به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛یکی از نکات اساسی که باعث کاهش آلودگی‌های حاصل از وجود مواد غذایی در مدفوع پرندگان خواهد شد، دستکاری جیره غذایی طیور می‌باشد. در مجموع پرندگان پنج نیاز اساسی در تغذیه دارند. پرندگان به انرژی نیازمندند. این انرژی، با چربی و کربوهیدرات‌ها تامین می‌شود. پرندگان همچنین به پروتئین، آب، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیازمندند.
باید به این نکته نیز دقت داشت که حتی در بهترین شرایط مدیریتی نیز طیور نمی‌توانند ۱۰۰ درصد مواد غذایی موجود در جیره خود را تماما هضم کنند. چهار دلیل اساسی ممکن است سبب شود که مواد غذایی از طریق مدفوع دفع شوند:
- وجود ضایعاتی در غذا
- اضافه مواد غذایی موجود در جیره
- وجود مواد غذایی هضم نشده
- وجود مواد بیولوژیک مانند سلول‌های مرده در بدن
در مدفوع طیور دو ماده اساسی وجود دارد که دارای اهمیت بالای هستند: نیتروژن که نتیجه شکست است و همچنین ماده معدنی فسفر.
نیتروژن و فسفر:
وجود نیتروژن در جیره طیور الزامیست. پروتئین‌ها از آجرهایی از جنس اسیدهای آمینه تولید می‌شوند. در این صورت، نیتروژن را می‌توان در نقش سیمان برای چسبیدن این آجرها در نظر گرفت. بنابراین نیتروژن برای ساخت پروتئین الزامیست. از سوی دیگر لازم به توجه است که نیتروژن دفعی از پرندگان می‌تواند به یک معضل محیطی بدل گردد.
علت آن را نیز می‌توان در پخش این ماده بصورت آمونیاک در محیط جستجو کرد. این ماده (آمونیاک) قادر است سبب ایجاد بوهای نامطبوع در محیط مزرعه شود. نیتروژن همچنین می‌تواند سبب بروز آلودگی منابع آب شود. این موضوع زمانی مهم می‌شود که بدانیم که ۵۰ درصد از کل مردم آمریکا و ۹۵ درصد از روستاییان این کشور آب خود را از طریق منابع زیرزمینی به دست می‌آورند.
فسفر نیز از مواد ضروری است که باید در جیره طیور وجود داشته باشد. این ماده، اصلی مهم در استحکام تخم‌مرغ‌ها و استخوان‌ها می‌باشد. فسفر همچنین قسمت مهمی در غشای سلولی RNA و DNA می‌باشد. فسفر موجود در مدفوع طیور می‌تواند با ذرات جامد موجود در هوا باند شده و منابع آبی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. وجود مقادیر زیاد فسفر در آب می‌تواند باعث رشد جلبک‌ها شود.
راهکارهایی برای کاهش نیتروژن و فسفر:
تا اینجا به زیان‌های وجود فسفر و نیتروژن اضافی اشاره کردیم. اما تولیدکنندگان چگونه می‌توانند میزان این دو ماده را در جیره طیور کم کنند.
۱) کاهش مواد غذایی بیهوده:
یکی از روش‌های کاهش مواد غذایی در جیره طیور، کاهش مواد غذایی بیهوده می‌باشد. منظور ما از مواد غذایی بیهوده، موادی است که در جیره فراهم می‌شوند اما پرنده عملا توانایی هضم آنها را ندارد. هضم بعضی از مواد غذایی در پرندگان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. بعضی از این دلایل می‌توانند شامل بیماری، سن و همچنین شرایط محیطی باشند. Van Heugten و Van Kempen در سال ۱۹۹۹ دریافتند که در صنعت طیور آمریکا بین ۲ تا ۱۲ درصد مواد غذایی بیهوده مصرف می‌شود.
پرورش‌دهندگان و مزرعه‌داران قادرند از طریق طراحی مناسب سیستم غذایی مزرعه خود بر اساس سن و نوع پرنده‌های پرورشی، مصرف مواد غذایی بیهوده را کاهش دهند. از سوی دیگر تحقیقات حاکی از آن است که استفاده از غذای پلت شده در طیور، می‌تواند وجود مواد غذایی در مدفوع طیور را کاهش دهد.
۲) دقت بیشتر در هنگام تهیه جیره غذایی:
دومین روش پیشنهادی به منظور کاهش وجود مواد غذایی در مدفوع طیور، دقت بیشتر در هنگام تهیه غذا می‌باشد. پرندگان می‌توانند میزان مشخصی از هر یک از مواد غذایی را بطور کامل هضم نمایند. در صورتی که هر یک از مواد غذایی مورد نیاز پرنده در جیره بیشتر از حد باشد ماده غذایی هضم نشده و از طریق مدفوع دفع خواهد شد.
بنابراین تامین مواد موردنیاز پرندگان به میزان مشخص، از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. بطور مسلم، پرندگان نر و ماده نیازهای غذایی گوناگونی دارند. همچنین نیازهای تغذیه‌ای پرندگان از یک فاز تولید به فاز دیگر می‌تواند متفاوت باشد. بعنوان مثال در مزارعی که پرندگانی با سن‌های مختلف را پرورش می‌دهند، نیازهای Starter ها با نیازهای Finisher ها متفاوت خواهد بود.
بنابراین پرندگان باید بر اساس سن، جنس و نیازهای تغذیه‌ای گروه‌بندی شوند. نحوه غذا دادن به پرندگان بر اساس جنسیت پرنده Split - Sex Feeding نامیده می‌شود. همچنین طریق غذا دادن به پرندگان بر اساس فاز تولید را phase-feeding می‌نامند.
در گذشته، بسیاری از پرورش‌دهندگان، میزان مواد غذایی را بیشتر از میزان مواد غذایی پیشنهاد شده در نظر می‌گرفتند که این میزان اضافه مرز امنیتی نامیده می‌شد. Spears در سال ۱۹۹۶ دریافت که جیره متداول مرغ‌های دوره Finisher شمال کالیفرنیا در کل، ۰,۳۰ درصد فسفر بیشتری داشته است. بر اساس این تحقیقات صورت گرفته، میزان فسفر اضافی هضم نشده و از راه مدفوع پرندگان دفع می‌شده است.
بر اساس این تحقیقات، در حال حاضر بسیاری از پرورش‌دهندگان طیور از (مرز امنیتی) استفاده نمی‌کنند. علت آن نیز کاهش میزان غذا مدفوع طیور و حفظ سرمایه آنها می‌باشد.
درروش دیگر برای دقت بیشتر به هنگام تهیه جیره غذایی، استفاده از آمینواسیدهای سنتتیک در جیره پرندگان می‌باشد. آمینواسیدهای سنتتیک منابع تولیدی اسیدهای آمینه و با غلظت بالا می‌باشند. در تهیه جیره‌های طیور به روش‌های سنتی از سویا و سایر مواد برای فراهم کردن آمینواسیدها و پروتئین‌ها استفاده می‌کردند.
اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، آن است که این گروه از مواد غذایی نه یک نوع اسید آمینه بلکه اسیدهای آمینه مختلفی را در جیره فراهم می‌کنند. زمانی که اسیدهای آمینه سنتتیک در جیره فراهم می‌شوند میزان کمتری از موادی که در جیره‌نویسی سنتی به کار می‌رفتند، استفاده خواهند شد. از سوی دیگر وجود اینگونه از آمینواسیدهای آماده، امکان استفاده میزان دقیق آنها را در جیره فراهم آورده است. این مواد میزان پروتئین کل جیره و همچنین دفع نیتروژن از طریق مدفوع را کم می‌کنند.
Kerr و Easter در سال ۱۹۹۵ متوجه شدند که به ازای هر ۱ درصد کاهش در پروتئین خام استفاده شده در جیره با توجه به استفاده از آمینواسیدهای سنتتیک، میزان دفع نیتروژن در کل ۸ درصد کاهش می‌یابد. کاهش نیتروژن دفعی همچنین سبب کاهش آمونیاک شده و کاهش بوی زننده تجهیزات و وسایل پرورش را سبب می‌شود.
۳) بهبود وضعیت هضم:
سومین روش پیشنهادی ما برای کاهش وجود مواد غذایی در مدفوع طیور، سعی در بهبود هضم جیره توسط پرنده می‌باشد. زمانی که جیره‌ای با قابلیت هضم بالا توسط پرنده مصرف شود، میزان کمتری از مواد غذایی توسط پرنده دفع خواهد شد. برخی از مواد غذایی برای پرندگان قابلیت هضم بیشتری دارند. اما از سوی دیگر، بالانس جیره‌هایی با این شرایط (با قابلیت هضم بالا) با مسائل اقتصادی مزرعه‌داران از اهمیت خاصی برخوردار است.
یکی از روش‌های بهبود هضم فسفر در جیره‌های طیور، استفاده از محصولی تجاری بنام Phytase در جیره است. بیشتر فسفر در دانه‌های غلات با ترکیبی بنام Phytate باند شده است. در نتیجه فسفر برای پرنده قابل دسترس نبوده و از طریق مدفوع دفع خواهد شد. Phytase آنزیمی است که ترکیب Phytate را شکسته و از این طریق فسفر قابل دسترس برای پرنده را افزایش می‌دهد. در نتیجه فسفر موجود در غلات برای پرنده قابل استفاده شده و کمتر در مدفوع به چشم می‌خورد.
Verstegen, Kornegacy در سال ۲۰۰۱ میلادی دریافتند که میزان دفع فسفر پرندگان زمانی که در جیره آنها از Phytase استفاده شده است، کمتر می‌باشد. در اینجا این نکته را اشاره می‌کنیم که در حال حاضر نوعی ذرت با Phytate کم وجود دارد که همان تاثیر استفاده از Phytase در جیره را دارد.
میزان فسفر کل این نوع ذرت همانند سایر ذرت‌ها می‌باشد، ولی میزان کمتر Phytate در این نوع ذرت سبب شده است که میزان فسفر باند شده کمتری را داشته باشد و بنابراین میزان فسفر قابل دسترس آن بیشتر خواهد بود. در حال حاضر استفاده از آنزیم Phytase برای مزرعه‌دارها اقتصادی‌تر خواهد بود. البته با پیشرفت‌های مهندسی ژنتیک می‌توان منتظر ذرت‌هایی با قیمت پایین‌تر بود.
نتیجه‌گیری:
تحقق استراتژی‌های غذایی که در این مقاله به آنها پرداخته شد، بطور علمی باعث دفع کمتر مواد غذایی از طریق مدفوع خواهد شد. اما باز هم تاکید داریم که حتی در بهترین شرایط مدیریتی نیز طیور نمی‌توانند ۱۰۰ درصد از مواد غذایی موجود در جیره خود را بطور کامل هضم کنند.
در واقع رسیدن به این میزان، غیر ممکن خواهد بود. با نگاهی به آینده می‌توان حدس زد که با روش‌هایی که در آینده نه چندان دور کشف خواهد شد، میزان فسفر و نیتروژن در مدفوع پرندگان باز هم کاهش پیدا کند. در هر حال همیشه، مسائل مالی از جمله فاکتورهای مهمی است که میان دانشمندان و مزرعه‌داران قرار دارد. بنابراین تحقیق بیشتر در مورد مسائل اقتصادی روش‌های ذکر شده تا رسیدن به نتایج قطعی ادامه خواهد داشت.