به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ هچر نمی‌توانـد شـرایط نامطلوبی را که در دوره انکوباسیون تخـم‌مرغ‌ها در ستر وجود داشته تصحیح نمایـد. بنابراین صحت عملکـرد ستر در طی دوره انکوباسیون تخـم‌مـرغ بسیار مهـم اسـت. تخممرغها در طی دوره‌ای که در ستر می‌ماننـد روزبه روز آسیب‌پذیرتر می‌شـوند، فـن‌های سـتر هماننـد فـن‌های هـچـر از اهمیت حیاتی برخوردار می‌باشند. در برخی از انـواع سترها فـن‌های ازکارافتاده به دلیـل حرکـت فـن‌های سالم مجاور آنها چرخش معکوس پیدا کنند و در حقیقت بازدهی ندارند.
هنگامی که فـن‌های یک طرف ستر روشن هستند هرگز نبایـد فـن‌های سمت دیگر را خاموش نمـود زیرا ایـن عمـل باعث چرخش معكوس فـن‌های خاموش خواهـد شـد و فن‌های خـامـوش فقط وقتی در جهت صحیح خواهند چرخیـد کـه مجـددا روشـن شـوند.
بازدید روزانه:
در بازدیدهای روزانـه دسـت‌ها را زیر هر یک از فـن‌ها بگیرید تا مطمئـن شـويـد هـوا بـه طـرف پاییـن می‌وزد فـن‌هایـی کـه ارتعـاش داشته و می‌لرزند و فن‌هایی که پروانـه آنها تعـادل نـدارد باعـث آسیب‌دیدگی پانـل‌های فـن، ترموستات‌ها و رله‌ها می‌شـوند. بیشتر اوقـات جـداشـدگی ستون جیوه ترموستات‌ها بـه علـت ارتعـاش فـن‌ها که ناشی از عدم تعادل پروانه آنها است رخ می‌دهد.
پروانه فن‌ها خیلی بیشتر از آنچه که بعضی از افراد فکر می‌کنند اهمیت دارد در صورتی که پروانه فن‌ها درست عمل نکند بازدهی کل ستر افت خواهد کرد. پروانه‌های خمیده و یا کثیف باعث کاهش جریان هوای موردنیاز برای انکوباسیون خواهد شد در صورتی که پروانه فن به طور صحیح در محل خود نصب نگردد جریان هوای بین تخممرغها به میزان ۳۰ درصد افت خواهد کرد.
بازدید پروانه فن:
برای بازدید و بررسی تعادل پروانه فن باید یک پیچ گوشتی را از بین میله‌های پشت فن رد کرده به طوری که بر لبه پروانه فن تماس یابد سپس پروانه را می‌چرخانند تا در صورت تنظیم نبودن مشخص گردد تمام پروانه‌ها باید مطابق هم تنظیم شوند. در برخی از انواع سترها در زمان روشن بودن فن‌ها، کانال‌های تهویه تحت تاثیر فشار مثبت و منفی هوا که در بالا و پایین فن‌ها بوجود می‌آید کار می‌کنند.
اگر این کانال‌ها مورد بی‌توجهی قرار گیرند و یا به هر دلیل از محل خود برداشته شوند این بی‌توجهی و یا دستکاری می‌تواند باعث کاهش درصد هچ به میزان ۳ درصد شود و شما هرگز به علت آن پی نخواهید برد. عایق‌های لاستیکی جریان هوا در محل پانل فن‌ها باید کیفیت خوبی داشته باشند. کانال هوا نیز لازم است نسبت به پانل‌ها در موقعیت مناسبی قرار گرفته باشد هر شکاف یا روزنه‌ای که بین پانل و کانال هوا وجود داشته باشد منجر به قطع جریان هوا شده و کانال هوا را به طور کامل بدون استفاده می‌نماید.
بازدید درب‌ها:
درب‌ها باید به نحو بسیار مناسب در محل خود قرار گرفته باشند تا از هرگونه ورود و خروج هوا جلوگیری نمایند. استفاده از لوله‌ها و قفل‌های شکسته و یا درب‌های خمیده موجب برقراری جریان کوتاه هوا بین ورودی هوا و روزنه‌های درب خواهند شد این واقعه باعث می‌شود که هوای گرم به جای آن که در مسیر طبیعی خود به طرف انتهای مخالف هوا برود از طریق روزنه‌های اطراف درب به هدر رود.
گاهی اوقات یکی از المنت‌های هیتر می‌سوزد و باعث کاهش تولید حرارت و افزایش مدت زمان گردش حرارت در ستر می‌شود در نتیجه مدت زمان بازگشت به حرارت طبیعی طولانی می‌شود باید هر از چند گاهی پس از خاموش کردن فن‌ها، المنت سترها را بازدید کرد در زمان خاموش بودن فن‌ها تمام المنت‌های هیتر باید به رنگ قرمز دیده شوند البته در صورت نیاز به حرارت در ستر و فرمان دادن ترموستات، المنت‌ها روشن خواهند بود.
هرگز در زمان روشن بودن هیترها، فن‌ها را برای مدت طولانی خاموش نکنید زیرا این کار باعث آسیب دیدن هیترها خواهد شد. استفاده از ولتاژ کم در ستر نیز موجب افزایش مدت زمان گردش حرارت در ستر و کندی بازگشت به درجه حرارت طبیعی خواهد شد. سینی‌های جمع‌کننده آب نیز همانگونه که از نام آنها مشخص است باید کار کنند.
سینی‌های شکسته و وارونه و خراب باعث ریزش قطرات آب به خارج از کانال‌های فن‌ها و نهایتا روی تخممرغها می‌شوند. این واقعه باعث خنک شدن تخممرغها و کشته شدن جنین آنها خواهد شد.
جمع‌آوری قطرات آب:
در پایین کوییل خنک‌کننده باید کانال جمع‌کننده آب قرار گیرد تا چکه‌های آب حاصل از شبنم‌زدگی روی کوییل را جمع کند. این آب نباید روی پانل فن‌ها بریزد. اگر این چکه‌های آب در کانال هوا انباشته گردند آب به طرف کانال بازگشت میکند و روی پانل‌های فن و احتمالا روی زمین می‌ریزد در هر شرایطی از وجود آب روی زمین باید اجتناب شود.
این مسئله باعث اثرات خنک‌کنندگی موقتی شده و نهایتا سبب هچ غیریکنواخت خواهد شد. به علاوه این مسئله باعث افزایش رطوبت در ستر شده و منجر به کاهش توان دستگاه در کم کردن رطوبت خواهد شد دلایل متعددی وجود دارد که سیستم‌های خنک‌کننده و حرارتی باید به طور هم‌زمان مورد دقت و بازرسی قرار گیرند.
این وسایل باید در هر نوبت برای مدت بیش از ۶۰ ثانیه مورد بازرسی قرار گیرند و غالبا مشکلات مشاهده می‌شوند. ترموستات‌ها، رله‌ها، شیرهای برقی، شیرهای برگشتی، نشتی‌های آب و مرطوب بودن زمین می‌توانند منجر به ایجاد اشکال شوند.
اگر کوییل‌های خنک‌کننده به جای آنکه در مسیر جریان هوا قرار گیرند روی آن و یا هر جای دیگری نصب شوند بی‌تاثیر خواهند بود. نازل‌های اسپری مستعمل و قدیمی و یا دچار انسداد و عایق‌های لاستیکی جریان هوای ناقص و کهنه یا درب‌های خراب می‌توانند باعث بروز شرایط نامتعادل در ستر شوند.
وجود تعادل صحیح در شرایط محیطی:
سالن‌های سرد و خشک یا گرم و مرطوب سبب بروز شرایط محیطی نامتعادل خواهند شد. در برخی از انواع سترها دمپر ورودی هوا باید طوری تنظیم شده باشد که درجه حرارت در قسمت‌های جلو عقب ستر را به طور یکنواخت حفظ نماید گرم شدن و یا خنک شدن هم‌زمان ستر باید به ندرت رخ دهد در یک ستر متعادل تغییرات درجه حرارت باید در کمترین حد باشد که این امر به منزله شاخص صرفه‌جویی در انرژی نیز هست.
حرارت و رطوبت باید به طور مساوی همراه با جریان یکنواخت هوا در اطراف تمام تخممرغها منتشر شود. افزایش یا کاهش شدید درجه حرارت به هر مدت زمان که باشد باعث برجای گذاردن اثر مخرب بر زمان هچ و حذف رطوبت داخلی تخم‌مرغ خواهد شد.
هچ‌های طولانی و ضعیف در نتیجه وجود شرایط نامتعادل در ستر رخ می‌دهد و معمولا ارتباطی به شرایط هچر ندارد.
ستر باید اغلب اوقات به طور مطلوب کار کند و تمام لامپ‌های اگاه‌کننده آن به غیر از لامپ چرخش خاموش باشد. در صورتی که شیرهای آب به طور صحیح تنظیم نشده باشد می‌تواند باعث بروز مشکل گردد که این مسئله به وسیله تغییرات دوره‌ای سریع قابل تشخیص است.
تصحیح میزان جریان آب:
اگر شیر جریان آب خیلی باز و فشار آب بالا بوده و آب خیلی سرد شده باشد کوییل خنک‌کننده به سرعت پرشده و باعث افت درجه حرارت ستر خواهد شد که در این صورت لازم است هیترها بکار افتاده و درجه حرارت را به حد طبیعی برگردانند. این واقعه به علت اتلاف آب و برق منجر به صرف هزینه اضافی بیهوده خواهد شد.
درجه حرارت آب خروجی کوییل خنک‌کننده باید به مقدار جزیی گرم بوده و هرگز خنک نباشد. شیر آب باید به اندازه‌ای باز شود که خنک‌کنندگی مورد نیاز را تامین کرده و منجر به روشن شدن آژیر ستر نشود. اگر شیر آب به طور کامل باز بوده ولی آب خنک فاقد خاصیت خنک‌کنندگی کافی برای تامین نیاز ستر باشد باید سیستم خنک‌کننده را مورد بازرسی و بازدید قرار دهید.
چیلرهای خنک‌کننده آب:
حال مقداری به وضعیت چیلر خنک کننده آب در هچری بپردازیم در صورتی که خنک‌کنندگی دستگاه خیلی زیاد باشد باعث هدر رفتن نیروی برق و استهلاک دستگاه خواهد شد. درجه حرارت آب باید به طور فصلی و به نسبت باز بودن شیرهای آب تنظیم گردد و به اندازه‌ای خنک باشد که خنک‌کنندگی کافی برای دستگاه ستر بوجود آورده و باعث به صدا درآمدن آژیر ستر نشود.
نصب یک دماسنج روی خط لوله آخرین ستر مفید خواهید بود. این دماسنج درجه حرارت واقعی آب خنک را پیش از ورود به ستر نشان می‌دهد در اغلب موارد در صورتی که آب خنک ورودی حدود ۲۲/۲ درجه سانتیگراد برودت داشته باشد مناسب خواهد بود. شرایط سالن ستر روی عملکرد صحیح ستر تاثیر بسزایی دارد. درجه حرارت سالن ستر نیز همانند سالن هچر باید بین ۲۴ و ۲۵/۵ درجه سانتیگراد بوده و بین ۶۰ تا ۶۵ درصد رطوبت نسبی داشته باشد هزینه گرم کردن سالن ستر خیلی کمتر از هزینه روشن بودن دائم هیترهای الکتریکی سترها خواهد بود.
انتقال راک‌های ستر:
هوای کولرهای تبخیری و هیترها نباید مستقیما در محل ورودی هوای باشد، به همین ترتیب تولیدکننده‌های رطوبت نیز نباید به ورودی هوای ستر خیلی نزدیک باشند. از جمله دلایل دیگر ضعف قابلیت جوجهدرآوری این است که در برخی از انواع سترها راک‌های ستر را به مدت طولانی در راهرو سالن ستر رها کنند.
به علت تفاوت جریان هوا بین ستون‌های تخم‌مرغ و بوجود آمدن نواحی سرد و گرم مدت انکوباسیون تخممرغها متفاوت خواهد شد. نکته بسیار مهم آنکه این مسئله باعث بوجود آمدن جنین‌های ضعیف و نیز منجر به هچ غیریکنواخت می‌گردد. راک‌های ستر باید در کوتاهترین زمان ممکن به داخل ستر برده شوند. در زمان انتقال و چیدن تخم‌مرغ در حالی که فن‌های ستر روشن هستند درب‌های ستر را باز نگذارید این کار باعث خروج هوای گرم و مرطوب از درون ستر به سالن ستر و تغییر شرایط سالن ستر و همچنین کشیده شدن هوای بیرون به داخل ستر خواهد شد.
باز بودن درب‌ها موجب خنک شدن بیش از حد ستر می‌شود و این بدان معناست که زمان بیشتری برای بازگشت به حرارت مورد نیاز ستر لازم خواهد بود. خنک شدن بیش از حد ستر باعث طولانی‌تر شدن دوره هچ خواهد شد. مشکل شناخته‌شده دیگر دراین ارتباط سردشدن تخم‌مرغ‌هایی است که نزدیک به درب ستر قرار گرفته‌اند. اگر میزان مرگ و میر زودرس جنینی زیاد باشد باید به‌این مسئله توجه داشت که احتمالا درب ستر به مدت طولانی باز نگه داشته شده است.
معایب:
از معایب حرارت دادن تخممرغها پیش از چیدن در ستر ایجاد قطرات بر روی آن‌هاست که معمولا رخ می‌دهد. عرق کردن در اثر پایین بودن درجه حرارت پوسته تخم‌مرغ اتفاق می‌افتد. اگر تخممرغها خیلی کثیف باشند احتمالا دراین شرایط باکتری‌ها به داخل تخم‌مرغ نفوذ می‌کنند و این واقعه منجر به مرگ جنین و انفجار تخم‌مرغ در مراحل بعدی انکوباسیون خواهد شد. بنابراین فقط تخممرغهای تمیز باید قبل از چیده شدن در ستر حرارت ببیند.
بهر حال اگر درجه حرارت سالن نگهداری تخم‌مرغ خیلی پایین نبوده و سالن ستر خیلی گرم و مرطوب نباشد احتمال شبنم‌زدگی به حداقل خواهد رسید. داشتن یک اتاق مخصوص برای حرارت دادن تخممرغها قبل از چیدن آنها در ستر ایده‌آل است. درجه حرارت سالن ستر بین حدود ۲۴ تا ۲۵/۵ درجه سانتیگراد مطلوب است. روش حرارت دادن تخممرغها قبل از چیدن آنها در ستر بسیار مهم است.
برای مثال اگر تخممرغهای داخلی راک خیلی مجاور دیوار قرار گیرند گرم شدن تخممرغها به طور یکنواخت صورت می‌گیرد. این مسئله نهایتا منجر به هچ‌های غیر یکنواخت می‌شود که دراین شرایط بعضی از جوجه‌ها آماده تخلیه از هچر هستند ولی برخی هنوز در حال شکستن تخم‌مرغ می‌باشند.
نگهداری تخم‌مرغ برای مدت طولانی:
تخم‌مرغ‌هایی که برای مدت طولانی نگهداری می‌شوند باید در درجه حرارت‌های پایینتر قرار گیرند و گرم کردن آنها قبل از چیدن در ستر نیز به مدت طولانی‌تری انجام می‌پذیرد. گرم کردن تخممرغهای ذخیره شده پیش از چیدن آنها در ستر به فعال شدن جنین در تخممرغهای کهنه و کاهش زمان انکوباسیون کمک میکند و بدین ترتیب قابلیت جوجه درآوری تخممرغها بالا می‌رود.
طول مدت زمان لازم برای گرم کردن تخم‌مرغ قبل از چیدن در ستر به شرایط سالن و توان آن در رسانیدن درجه حرارت تخممرغها به حدود 24 درجه سانتی گراد بستگی دارد. زمان سه تا شش ساعت معمولا قابل قبول است. زمان‌های طولانی‌تر ممکن است باعث بروز مشکلاتی ناخواسته گردند.
خنک نگه داشتن:
تخممرغها از زمان جمع‌آوری از لانهی تخمگذاری تا چیده شدن در داخل ستر باید خنک نگه داشته شوند. هرگونه افزایش حرارت تا 6/26 درجه سانتیگراد باعث شروع رشد جنین می‌شود. اگر تخممرغها تا این حد گرم شوند نباید مجددا خنک شوند زیرا جنین درحال رشد ممکن است بمیرد. گرم کردن تخم‌مرغ قبل از چیدن در ستر معایب و مزایایی داردو موضوع مهمی‌که باید به خاطر داشته باشیم آن است که برای داشتن یک هچ یکنواخت تمام تخممرغها باید تحت شرایط مشابه حرارتی قرار داشته باشند.
به همین جهت زمان چیدن زمان انتقال خارج کردن جوجه از هچر باید طوری تنظیم شود که بهترین نتایج کیفی هچ را داشته باشیم. بنابراین اگر گرم کردن تخم‌مرغ قبل ازچیدن به خوبی انجام شود بسیار مطلوب بوده و منتج به کسب نتایج دلخواه خواهد شد.
وقتی سترها جدید هستند و برای اولین بار روشن می‌شوند و یا پس از تعمیر برای اولین بار روشن می‌گردند پایین بودن درصد جوجهدرآوری و افزایش مدت انکوباسیون معمولا دور از انتظار نیست چون ستر در این حالت برای کسب حرارت کار میکند ولی وقتی درزمان چیدن یک سری تخم‌مرغ، ستر حاوی تخممرغهای مسن‌تر باشد در این حالت ستر برای کسب برودت بیشتر کار میکند.
کنترل درجه حرارت ستر:
در برخی ازانواع سترها وقتی درجه حرارت به کمتر از 5/37 درجه سانتیگراد برسد سیستم حرارتی، و وقتی درجه حرارت به بالاتر از7/37 درجه سانتیگراد برسد سیستم خنک‌کننده بکار می‌افتد. هرچه سیستم خنک‌کننده به نحو بهتری عمل کند برای تخممرغهای چیده شده در دستگاه بهتر است. وقتی ستر با ظرفیت کامل تخم‌مرغ کار میکند و گاهگاهی نیاز به خنک شدن پیدا میکند بهترین شرایط حرارتی در انکوباسیون وجو دارد.
بالارفتن درجه حرارت حباب مرطوب تا‌این حد اجازه از دست رفتن رطوبت و کاهش وزن را به تخم‌مرغ نمی‌دهد. دراین موارد اگر پس از هچ تخممرغهای هچ نشده را بشکنید مواردی چون مرگ و میر در مراحل آخر موقعیت نامناسب جنین و تخممرغهای نوک‌زده‌ای را که جوجه آنها فرصت خارج شدن پیدا نکرده مشاهده خواهید کرد. اگر این تخممرغها را کندل کنید خواهید دید که اتاقک هوایی تخم‌مرغ کوچک بوده و هنوز مقدار زیادی مایع اطراف جنین را گرفته است.
گاهی جنین آنقدر بزرگ به نظر می‌رسد که در پوسته نمی‌گنجد. وقتی در مراحل انکوباسیون به علت تغییرات ناگهانی و طبیعی، ریه و قلب جوجه نیاز به هوا پیدا میکند نوک خود را به داخل اتاقک هوایی وارد میکند و در مایعات اضافی غرق می‌شود و بالاخره جنینی خیلی بزرگ معمولا در موقعیت غیر طبیعی قرار گرفته و نمی‌توانند پوسته را نوک بزنند. این مشکل تابستانه یکی ازعلل افت قابلیت جوجهدرآوری تخممرغها دراین فصل از سال است که باید به یکیاز طرق ذیل اصلاح گردد:
- شیر برگشتی آب سرد سترها را باز کنید تا به رطوبت‌گیری هوا کمک شود. وقتی به طور دائم مقدارکمی آب سرد درکوئیل خنک‌کننده جریان یابد قطرات شبنم بوجود آمده و رطوبت به صورت قطراتی بر کوئیل خنک‌کننده خواهد نشست و رطوبت هوا پایین می‌آید .
- اگر اقدام اخیر باعث نیاز به اسپری بیشتر در ستر شود شیر بازگشت آب سرد سترها را کمی ببندید.
- هیترهای ستر ممکن است گاهی بکار افتند ولی به عنوان یک مشکل مطرح نیست زیرا در طول دوره انکوباسیون درجه حرارت طبیعی مورد نیاز حفظ می‌شود. هزینه بکارافتادن هیترها و مصرف آب اضافی به وسیله تولید بیشتر جوجه جبران خواهد شد.
مناسب ترین برودت آب خنک‌کننده:
درجه حرارت مناسب آب خنک‌کننده به رطوبت‌گیری هوای ستر و کاهش رطوبت هوا در آن کمک میکند. آب با درجه حرارت 2/22 درجه سانتیگراد در مبدا ورود کوئیل خنک‌کننده باعث می‌شود رطوبت اضافی هوا روی کوئیل خنک‌کننده به صورت شبنم بنشیند و طی سیکل طبیعی دستگاه این آب خارج خواهد شد.
این واقعه وقتی رخ می‌دهد که درجه حرارت لوله پایینتر از نقطه شبنم هوای داخل ستر باشد. هر چه درجه حرارت آب مورد استفاده در خنک‌کننده کمتر باشد خنک کردن و رطوبت‌گیری هوای ستر به نحو بهتری انجام می‌شود. چنانچه نتوان درجه حرارت آب مورد استفاده را پایین تر از 2/22 درجه سانتیگراد حفظ کرد ممکن است نصب یک سیستم خنک‌کننده آب در مسیر آن ضروری باشد.
بهبود قابلیت جوجهدرآوری:
یکی دیگر از موارد استفاده سیستم خنک‌کننده آب درمواردی است که آژیر درجه حرارت بالا در ستر بکار می‌افتد و احساس می‌شود که برای کاستن درجه حرارت داخل ستر باید درب آن را باز کرد. این عمل آژیر دستگاه را خاموش خواهد کرد ولی به افزایش قابلیت جوجهدرآوری کمک نخواهد کرد اگر تلاش کنید که مسائل انکوباتور را بفهمید و این ایده را بکار بندید قابلیت جوجهدرآوری تخممرغها و کیفیت جوجه بهبود خواهد یافت.
دکتر فریدون نیک نفس