به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ سرطان گاوی یا لوکوز گاوی یک بیماری ویروسی است که هیچ درمان یا واکسنی برای آن وجود ندارد. هنگامی که یک حیوان آلوده می‌شود، مادام‌العمر بیمار می‌ماند. گفته می‌شود ویروس عامل بیماری انکوژن است، به این معنی که باعث ایجاد تومور می‌شود. با این حال، از آنجایی که گردش مالی در مزارع لبنی زیاد است، تنها 5 درصد از گاوها به سن کافی برای ظهور این تومورها می‌رسند. اما از آنجایی که سیستم ایمنی تحت تاثیر قرار می‌گیرد، دریچه‌ای را برای سایر عفونت‌ها باز می‌کند.
انواع لوکوز
دو شکل لوکوز گاوی وجود دارد:
لکوز گاوی انزوتیک(LBE) یک بیماری عفونی و مسری گاو با منشاء ویروسی (رتروویروس‌های جنس دلتارتروویروس) است. علائم بالینی LBE به طور کلی در حیوانات حداقل سه ساله ظاهر می‌شود.
لوکوز پراکنده گاوی که عموماً در گاوهای جوان به یکی از اشکال زیر ظاهر می شود: لوکوز جوانی، تیموسی یا پوستی. علل لكوز پراكنده گاو هنوز شناخته نشده است.
لکوز انزوتیک را می‌توان به سه فاز تقسیم کرد:
- فاز بدون علامت: سندروم آنفولانزا به طور استثنایی می‌تواند در روزهای پس از عفونت مشاهده شود، اما در اکثر موارد، گاو هیچ علائم بالینی نشان نمی‌دهد و بدون علامت است. برای 50٪ تا 70٪ از مبتلایان. گاو، این مرحله بدون علامت برای تمام عمر حیوان ادامه خواهد داشت.
- مرحله لنفوسیتوز پایدار تقریباً در یک سوم گاوهای آلوده ایجاد می‌شود. این حیوانات به تکثیر لنفوسیتی مزمن و مداوم بدون علائم بالینی ظاهری مبتلا خواهند شد. لنفوسیتوز می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد.
- فاز تومور گاوهای آلوده دچار لوسمی، لنفوم یا در اکثر موارد لنفوسارکوم چند مرکزی می‌شوند. علائم بالینی به محل تومورها بستگی دارد. حمله به غدد لنفاوی سطحی شایع است. هنگامی که تومورها در غدد لنفاوی داخل شکمی و دستگاه گوارش قرار می‌گیرند، پیشرفت بیماری به دلیل انسداد دستگاه گوارش آهسته است و با بی‌اشتهایی، کاهش وزن و کاهش تدریجی تولید در حیوان مبتلا همراه است. حمله به طحال می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی حیوان شود. همچنین تومورهایی در قلب، رحم، نخاع، ریه‌ها و فضای پشت چشمی دیده شده است.
پیشرفت به سمت لنفوسیتوز پایدار یا فاز تومور چند عامل دارد: عوامل ژنتیکی مخصوص حیوان، فعل و انفعالات ویروس و میزبان، محیط و غیره.
ویروس LBE باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی در گاوهای آلوده و حساسیت بیشتر به سایر بیماری‌های با علت عفونی می‌شود. بررسی‌ها همچنین کاهش تولید شیر، کاهش باروری، پاسخ ضعیف‌تر واکسیناسیون و کاهش سن کشتار دام‌های آلوده را نشان داده است. طبق گفته سازمان جهانی بهداشت حیوانات علیرغم عدم وجود علائم بالینی واضح در طول دوره طولانی عفونت تحت بالینی، ضررهای اقتصادی ناشی از عفونت‌های مداوم توسط ویروس LBE وجود دارد.
انتقال
حدود 10 درصد گوساله‌ها در رحم یا در زمان تولد توسط مادر آلوده می‌شوند. انتقال ویروس از گاو آلوده به گوساله از طریق آغوز یا شیر نیز گزارش شده است.
انتقال ویروس عمدتاً توسط ناقلی انجام می‌شود که امکان انتقال خون حامل لنفوسیت‌های عفونی را از یک حیوان به حیوان دیگر فراهم می‌کند. خطر انتقال ایتروژنیک از طریق اقدامات دامپزشکی یا زئوتکنیکی با استفاده از ابزارهای آلوده به خون زیاد است. انتقال ویروس در طول استفاده مکرر از همان سوزن یا دستکش، اما همچنین در حین کندن یا کوتاه کردن شاخ، تزریق خون، خالکوبی، برچسب گوش یا حتی استفاده از مایع منی یک گاو نر آلوده مشاهده شده است. خطر انتقال از طریق تماس حیوان با حیوان در مزارع با شیوع بالا زیاد است. این ویروس توسط برخی حشرات گزنده خونخوار (به ویژه تابانوس‌ها) قابل انتقال است.
پس شیوه‌های انتقال به اختصار به صورت زیر است:
- انتقال مستقیم
- انتقال مادرزادی
- انتقال بین گونه‌ای
- حشرات خونخوار مانند تابانوس
- معاینات رکتال
- انتقال با سرسوزن
- منی، تلقیح مصنوعی و انتقال جنین
تشخیص سرطان گاو
- ردیابی ویروس با تست‌های مولکولی یا ردپای ویروس به روش سرولوژی
- لنفوسیتوز دائمی به روش هماتولوژ اما به هیچ وجه تشخیص قطعی نیست (30 % موارد)
- بیوپسی از تومور به ویژه در گره لنفی
یافته‌های بالینی لوکوز
به طور کلی ما با سندروم‌های متفاوتی مثل اسهال، کاهش وزن، بیرون زدگی چشم، بی‌اشتهایی، فلجی و ... در سطح گله مواجه هستیم؛ اما فقط در بالغین.
فقط درصد کمی از حیوانات دارای ضایعات توموری هستند. این تومورها در گره‌های لنفی، شیردان، قلب (دهلیز راست)، چشم و نخاع دیده می‌شوند.
کنترل سرطان خون گاو
بیماری کاملا قابل کنترل است و ارتباط مستقیمی با سطح بهداشت در گله‌ها دارد.
- امنیت زیستی و عدم ورود ویروس به دامداری یا یک جمعیت خاص
- تست و حذف موارد مثبت
- در صورت عدم حذف، ایجاد دو گله به فاصله 200 متر
- رعایت سطح بهداشت در تزریقات، امور مامایی و ...