بیوتیک باید بر اساس وضعیت بالینی، وزن دام، شدت بیماری، و نتایج آزمایشگاهی (مثل آنتی‌بیوگرام) باشد. اطلاعات دوزی برای اهداف آموزشی و علمی هستند و نباید بدون نظر دامپزشک در مزرعه اعمال شوند.
درمان حمایتی:
- تأمین مایعات و الکترولیت‌ها برای جلوگیری از کم‌آبی
- تغذیه با خوراک قابل هضم
- استفاده از پروبایوتیک‌ها برای تقویت فلور روده
- جدا کردن دام‌های بیمار از دام‌های سالم
پیشگیری از سالمونلوز
پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثرتر از درمان آن است. اقدامات پیشنهادی:
- رعایت بهداشت جایگاه و آخور
- قرنطینه دام‌های جدید حداقل ۲ هفته
- کنترل پرندگان، موش‌ها و سایر ناقلان
- استفاده از آب و خوراک سالم و تمیز
- ضدعفونی منظم جایگاه و تجهیزات
- استفاده از واکسیناسیون در مناطق آلوده (در صورت توصیه دامپزشک)
چرا سالمونلا خطرناک است؟
سالمونلا نه‌تنها باعث کاهش تولید و تلفات می‌شود، بلکه خطر زئونوز بودن (قابل انتقال به انسان) را هم دارد. تماس انسان با دام آلوده یا محصولات خام (مثل شیر یا گوشت) می‌تواند باعث بیماری شود.
نتیجه‌گیری
سالمونلوز یکی از بیماری‌های مهم و بالقوه خطرناک در دام‌های سبک است. شناخت علائم، تشخیص سریع، درمان به‌موقع و اجرای اقدامات پیشگیرانه، نقش کلیدی در کنترل این بیماری دارد. در مدیریت گله، توجه به سلامت گوارشی دام‌ها و رعایت بهداشت، اصلی‌ترین راهکار مقابله با سالمونلا است.