به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مرغ‌های تخمگذار در آب و هوای گرم به درجات بالا عکس‌العمل نشان می‌دهند که ممکن است منجر به کاهش تولید شود. با مدیریت درست می‌توان این اثر را کاهش داد. البته به شرطی که فیزیولوژی پرنده را بشناسیم.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه پرورش پرندگان طبق روش‌های قدیمی و هزینه بردار صورت می‌گیرد. پیش‌بینی می‌شود که حدود ۸۰ درصد این گونه تولیدات با سوددهی پایین انجام می‌شود. معمولا استرس گرمایی یک مشکل عادی در اینگونه کشورها است. درجات بالای دما برای مرغ‌های تجاری و گوشتی می‌تواند اثر تخریبی داشته باشد.
اگر دمای بالا به همراه رطوبت بالا باشد، می‌توان گفت اثر آن دو چندان می‌شود. استرس گرمایی آسایش پرنده را به هم زده و تولید را کاهش می‌دهد. در مدتی که پرنده در هوای گرم مجبور است که سیستم تنظیم دمای بدن را با هوای گرم تنظیم کند تا از تلف شدن جلوگیری کند، در نتیجه تمام پتانسیل ژنتیکی پرنده نمی‌تواند بروز کند.
دفع گرمای زیاد بدن
دمای بدن پرنده در طول روز بین ۴۰ تا ۴۲ درجه تغییر می‌کند. همچنین این تغییر به نوع پوشش پر، دمای محیط و سیستم خنک‌کننده بستگی دارد.
تابش
از دست دادن گرمای بدن به اختلاف دما بین سطح بدن پرنده و محیط اطراف بستگی دارد. عایق کاری ضعیف و سقوف گرم در روزهای آفتابی باعث افزایش دمای لانه و استرس گرمایی می‌شود. این اتفاق در پرنده‌هایی که به صورت فری رنج نگهداری می‌شوند مثل تابش مستقیم آفتاب بر آنها می‌باشد.
انتقال گرما
گرمای بدن پرنده با افرایش دمای محیط زیاد می‌شود. با حرکت دادن هوای اطراف پرنده می‌توان دمای بدن را کاهش داد.
انتقال
گرما می‌تواند از سطحی به سطحی دیگر انتقال یابد، مثلا هنگامی که پرنده‌ها روی لوله‌های آب سرد می‌ایستند یا روی بستر خنک می‌نشینند.
تبخیر
چون پرنده‌ها غدد تعریق ندارند تبخیر از طریق نفس نفس زدن صورت می‌گیرد اگر رطوبت بالا نباشد این کار می‌تواند موثر باشد. آب و هوای گرم و مرطوب به مراتب استرس‌زاتر از دمای بالا می‌باشد. برای از دست دادن یک میلی لیتر آب، جوجه‌ها ۵۴۰ کیلوکالری مصرف می‌کنند که این مصرف انرژی باعث کاهش تولید به شکل معنی‌داری می‌شود.
دمای بدن و محیط
نرخ از دست دادن دمای بدن از طرق تابش و انتقال گرما با بالا رفتن دما کاهش می‌یابد و پرنده‌ها برای دفع گرمای زیادی فقط می‌توانند به تبخیر از طریق تنفس بسنده کنند. دمای ایده‌آل محیط برای پرنده بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است.
اگر دما تا ۳۰ درجه بالا برود پرنده‌ها می‌توانند دمای بدن را تنظیم کنند، اما هنگامی که دمای محیط به ۴۰ درجه برسد دمای بدن پرنده نیز به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. هنگامی که دمای محیط به ۳۰ درجه می‌رسد پرنده غذای کمتری می‌خورد. درنتیجه تخم‌های کمتری با اندازه کوچک تولید می‌شوند. وقتی دمای محیط از ۳۰ به ۳۸ درجه می‌رسد، کیفیت پوسته تخم خراب شده و تخم‌های شکسته زیاد می‌شوند.
در دمای بیشتر از ۳۸ درجه پرنده فقط می‌تواند از طریق نفس نفس زدن از گرمای زیادی رهایی یابد که این امر آلکالوز تنفسی را به دنبال دارد. آلکالوز تنفسی از طریق افزایش ph خون با کاهش CO۲ صورت می‌گیرد. متعاقب این عمل تعادل اسید باز به هم می‌خورد و کلسیم و بیکربناتی که برای تولید پوسته‌ای محکم لازم است کم می‌شوند، در نتیجه تخم‌هایی با پوسته شکننده تولید می‌شوند.
از دمای ۴۱ درجه به بعد خطر مرگ وجود دارد و کارهای عملیاتی باید صورت بگیرد. بالا رفتن دما باعث می‌شود پرنده کمتر خوراک بخورد و بیشتر آب بنوشد. نسبت مصرف آب به خوراک در دمای ۱۵ تا ۳۵ درجه ۱۸۲/۱ می‌باشد در حالی که این نسبت در دمای ۳۰ تا ۳۵ درجه به ۴۰۹/۱ افزایش می‌یابد. جدول شماره یک تاثیر افزایش دما را بر تولید اندازه تخم و ضریب تبدیل نشان می‌دهد.
مرغ‌های تخمگذاری که از دوران جوانی در آب و هوای گرم پرورش یافته‌اند تا حدودی می‌توانند با این شرایط سازگاری پیدا کنند و به سطوح تولیدی بالا برسند این مرغ‌ها از نظر ظاهری دارای شانه‌هایی پهن هستند. بعلاوه این مرغ‌ها چربی و پوشش پر کمتری نیز دارند.
جدول 1- اثر دمای سالن بر تولید تخم‌مرغ، متوسط وزن تخم‌مرغ و ضریب تبدیل در مرغان تخمگذار