به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ فصل جفت گیری برای شتر مرغ از ابتدای فروردین ماه شروع شده و تا پایان آبان نیز ادامه خواهد داشت. طول فصل جفتگیری تا حدود زیادی به شرایط غذایی و محیط‌زیست پرنده بستگی دارد. تقریبا یک ماه قبل از شروع فصل جفتگیری پرندگان را باید به گروه‌های تولیدمثلی که شامل یک پرنده نر و دو پرنده ماده است تقسیم کرد. وضعیت جسمی هر پرنده در این حالت بسیار مهم است. زیرا پرندگان بیمار و ضعیف اغلب دارای قدرت تخمگذاری کمتری خواهند بود.
طی مانور جنسی شتر مرغ نر این پرنده با پرنده ماده جفتگیری می‌کند که در مدت کوتاهی بعد از جفتگیری پرنده ماده حدود ۱۵-۱۲ تخم می‌گذارد. به طور کلی پرنده ماده روزانه یک تخم می‌گذارد. اگر تخم‌ها از آشیانه به طور روزانه برده شوند پرنده ماده ممکن است تا ۸۰ تخم بگذارد.
اگر چه ۴۰-۵۰ تخم معمول است باید توجه داشت که یک برنامه غذایی نامتعادل ممکن است موجب کاهش تخمگذاری شود تخم شترمرغ از بزرگترین تخم‌هاست که وزنی حدود ۲/۷۵ پوند دارد و یک تخم شترمرغ تقریبا برابر با ۲۴ عدد تخم‌مرغ است.
شترمرغ‌ها جایگاه‌های بزرگتر را ترجیح می‌دهند. اگرچه جایگاه بزرگتر از حد معمول نیز می‌تواند باعث وحشی شدن پرنده شود و در این صورت آنها به سختی کنترل می‌شوند. بنابراین سایز یک حصار خوب برای یک گروه تولیدمثلى حدود ۱۵۰۰ است که باید با فنس‌های به ارتفاع ۱/۸ متر محصور شود. کشت یونجه در داخل حصار پرندگان این اجازه را به پرنده می‌دهد که پرنده‌ها علوفه‌ای با کیفیت بالا داشته باشند و همچنین کشت تعداد کمی درخت و درختچه برای ایجاد سایه یا جداسازی توصیه می‌شود.
هرگز نباید از سیم‌های خاردار برای محصور کردن جایگاه استفاده کرد چون باعث می‌شود پرندگان هنگام وارد آوردن ضربات شدید به سیم‌های خاردار به خودشان آسیب وارد کنند وجود یک پرچین یا بادشکن بین جایگاه‌ها برای جداسازی بیشتر مطلوب است. شترمرغ‌ها با شرایط اقلیمی متفاوت سازگاری زیادی دارند اما با این حال در مقابل برف، یخ، باد شدید، سرما، باران، تگرگ و بوران به مراقبت زیادی نیاز دارند. در نتیجه باید جایگاهی مناسب برای پرندگان در نظر گرفته شود که این جایگاه باید پرنده را از شرایط جوی نامناسب محفوظ داشته و هم چنین مهار پرنده‌ها را آسان‌تر کند.
جایگاه دانخوری‌ها و آبخوری‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که فرد مسئول بتواند بدون آسیب در مقابل شترمرغ‌های مهاجم به آنها دسترسی یابد. این در حالی است که پرنده ممکن است در طول فصل جفتگیری رفتارهای تهاجمی داشته باشد.
دانخوری و آبخوری باید به صورت باز و به گونه‌ای طراحی شوند که حداکثر راحتی جهت مصرف خوراک و آب روزانه فراهم شود. همچنین باید توجه داشت که این تجهیزات در ارتفاعی مناسب نصب گردند. شترمرغ ماده معمولا بین ساعت ۴ تا ۷ بعدازظهر تخمگذاری می‌کند.
بلافاصله بعد از تخمگذاری باید تخم‌ها توسط کارگر جمع‌آوری شده و به محل جوجه‌کشی منتقل شوند.
دوران جوجه‌کشی ۴۲ روز می‌باشد. درجه حرارت دستگاه جوجه‌کشی ۳۶/۳ درجه سانتی‌گراد و رطوبت در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد است. وزن تخم به طور متوسط در حدود ۱/۵ کیلوگرم بوده و در پایان دوران جوجه‌کشی باید در حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد از وزن تخم کاهش پیدا کند. در غیر این صورت ممکن است مشکلاتی در جوجه‌درآوری ایجاد گردد.
معمولا تخم‌ها به مدت یک هفته جمع‌آوری و در درجه حرارت و رطوبت مناسب نگهداری شده و سپس نطفه از دستگاه خارج می‌گردند. در روز سی و هشتم تخم‌ها به هچر منتقل شده و تا زمان خروج از تخم در دستگاه باقی می‌مانند. بهتر است جهت خشک شدن و فعالیت نسبی پرنده، به او اجازه داد تا به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت در دستگاه هچر باقی بماند و سپس خارج گردد. بهداشت دستگاه و سالن جوجه‌کشی بسیار مهم بوده و باید حتی الامکان از ورود افراد متفرقه به محیط جوجه‌کشی خودداری شود. جوجه‌ها به هنگام تولد وزنی در حدود ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم دارند. بند ناف توسط آیودین ضدعفونی می‌گردد.
کف بینی‌های هچری نیز باید اصطکاک کافی داشته باشند تا از بازشدن پاها در جوجه جلوگیری به عمل آید. چنانچه جوجه نتواند از تخم خارج شود کمک کرد. این امر نیاز به کسب تجربه کافی داشته و هر گونه مداخله عجولانه نتایج منفی در هچ به دنبال خواهد داشت.
پرورش جوجه شترمرغ
پس از خروج تخم جوجه‌ها باید در حرارت ۳۰ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد قرار گیرند. بهتر است این حرارت در زیر منبع حرارتی (لامپ هیتر، مادر مصنوعی) برای جوجه مهیا شده و به جوجه‌ها اجازه انتخاب داد. در صورتی که شرایط جوی اجازه دهد می‌توان جوجه را ۲۴ ساعت بعد از درآمدن از تخم در فضای آزاد قرار داد.
مراقبت از جوجه در سنین اولیه باید دقت انجام شود بهداشت سالن کاملا رعایت شده و شب‌ها شرایط مناسب از نظر دما و تهویه برای جوجه ها فراهم شود.
عفونت کیسه زرده از متداول‌ترین علل مرگ و میر جوجه‌ها تا سن حدود ۱۴ روزه‌گی است. این عفونت می‌تواند از طریق تخم دستگاه جوجه‌کشی بندناف و نیز غذا و خوردن مدفوع (از طریق روده) به کیسه زرده منتقل شود.
عدم جذب به موقع کیسه زرده باعث عفونت و مرگ جوجه خواهد شد. هرگونه استرس نیز می‌تواند شرایط را برای باقی مانده کیسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نماید. از دیگر علل مرگ و میر در جوجه‌ها می‌توان به عفونت‌های باکتریایی، اسهال و مشکلات فیزیکی پا اشاره کرد. غذا ۲۴ ساعت بعد از هچ باید در اختیار جوجه قرار گیرد.
غذا باید دارای انرژی و پروتئین بالا و از نظر املاح معدنی و ویتامین‌ها بالانس باشد. چند روزی طول می‌کشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بیاموزد و این مدت زمان کافی را برای جذب کیسه زرده فراهم می‌نماید. قرار دادن یک جوجه بزرگتر در میان جوجه‌های تازه به دنیا آمده عمل آموختن خوردن و آشامیدن را به جوجه‌ها آسان می‌سازد. جوجه‌های مریض و غیرفعال را باید سریعا از سایر پرندگان جدا نموده و در فضای دیگر تحت درمان قرار داد.
انباشتگی اجسام خارجی از قبیل سنگ، چوب و ساقه در پیش‌معده و سنگدان از دیگر عوامل مرگ و میر جوجه‌ها تا سن چهارماهگی می‌باشد. هرگونه استرس از قبیل بالانس نبودن جیره (از نظر مواد غذایی، مواد معدنی و ویتامینه و غیره) نیز بیماری و عدم آرامش و سلامت پرنده می‌تواند به این مسئله منجر گردد. بنابراین حتی‌الامکان سعی شود محیط پرورش جوجه‌ها عاری از هرگونه اجسام خارجی باشد.
واکسیناسیون جوجه‌ها علیه بیماری نیوکاسل در کشورمان الزامی است. تلفات ناشی از این بیماری توسط بعضی از مزارع در ایران گزارش شده است. جوجه‌ها به بیماری آنتروتوکسمی نیز حساس هستند واکسیناسیون جوجه عليه این بیماری توصیه می‌گردد. این بیماری غیرواگیر بوده و عامل اصلی آن استرس است (تغییرات جیره، حمل و نقل، ترس، تراکم جوجه‌ها و...).
جوجه‌ها به سرعت رشد کرده و درسن یک ماهگی در حدود ۳ تا ۶ کیلوگرم وزن دارند. با افزایش سن جوجه‌ها باید فضای بیشتری در اختیار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه‌ها باید دارای سایبان بوده و بهترین انتخاب به عنوان بستر می‌باشد بستر فضای مسقف، بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتی بتوان آن را شست و شو داد و ضدعفونی کرد.
در بعضی از مزارع از سیستم حرارت زیرزمینی به عنوان منبع حرارت استفاده می‌نمایند. این مسئله باعث گرمی بستر و آرامش پرنده و نیز کاهش تلفات ناشی از عفونت کیسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگی جوجه‌ها وزنی بین ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم خواهند داشت. بعد از سن ۳ ماهگی جوجه‌ها نسبتا مقاوم بوده و تلفات کاهش می‌یابد بعد از سن ۳ ماهگی بیشتر تلفات ناشی از مسائل فیزیکی است. از سن سه ماهگی تا پایان یک سالگی (زمان کشتار) جوجه‌ها در فضاهای محصور نگهداری می‌شوند.
معمولا به ازای هر پرنده حداقل ۵۰ متر مربع فضای گردشگاه در اختیار قرار می‌گیرد. فضای سایبان برای هر پرنده نیز ۵ متر مربع است بنابراین بعد از سن سه ماهگی پرندگان نیاز به سالن‌های بسته نخواهند داشت. بعد از سن سه ماهگی پرندگان به سرما و گرما بسیار مقاوم هستند. پرندگانی که به عنوان مولد انتخاب می‌شوند بعد از سن یک سالگی از جیره‌های نگهداری استفاده نمایند.