به گزارش «سرویس اطلاعات دارویی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در تغذیه گاوهای شیری آنچه اغلب مورد بحث قرار می‌گیرد محدود به مواد مغذی نظیر انرژی و پروتئین می‌شود که تاثیر مستقیمی بر تولید شیر دارند، اما به راستی ما درباره مواد معدنی چه می‌دانیم؟ آنها چه هستند؟ چرا اهمیت دارند؟ به چه میزان باید در جیره گاوهای شیری مورد استفاده قرار گیرند؟ چه اتفاقی خواهد افتاد در صورتی که به حد کافی از یک ماده معدنی بخصوص در جيره استفاده نکنیم؟ و آیا می توان مواد معدنی را به میزان بیشتر از حد مورد نیاز تغذیه کرد؟
هر چند تغییر در سطوح مواد معدنی ممکن نیست تاثیرات سریع و فوری تغییر در سطوح انرژی یا پروتئین را داشته باشند، اما اثرات طولانی مدت تغییر در سطوح مواد معدنی می‌تواند بر سلامتی دام، طول عمر و رشد دام تاثیرگذار باشد.
مواد معدنی، عناصر غیرآلی (نه منشا گیاهی و نه منشا حیوانی) مورد نیاز بدن برای رشد مطلوب و اعمال صحيح عضلات و اعصاب هستند. همچنین آنها اجزای ضروری آنزیم‌های بدن، هورمون‌ها و سلول‌ها می‌باشند.
سطوح مواد معدنی توصیه شده ثابت نیست و با تغییر در تولید دام، اندازه بدن (جثه)، محیط و سایر عوامل تغذیه‌ای این سطوح نیز تغییر می‌کند. برای محاسبه نیاز واقعی گاوهای شیری به مواد معدنی، لازم است وضعیت فیزیولوژیکی او را بدانیم (وضعیت آبستنی، سطح تولید شیر و احتیاجات نگهداری و میزان رشد).
در صورتی که احتیاجات دام به مواد معدنی برآورده نشود و یا مواد معدنی به طور صحیحی در جیره بالانس نشوند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ به طور کلی، مشکلات در ابتدا بر سلامتی دام و تولیدمثل اثر خواهد گذاشت. همان طور که می‌دانیم اثرات عدم تعادل و یا عدم تامین کافی مواد معدنی، فوری و سریع نخواهد بود. بسیاری از کمبودهای مواد معدنی، تنها پس از تأمین ناکافی آنها در یک دوره طولانی مدت بروز خواهد کرد.
هر چند عوارض کلینیکی کمبود یک ماده معدنی، پس از یک دوره زمانی قابل مشاهده است لیکن کمبودهای ساب کلینیکال ممکن است در این مدت به عملکرد مطلوب دام آسیب رساند. این یک قاعده کلی است اما استثنایی هم در این مورد وجود دارد و آن مسمومیت با مواد معدنی است.
بسیاری از مواد معدنی در سطوح بالای تغذیه، می‌توانند سبب بروز مسمومیت شوند. برای تامین احتياجات مواد معدنی دام، این حقیقت را باید مد نظر قرار داد که جذب مواد معدنی به نسبت از جذب سایر مواد مغذی پایین‌تر است. همین طور، جذب مواد معدنی از یک ماده معدنی به ماده دیگر متفاوت است و شکل آن نیز بر جذب تاثیر می‌گذارد.
حتی زمانی که ما مقدار و شکل مناسبی از یک ماده معدنی بخصوص را برای تغذیه تعیین می کنیم، باز هم اطلاعات ما کافی و کامل نیست، چرا که اثرات متقابل شناخته شده زیادی بین مواد معدنی وجود دارد که باید مد نظر قرار گیرد (برای مثال، سطوح بالای یک ماده معدنی قابلیت استفاده سایر مواد معدنی را کاهش خواهد داد) اثرات متقابل شناخته شده بین مواد معدنی مس - مولیبدن ، گوگرد - سلنیوم ، کلسیم – فسفر، کلسيم - روی، کلسيم - منگنز و آهن - منگنز و پتاسیم - منیزم وجود دارد.
در مورد بسیاری از مواد معدنی، با افزایش مقدار آنها در جیره غذایی جذب آنها نیز کاهش می‌یابد. باید توجه داشت با افزایش سن حیوانات به طور مشخص بازده جذب نیز کاهش می یابد. برای کاهش هزینه‌های مرتبط با تغذیه مواد معدنی، متخصصین تغذیه دام باید سعی کنند بیشترین درصد مواد معدنی را از طریق مواد خوراکی شاخص تامین نمایند.
لازم است به خاطر داشته باشیم که مقدار مواد معدنی موجود در مواد خوراکی کاملا متغیر است. به طور کلی، مکمل‌های مواد معدنی کمیاب از طریق منابع غیرآلی به طور مشخص به صورت سولفات‌ها، فسفات‌ها، کلرایدها، کربنات‌ها یا اشکال اکسید عناصر کمیاب تامین می‌شوند.
برخی از منابع غیرآلی مواد معدنی کمیاب نسبت به سایرین بیشتر قابل دسترس هستند (برای مثال، سولفات ها نسبت به اکسیدها). مواد معدنی آلى اغلب به صورت کلیت‌ها یا پروتئینات‌های باند شده به اسیدهای آمینه یا پروتئین‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.
این مواد معدنی معمولا بوسیله مکانیسم مختلفی در روده جذب می‌شوند که این مکانیسم ممکن است زیست فراهمی با قابلیت دسترسی حیاتی (Bioavailability) آنها را افزایش دهد و یا در شرایطی که اثرات متقابل بین مواد معدنی وجود دارد ممکن است سبب بهبود جذب شود.
به طور کلی، مواد معدنی آلی هرچند به لحاظ هزینه گران تر هستند اما با توجه به پاسخ‌های ایمنی و تولیدمثلی که ایجاد می‌کنند می‌توانند مفید و سودمند واقع شوند.
به عنوان یک قاعده کلی، یک سوم تا یک پنجم مکمل‌های مواد معدنی کمیاب باید از منابع معدنی آلی فراهم شود. مواد معدنی عمده (پرمصرف) در مقادیر بیشتری موردنیاز هستند و معمولا به صورت درصد ماده خشک جیره بیان می‌شوند.
کلسیم، فسفر، سدیم، کلر، منیزیم و پتاسیم از جمله عناصر عمده در تغذیه گاوهای شیری محسوب می‌شوند و مواد معدنی کمیاب (کم مصرف) در مقادیر کمتری مورد نیاز هستند و به صورت میلی‌گرم در کیلوگرم (ppm) بیان می‌شوند. ید، روی، آهن، مولیبدن، فلوراید و کبالت، سلنیوم و کرومیوم از جمله عناصر کمیاب در تغذیه گاوهای شیری محسوب می‌شوند. مواد معدنی بخشی جداناپذیر از برنامه‌های مدیریت موفق گله محسوب می‌شود. اغلب اصلاح عدم تعادل در سطوح مواد معدنی می تواند برخی مسایل و مشکلات موجود در گله را بوسیله بهبود در عملکرد تولید مثلی یا سلامتی دام، با هزینه اضافی بسیار کم، برطرف کند.