درمانیسوس گالینه: جرب قرمز طیور

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ انگل‌های خارجی یكی از مشكلات مهم در صنعت طیور كشور در گله‌های طیور تخم‌گذار می‌باشد. یکی از انگل‌های خارجی مهم در مزارع طیور ایران جرب درمانیسوس گالینه می‌باشد. طی سالیان گذشته در مبارزه با این انگل از سموم مختلفی استفاده شده است که به مرور زمان، مقاومت‌های نسبت به این سموم مشاهده و گزارش گردیده است. همچنین استفاده از بسیاری از سموم در حضور مرغ ممنوع می‌باشد و علاوه بر بحث امکان باقی ماندن آن در تولیدات، می‌تواند برای سلامت گله و محیط زیست هم خطر آفرین باشد. 

با توجه به بحث مقاومت دارویی و همچنین سلامت محیط زیست و باقی‌مانده‌های دارویی در تولیدات دام و طیور امروزه روش‌های متفاوتی برای مبارزه با این انگل طراحی و پیشنهاد شده است، یکی از این روش‌ها استفاده از مینرال‌های اتومیزه شده می‌باشد.

خصوصیات عمومی بندپایان بیماریزای طیور

موجودات زنده‌ای كه بطور دائم یا موقت در سطح خارجی بدن جانداران دیگر مستقر شده، از آن‌ها تغذیه كرده یا به آن‌ها آسیب می‌رسانند اصطلاحاً انگل خارجی می‌نامند. موجود مورد حمله نیز میزبان خوانده می‌شود. اغلب انگل‌های خارجی را انواعی از بندپایان یا پامفصلی‌ها تشكیل می‌دهند. 

بندپایان با در نظر داشتن بیش از یك میلیون نوع مختلف، بزرگترین شاخه جانوران محسوب می‌شوند و حدود سه چهارم تمام انواع جانوران دنیا را شامل می‌گردند. زمان پیدایش بندپایان اولیه برروی كره زمین را با توجه به فسیل‌های بدست آمده حدود یك میلیارد سال پیش تخمین می‌زنند. 

بندپایان موجوداتی پرسلولی با قرنیه دو طرفی و فاقد اسكلت داخلی می‌باشند، در عوض سطح بدن آن‌ها از ماده نسبتاً مقاومی به نام كیتین پوشیده شده كه در واقع اسكلت خارجی آن‌ها را تشكیل می‌دهند.

برخی خصوصیات بندپایان

- موجوداتی پرسلولی با تقارن دو طرفی هستند.

- بدن آن‌ها معمولا از خارج حلقه حلقه یا بندبند است. در هر حلقه یا بند از بدن اصولا یك جفت زایده وجود دارد كه برای انجام كارهای خاصی اختصاص یافته است.

- سر، سینه و شكم آن‌ها از هم مشخص یا بهم جوش خورده است.

- همه پاها بند بند یا به عبارتی مفصل‌دار هستند.

- اسكلت خارجی آن‌ها برخلاف مهره‌داران، خارجی است.

- در فواصل زمانی معین و در طی رشد بندپایان، قسمت بیرونی اسكلت خارجی از بدن جدا شده و لایه جدیدی به جای آن‌ها ترشح می‌شوند (پوست اندازی).

- دستگاه تنفس برحسب محیط زیست جانور از نوع شبكه نای، صفحات ریوی تشكیل شده است، در بعضی از انواع نیز تنفس پوست بدن انجام می شود. 

خصوصیات درمانیسوس گالینه

درمانیسوس گالینه یک انگل خارجی، در انواع مختلف پرندگان می‌باشد. اگر چه این مایت می‌تواند در بوقلمون، کبوتر، قناری و چندین گونه از پرندگان وحشی نیز مشکل ایجاد نماید اما طیور صنعتی، متداول‌ترین میزبان این انگل می‌باشند. در مزارع پرورش طیور صنعتی، در صورت وجود شرایط مناسب، موجبات رشد و تکثیر فراوان آن فراهم شده، سبب بروز مشکلات بهداشتی و خسارات اقتصادی عمده‌ای بویژه در مزارع مرغ تخمگذار می‌گردد.

این مایت، در بین مرغداران به غلط با نام شپش مرغان، شپشک و یا کنه زدگی مطرح می‌باشد. از آنجا که این مایت بعد از هر مرحله خونخواری رنگ قرمز به خود می‌گیرد تحت نام مایت قرمز پرندگان معروف می‌باشد. درمانیسوس گالینه را با نام مایت ماکیان نیز می‌شناسند.

 این انگل مدت زیادی است که شناخته شده است. در ابتدا در سال 1778 توسط Degeer شناخته شد. سیکل زندگی آن ابتدا در 1917 بوسیله Wood بیان شد. سپس در 1947 ، Sulkin و Wisseman سیکل زندگی این انگل را بطور کامل شرح دادند. این مایت بوسیله Hertel در سال 1914 بعنوان ناقل وبای مرغان گزارش شده است. در 1983 بوسیله Hertel بعنوان اسپیروکت anserina Borrelia گزارش شده است.

مورفولوژی 

مایت‌های درمانیسوس گالینه در مراحل نوزادی و یا نوچگی دارای رنگ سفید و شفاف می‌باشد و تشخیص آنها بویژه بر روی بدن پرنده مشکل است و نیاز به دقت بیشتر دارد. 

مایت در مراحل بلوغ، بعلت خونخواری بالا به رنگ قرمز دیده می‌شود. اندازه این مایت متفاوت می‌باشد و تا حد یک میلیمتر یا بیشتر می‌رسد. کیتین پشتی در این مایت کاملا به انتهای بدن نمی‌رسد و ابریشم‌ها (زوائد خارمانند) روی قطعه کیتینی پشتی کوچکتر از ابریشم‌هایی است که اطراف آن هستند. 

مخرج روی نیمه عقبی قطعه کیتینی مقعدی قرار دارند در حالیکه در گونه اورنیتونیسوس سیلویاروم که به لحاظ مورفولوژی و جثه بسیار با درمانیسوس گالینه مشابه است، مخرج روی نیمه جلویی صفحه مقعدی قرار دارد. کلیسرها بلند و شلاق مانند می‌باشند.

درمانیسوس گالینه عمدتا در روز در شکاف‌ها و ترک‌های دیوارها و سقف‌ها، در زیر بست‌های قفس‌ها و در لابلای گرد و غبار روی میله‌های قفس‌ها مخفی می‌شود و در شب از پناهگاه‌های خود بیرون آمده، خونخواری از پرندگان را انجام می‌دهد. در مزارع با آلودگی شدید درمانیسوس گالینه، در روز نیز مایت‌ها براحتی بر روی قفس‌ها و پرندگان مشاهده می‌شوند.

در یک مطالعه در ژاپن در طی روز، موارد بی‌شماری از تخم‌ها، لاروها، پروتونمف‌ها، دئوتونمف‌ها و موارد بالغ درمانیسوس گالینه بر روی مرغ‌های انگل زده دیده شده است و مشخص شده که تمام مراحل مایت در طی روز نیز به خوبی شب بر روی پرنده‌ها باقی می‌مانند. 

عمدتا در بسیاری از مزارع آلوده، آلودگی توام درمانیسوس گالینه و اورنیتونیسوس سیلویاروم نیز دیده شده است. هنگامیکه پرندگان قبلا توسط اورنیتونیسوس سیلویاروم آلوده شده باشند تعداد انگل‌های درمانیسوس گالینه آن‌ها نیز افزایش می‌یابد، این موضوع احتمالا به دلیل تحلیل قوای بدنی و تضعیف سیستم ایمنی بوده است.

همانگونه که در این تصویر گرفته شده از یک مرغداری مرغ تخمگذار مبتلا به شپشک مشاهده مینمایید، جمعیت کثیری از مایت‌ها در میان گرد و غباری که از میان قفس‌ها جمع اوری شده حضور دارند.