به گزارش «سرویس دامپزشکی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در کشور ما ایران مدت‌هاست که حیوانات ولگرد مانند سگ‌ها و گربه‌ها در محیط زندگیمان باعث مشکلاتی می‌شوند از جمله انتقال بیماری‌ها (توکسوپلاسما در گربه، کیست هیداتیک در سگ و هاری)، گاز گرفتن، حمله به افراد، تصادفات رانندگی و ایجاد سروصدا را میتوان نام برد.
با کشتن این حیوانات تا حدود زیادی موفق به کاهش تعداد آنها شدند اما این روش دارای مشکلاتی است اول اینکه عمدتا روش کشتن با اسلحه در ملاءعام انجام شده که باعث انزجار عمومی می‌گردد و ثانیا در روش دیگر با ریختن ترکیبات سمی در طعمه‌ها باعث مرگ حیوان شده که این روش برای حیوانات دیگر و حتی انسان و محیط هم خطر آفرین است و ثالثا از نظر شرعی این روش مشکل دارد.
بنابراین از ناباروری به روش جراحی استفاده کردند که این روش برای حیوانات دارای صاحب روش خوبی است اما برای حیوانات ولگرد به دلیل اقتصادی نبودن و زمان بر بودن عملی نیست. بنابراین در حیوانات ولگرد از روش ناباروری بدون جراحی استفاده کردند که هم اقتصادی‌تر و هم عملی‌تر است.
در این روش بدون نیاز به جراحی ایجاد ناباروری در حیوان شده که برای حیوانات ولگرد که تعداد زیادی دارند اقتصادی و عملی است. در حیوانات ولگرد که حداکثر ۲ تا ۳ سال عمر می‌کنند میتوان با ناباروری به روش‌های بدون جراحی را در این حیوانات به انجام رساند.
در زیر به چند نمونه از این روش‌های ناباروری بدون جراحی اشاره می‌کنیم:
۱- روش هورمونال:
در این روش با تجویز هورمون‌های تولیدمثلی باعث بر هم خوردن عملکرد طبیعی هورمون‌های تولید مثلی بدن می‌شوند. این روش بیشتر برای سگ‌ها و گربه‌های دارای صاحب استفاده می‌شود. به خاطر اقتصادی نبودن برای حیوانات ولگرد کاربردی ندارد.
روش‌های خاص دیگری چون بکارگیری مانند ایمپلنت‌های زیرپوستی (حاوی مقدار معینی از هورمون که به تدریج وارد خون شده) یا مثلا بعضی هورمون‌ها که باید در دوره خاصی از چرخه تولیدمثلی (مانند پرواستروس) تجویز شود و باید حیوان در دسترس باشد بنابراین برای حیوانات ولگرد کاربردی ندارد. از جمله ترکیبات هورمونی میتوان به پروژسترون‌های سنتتیک مانند (ملنگسترول استات) اشاره کرد.
۲- روش واکسیناسیون (واکسن‌های علیه هورمون‌های تولید مثلی):
در این روش واکسن‌های حاوی آنتی بادی علیه هورمون‌های تولید مثلی بدن به حیوان تجویز می‌شود اما این واکسن‌ها دارای نواقص و عوارض جانبی هستند و حتی احتمال جواب ندادن به درمان در این روش وجود دارد.
۳- روش‌های دارویی و شیمیایی:
داروهای مختلفی برای ناباروری تولید شده که به سادگی و با یک تزریق داخل بیضه‌ها باعث از بین رفتن اسپرم داخل مایع منی شده و در نتیجه ناباروری بسیار بلند مدت و حتی تا آخر عمر ۲ تا ۳ سال که كل عمر حیوان ولگرد است برای حیوان ایجاد می‌کند.
از جمله این ترکیبات داروئی مانند:
۱- زینک گلوکونات (نوتریزول): این ترکیب در آمریکا برای ناباروری سگ‌های ۳ تا ۶ ماهه استفاده می‌شود. این ترکیب با یک تزریق مستقیم داخل بیضه‌ها باعث ناباروری حیوان می‌شود در این روش ابتدا از داروهای تسکین دهنده برای مقید کردن حیوان استفاده می‌شود و بعد از مدتی نوتریزول باعث حذف اسپرم‌ها و کاهش تستسترون و آتروفی بیضه‌ها می‌شود.
۲- کلسیم کلراید: این ترکیب را مستقیم داخل بیضه‌ها تزریق کرده که باعث آتروفی بیضه و کاهش غلظت تستسترون و تعداد اسپرم‌های اپیدیدیم می‌شود. در سگ دوزهای ۱۵-۲۰ میلی گرم و در گربه دوزهای ۲۰ میلی گرم به هر بیضه بهترین اثربخشی را دارد. این روش (شیمیائی) اقتصادی، اثربخش و راحت است.
حتی نیاز به نیروی کار ماهر هم ندارد و از نظر فرهنگی در بعضی ادیان و فرهنگ‌ها مثل اسلام که کشتن حیوان شرعی نیست قابل قبول است و می‌تواند در سطح وسیعی از حیوانات ولگرد انجام شود. این روش (شیمیائی) را در مورد گربه‌ها و سگ‌های ولگرد میتوان در سطح وسیع درون شهرها با چند تیم مخصوص با افراد متخصص انجام داد که افراد این تیم‌ها می‌توانند این روش تزریق را یاد گرفته و انجام دهند.
در این بحث سعی شد تا چند روش رایج در کاهش جمعیت حیوانات ولگرد در جهان را نشان دهیم و به این نتیجه می‌رسیم که استفاده از روش ناباروری روشی اقتصادی‌تر، جامعه پسندتر و عملی‌تر از دو روش کشتن و ناباروری با جراحی است که در این روش ناباروری، ترکیبات مختلف که در کشورهای مختلف جهان برای ناباروری حیوانات تایید شدند و مورد استفاده قرار گرفتند.
بطور خلاصه مورد بحث قرار گرفت. به این امید که مسئولین به این روش‌ها توجه کرده و با استفاده از آن روزی شهرمان عاری از هرگونه حیوانات ولگرد شود که این امر نه تنها برای جامعه ما مثمره ثمر است بلکه برای خود حیوانات ولگرد نیز مفید خواهد بود.
گردآورنده محسن احمدی دانشجوی دکترای دامپزشکی
با نظارت علمی : دکتر حمید رضا اشراقی