ام پاکس که همچنین با نام آبله میمونی نیز شناخته می‌شود بیماری است که ابتدا در حیوانات دیده شد و اکنون در انسان نیز بروز پیدا کرده است.
ام پاکس یا آبله میمونی بیماری است که ابتدا در حیوانات، به ویژه در جوندگان در آفریقا دیده شد. این بیماری اکنون در انسان نیز بروز پیدا کرده است. بنابراین از یک بیماری مشترک انسان و حیوان در حال ظهور صحبت می‌کنیم. این بیماری خود را به‌عنوان شکل خفیف‌تر آبله انسانی، با علائم جدی‌تر و مرگ‌ومیر کمتر نشان می‌دهد. آبله میمونی توسط ویروسی به همین نام ایجاد می‌شود.
طغیان‌های اپیدمی موضعی کوچک به طور منظم از سال 2022 در مرکز و غرب آفریقا رخ داده‌است. این اپیدمی‌ها به سرعت مورد مطالعه قرار گرفته است.
در اوایل دهه 1980، به دنبال ریشه کنی جهانی آبله انسانی، واکسیناسیون آبله متوقف شد. افرادی که به‌این‌ترتیب واکسینه شده‌اند 80 درصد در برابر ویروس ام پاکس محافظت می‌شوند. در واقع بین ویروس ام پاکس و ویروس آبله انسانی مصونیت متقابل وجود دارد.
در ژوئیه 2022، سازمان جهانی بهداشت به دنبال گسترش "فوق العاده" آن در بیش از 75 کشور غیربومی (مناطقی که این بیماری به طور دائم وجود ندارد)، شیوع آبله میمونی را یک وضعیت اضطراری بهداشت جهانی اعلام کرد.
ام پاکس دومین‌بار به دلیل شیوع بیماری در کنگو و کشورهای آفریقایی همجوار، یک وضعیت اضطراری بهداشت جهانی اعلام شد.
به گفته کارشناسان، تصمیمی که این هفته توسط سازمان جهانی بهداشت برای اعلام این بیماری همه گیر به عنوان یک وضعیت اضطراری گرفته شد، باید به افزایش آگاهی در مورد این بیماری و تقویت اقدامات واکنشی کمک کند.
اینجا آنچه شما باید در مورد ام پاکس و تهدیدی که این بیماری برای سلامت جهانی ایجاد می‌کند بدانید آورده‌شده‌است.
ام پاکس چیست؟
به گفته سازمان بهداشت جهانی ام پاکس یا آبله میمونی توسط ویروسی به همین نام ایجاد می‌شود. این ویروس برای اولین بار در سال 1958 در میمون‌هایی که برای تحقیقات علمی مورد آزمایش قرار گرفتند، کشف شد.
اولین مورد انسانی در سال 1970 در زئیر، جمهوری دموکراتیک کنگوی کنونی گزارش شد. این ویروس امروزه بومی کشورهای مرکز و غرب آفریقا است. اما در سال 2022 شاهد شیوع جهانی در مناطقی مانند اروپا بود که قبلا مواردی را گزارش نکرده بودند.
دو نوع ویروس وجود دارد که به آنها کلاد می‌گویند. کلاد 1 که در آفریقای مرکزی رایج است، باعث شکل شدید این بیماری می‌شود. شیوع سال 2022 توسط کلاد 2 ایجاد شد که بومی غرب آفریقا است.
یک سویه مرتبط با کلاد 1 بانام کلاد 1ب از آن زمان در شرق کنگو و برخی کشورهای آفریقایی ظاهر‌شده‌است. به گفته سازمان جهانی بهداشت، این سویه جدید «به نظر می‌رسد که عمدتاً از طریق رابطه جنسی منتشر می‌شود.»
علت گسترش بیماری چیست؟
این الگوی انتقال تاحدی باکاهش جهانی ایمنی پس‌از واکسیناسیون آبله، به‌دنبال توقف این واکسیناسیون در دهه 1980 توضیح داده می‌شود.
با این حال، عوامل دیگری نیز دخیل هستند که در 30 سال گذشته در معرض تکامل بوده‌اند. عواملی مانند تغییرات عمده در کاربری زمین، جنگل‌زدایی گسترده، افزایش شهرنشینی، تخریب زیستگاه حیات وحش، از دست دادن تنوع زیستی. این فشارها بر روی اکوسیستم‌ها به دلیل فعالیت‌های انسانی منجر به افزایش رابط‌های انسان/حیات وحش و همچنین اصلاح ساختارها و پویایی جوامع حیوانی می‌شود.
علاوه براین، ناپایداری‌های اقتصادی-اجتماعی و جنگ‌های داخلی، رابط انسان و حیات وحش را افزایش می‌دهند. در نتیجه خطر انتقال ویروس‌ها از حیوانات به انسان‌ها را تشدید می‌کنند.
اپیدمی چقدر بزرگ است؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آفریقا (CDC آفریقا) - که این هفته نیز وضعیت اضطراری بهداشتی اعلام کرد - گزارش داد که تعداد موارد مشکوک به ام پاکس در این قاره در سال جاری از 17000 مورد فراتر رفته است. بیشتر آنها در جمهوری دموکراتیک کنگو بوده‌اند.
تنها 24 درصد موارد مشکوک در این کشور در سال جاری مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. این در حالی است که بسیاری از جمعیت روستایی به آزمایش‌های پزشکی دسترسی ندارند. به این معنی که تعداد واقعی موارد می‌تواند بیشتر از گزارش‌های رسمی باشد.
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آفریقا، بیش از 500 مرگ، عمدتاً در جمهوری کنگو، تایید شده است.
حداقل 13 کشور آفریقایی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، از جمله کشورهایی که قبلا آبله میمونی در آنها وجود نداشت، مانند بروندی، کنیا، رواندا و اوگاندا.
روز پنجشنبه، آژانس بهداشت عمومی سوئد اعلام کرد که اولین مورد کلاد 1 را در خارج از آفریقا شناسایی کرده است. فرد مبتلا اخیراً به یک منطقه آفریقایی سفر کرده بود که ویروس در آن در گردش بود.
علائم بیماری آبله میمونی چیست؟
به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده "افراد مبتلا به ام پاکس اغلب در دست‌ها، پاها، قفسه سینه، صورت، دهان یا نزدیک اندام تناسلی جوش دارند."
بر اساس مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده ، بثورات می‌تواند مراحل مختلفی را طی کند و شبیه جوش یا تاول باشد.
به گفته مقامات بهداشتی اروپا و آمریکا، آبله میمونی همچنین می‌تواند باعث تب، سردرد، لرز، ضعف جسمانی، تورم غدد لنفاوی، درد عضلانی یا کمر و علائم تنفسی شود.
ویروس از طریق تماس مستقیم با حیوانات وحشی آلوده یا تماس نزدیک با یک فرد آلوده، از جمله رابطه جنسی، که شایع‌ترین شکل گزارش شده در سراسر جهان است، منتقل می‌شود.
بیانیه سازمان بهداشت جهانی چه تاثیری بر وضعیت خواهد داشت؟
جیمز گارسیا اگلسیاس، محقق مرکز زیست پزشکی در دانشگاه ادینبورگ می‌گوید: «اعلامیه سازمان بهداشت جهانی مهم است، زیرا تلاش‌ها را افزایش می‌دهد.»
او تأکید می‌کند که فقدان وسایل تشخیصی و واکسن‌ها در آفریقا به این همه‌گیری کمک کرده است و بر نیاز به تأمین مالی بهتر تحقیقات و افزایش آگاهی در میان جوامع تأکید می‌کند.
کارشناسان بر این باورند که در حال حاضر اطلاعات بیشتری در مورد ویروس و تأثیر آن مورد نیاز است.
ترودی لانگ، استاد تحقیقات بهداشت جهانی در دانشگاه آکسفورد می‌گوید: « این بیماری می‌تواند یک عفونت بسیار خطرناک باشد و مرگ و میر نیز وجود داشته است، اما برای درک میزان مرگ و میر، ما باید در مورد تعداد کل افراد آلوده، از جمله افرادی که علایم خفیفتری دارند بیشتر بدانیم.»
او می افزاید: « این بیماری جوامع آسیب‌پذیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در حال حاضر به شدت مورد توجه قرار گرفته است.»
بیماری چگونه منتقل می‌شود؟
آبله میمونی یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است، یعنی بیماری که از حیوانات به انسان منتقل می‌شود.
ام پاکس از جوندگان (به عنوان مثال، در آفریقا، سنجاب‌های جنگلی یا موش‌های گامبیایی) به انسان منتقل می‌شود. با این حال، منشا حیوانات هنوز به طور رسمی شناسایی نشده است. طبق مطالعه‌ای که در سال 2021 توسط انستیتو پاستور در مورد آبله میمونی در جمهوری آفریقای مرکزی منتشر شد، تاریخ ژنومی نشان‌دهنده معرفی چندگانه از منشا در حیوانات جنگلی است.
انتقال ویروس ام پاکس به انسان:
- از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده،
- از طریق تماس با ضایعات پوستی یا مایعات بیولوژیکی،
- به طور غیرمستقیم از طریق مواد آلوده (مانند ملافه یا سطوح).
- شاید از طریق قطرات تنفسی یک فرد آلوده نیز انجام شود.
درمان آبله میمونی چیست؟
یک عامل ضد ویروسی که در اصل برای درمان آبله طراحی شده بود، اخیرا برای درمان آبله میمون تایید شده است. این درمان فقط در اشکال شدید بیماری استفاده می‌شود و باید در اسرع وقت برای یک دوره 15 روزه به صورت خوراکی تجویز شود.
مقامات عالی سلامت در سایت خود برای متخصصان بهداشت در مورد عفونت توسط ویروس آبله میمونی، درمان و مراقبت‌های اولیه پاسخ‌های سریع ارائه می‌دهند.
چگونه از بیماری ام پاکس جلوگیری کنیم؟
در مناطق بومی (در آفریقا)، استراتژی اصلی پیشگیری از آبله میمونی شامل موارد زیر می‌باشد:
- محدود کردن رابطه‌ی انسان/حیات وحش،
- افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی به جمعیت در مورد عوامل خطر انتقال مشترک بین انسان و دام (توسط حیوانات)،
- در نتیجه کاهش خطرات انتقال از حیوانات به انسان.
اما فراتر از آن، ما باید از طریق روابط جنسی محافظت شده یا کاهش درگیری‌های نظامی که منجر به جابجایی جمعیت می‌شود، برای کاهش عواملی که در بروز اپیدمی‌هایی مانند فقر نیز نقش دارند، اقدام کنیم.
به طور کلی، برای محدود کردن انتقال انسان به انسان، استراتژی پیشگیری بر اساس اطلاعات و آگاهی است:
- افزایش آگاهی جمعیت در مورد عوامل خطر انتقال: از تماس پوستی با افراد بیمار یا تجهیزات آلوده خودداری کنید.
- اطلاع رسانی به جمعیت در معرض خطر و متخصصان سلامت.
- توسعه تست‌های تشخیصی سریع تشخیص را بهبود می‌بخشد و از انتقال انسان به انسان جلوگیری می‌کند.
جیمز گارسیا اگلسیاس می‌گوید که کشورها باید باتعامل با جوامع خود را آماده‌کنند تا در صورت بروز بحران درمانده نشوند.
او می‌گوید: «دولت‌ها اکنون باید بایکدیگر تعامل داشته‌باشند تا در صورت نیاز به همبستگی در آینده، شرایط را آماده کنند.»
کارشناسان خواستار واکنش جهانی به شیوع این بیماری هستند. آنها از کشورها خواسته‌اند که مانند زمان همه‌گیری کووید-19 واکسن‌ها را احتکار نکنند.
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید در حال حاضر دو واکسن علیه ام پاکس وجود دارد. بااین حال نیاز به بهبود دسترسی به آنها احساس می‌شود.
دیمی اوگوینا، یک متخصص بیماری‌های عفونی نیجریه‌ای که ریاست کمیته مشاوره سازمان بهداشت جهانی در مورد شیوع جدید آبله میمونی را بر عهده داشت توضیح می‌دهد: «احیای مجدد ام پاکس در بخش‌هایی از آفریقا و همچنین گسترش یک نوع جدید ویروس منتقله از راه جنسی، نه تنها برای آفریقا، بلکه برای کل جهان یک وضعیت اضطراری است.»
او می‌افزاید: «ام پاکس یا آبله میمونی قبل از ایجاد یک اپیدمی جهانی در سال 2022 در آفریقا نادیده گرفته‌می‌شد. زمان آن است که قاطعانه عمل کنیم تا از تکرار تاریخ جلوگیری کنیم.»