به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ ویروس گامبورو (Infectious Bursal Disease Virus – IBDV) یکی از مهم‌ترین عوامل بیماری‌زا در صنعت طیور است که به‌طور خاص به بورس فابریسیوس، یک اندام کلیدی در سیستم ایمنی جوجه‌ها، حمله می‌کند. این ویروس در دو نوع اصلی وجود دارد: سویه‌های کلاسیک (Classical Strains) و سویه‌های فوق‌حاد یا بسیار بیماری‌زا (Very Virulent Strains – vvIBDV). در این مقاله، تفاوت‌های این دو سویه از نظر شدت بیماری‌زایی، علائم بالینی، نحوه انتقال، پاسخ ایمنی و اثرات اقتصادی بررسی خواهد شد.
1. تفاوت‌های ژنتیکی و بیماری‌زایی
سویه‌های کلاسیک ویروس گامبورو معمولاً باعث بیماری با شدت متوسط میشوند و نرخ مرگ‌ومیر پایین‌تری دارند. در مقابل، سویه‌های فوق‌حاد به دلیل جهش‌های ژنتیکی در ژن‌های مسئول بیماری‌زایی، بسیار تهاجمی‌تر هستند و میزان مرگ‌ومیر بالاتری دارند.
ویژگی‌های سویه کلاسیک:
- بیماری خفیف تا متوسط
- آسیب متوسط به بورس فابریسیوس
- نرخ مرگ‌ومیر معمولاً کمتر از 10%
ویژگی‌های سویه فوق‌حاد:
- بیماری شدید و گسترش سریع
- آسیب شدید به بورس فابریسیوس و سایر ارگان‌های ایمنی
- نرخ مرگ‌ومیر بالا (گاهی تا 50-60%)
2. علائم بالینی و تغییرات بافتی
سویه‌های کلاسیک عمدتاً باعث افسردگی، بی‌اشتهایی و کاهش رشد میشوند، اما در سویه‌های فوق‌حاد علائم شدیدتر شامل خونریزی‌های گسترده، ضعف شدید، پرهای ژولیده و تورم بورس فابریسیوس دیده می‌شود.
تفاوت‌های بافت‌شناسی:
- در سویه کلاسیک: تخریب محدود بورس فابریسیوس
- در سویه فوق‌حاد: نکروز شدید، خونریزی و آتروفی سریع بورس
3. نحوه انتقال و پایداری در محیط
ویروس گامبورو از طریق مدفوع و تماس مستقیم بین پرندگان منتقل می‌شود. اما سویه‌های فوق‌حاد نسبت به شرایط محیطی مقاوم‌تر هستند و می‌توانند برای مدت طولانی در بستر، تجهیزات و سالن‌های پرورش باقی بمانند.
- سویه کلاسیک: حساس‌تر به شرایط محیطی و برخی ضدعفونی‌کننده‌ها
- سویه فوق‌حاد: مقاومت بالا به حرارت، pH پایین و ضدعفونی‌کننده‌های معمول
4. پاسخ ایمنی و اثربخشی واکسن‌ها
سویه‌های کلاسیک معمولاً با واکسن‌های رایج به‌خوبی کنترل میشوند، اما سویه‌های فوق‌حاد می‌توانند با سرکوب قوی‌تر سیستم ایمنی، پاسخ‌های ایمنی را مختل کنند.
واکسیناسیون مؤثر برای سویه کلاسیک: واکسن‌های زنده و غیرفعال سنتی
چالش واکسیناسیون در سویه فوق‌حاد: نیاز به واکسن‌های نوترکیب و برنامه‌های واکسیناسیون چند مرحله‌ای
5. اثرات اقتصادی در صنعت طیور
شیوع سویه‌های فوق‌حاد می‌تواند خسارات زیادی به صنعت طیور وارد کند، از جمله:
- افزایش نرخ مرگ‌ومیر و کاهش عملکرد تولید
- افزایش هزینه‌های درمانی و پیشگیری
- زیان‌های ناشی از افت کیفیت گوشت و تخم‌مرغ
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
سویه‌های فوق‌حاد ویروس گامبورو در مقایسه با سویه‌های کلاسیک تهدید جدی‌تری برای مرغداری‌ها محسوب میشوند. از این‌رو، به‌کارگیری برنامه‌های دقیق واکسیناسیون، مدیریت بهداشتی و پایش مستمر برای کنترل و پیشگیری از این سویه‌ها ضروری است.
پیشنهاد ویژه: برای کاهش خطر شیوع سویه‌های فوق‌حاد، به‌روزرسانی برنامه‌های واکسیناسیون و رعایت استانداردهای قرنطینه‌ای توصیه می‌شود.