بيماري گنديدگي سم يك بيماري مسري است و در صورت فراهم بودن شرايط محيطي مناسب مانند هواي گرم و مرطوب اين بيماري سريعاً گسترش خواهد يافت. گوسفند در مقایسه با بز بیشتر تحت تأثیر بیماری قرار میگیرد. درحالیکه بزها بیشتر پاهایشان دچار تاول میشود و نوع علائم ابتلا به باکتری‌های ایجادکننده گندیدگی در بز و گوسفند اندکی متفاوت است. طبق آمار 5 الی 10 درصد گوسفندان مبتلا به طور مزمن ناقل این بیماری می‌شوند.
شدت گندیدگی سم بر اساس نمره دهی
شدت گندیدگی سم بر اساس نمرهدهی از یک تا پنج سنجیده میشود.
الف- نمره یک و دو برای مشاهده التهاب (گندیدگی سم)
ب- نمره سه و چهار برای جدا شدن قسمت نرم از بخش سفت سم در ناحیه کف سم
ج- نمره پنج جدا شدن کامل قسمت نرم از بخش سفت سم به دیواره سم گسترش پیدا میکند.
عمده‌ترین اقدامات صورت گرفته به منظور پيشگيري از بروز بيماري گنديدگي سم در گله گوسفندان عبارتند از:
1- جلوگيري از مجروح شدن سم گوسفندان
2- استفاده از حمام يا حوضچه سم حاوي مواد ضدعفونی سولفات مس 10- 5 درصد و سولفات روي 10 درصد
3- معاینات دام در تمام تابستان و در شرايط رطوبت‌های طولاني
4- عدم خريد دامهای مبتلا و انتقال آنها به گله
5- شناسایی و جدا نمودن دامهای مبتلا و عدم حضور اين دسته از گوسفندان در چرا تا زماني كه درمان شوند.
6- سمهای دامهای مبتلا را پس از سم چيني بايد درمان نمود، سپس براي مدت 30 روز وضعيت سم مبتلا را بايد كنترل نمود.
7- در آغلی که دام آلوده به بیماری تا دو هفته پیش در آنجا بوده بدون انجام اقدامات بهداشتی و ضدعفونی کردن از آن استفاده نشود.
8- از انتقال و جابجایی دام با وسایل نقلیه‌ای که تمیز و ضدعفونی نشده‌اند، جداَ پرهیز شود.
9- دامهای آلوده از دامهای غیر آلوده جدا شود و در یک محوطه جداگانه‌ای نگهداری شوند.
10- از آلوده شدن خوراک و آب مصرفی دام و لگدمال شدن آن جلوگیری شود.
توجه: میکروبها از طریق کفش دامدار، تایر وسایل نقلیه و چاقوی سم تراشی یا از طریق دستهای دامدار میتواند منتقل شود.
شستشوی پا با محلول سولفات روی یا مس
این کار باعث کاهش ابتلا به این آلودگی و عفونت سم شده و تعداد دامهای حذفی ناشی از گندیدگی سم را به حداقل میرساند. برای این کار پاهای دام را هر 5 الی 7 روز یکبار با قرار دادن آنها در محلول 10 درصد محلول سولفات روی شستشو داد.
همچنین میتوان از محلول سولفات مس نیز استفاده کرد. محلول سولفات مس مؤثرتر است اما اگر توسط دام بلعیده شود خطر مسمومیتش بیشتر است و همچنین باعث رنگی شدن پشم نیز میشود.
وقتی تعداد زیادی از دامهای گله دچار گندیدگی سم شده‌اند شاید بهترین کار گذراندن دامها از چاله شستشو باشد. گوسفندان مبتلا بایستی مدتی در داخل محلول سولفات مس یا روی بمانند تا محلول به داخل سم جذب شود.
مراحل درمان
1 -تراشیدن کامل قسمت‌های تخریب شده و آسیب دیده سم با چاقو و کاردک مخصوص سم
2 -ضدعفونی فروبردن سم آسیب‌دیده در محلول فرمالين 5 درصد به مدت 5 دقيقه
3 -استفاده از اسپری‌های ضدعفونی‌کننده رايج
4 -كنترل مجدد سم در هر هفته براي مدت يك ماه
5 -استفاده از حمام سم حاوي فرمالين 5 درصد در ورود و خروج سالن در کنترل بيماري نقش مؤثری دارد.
6- حذف دامهای با آلودگي سم بالا
7- درمان با آنتی‌بیوتیک مانند تزریق پنی سلین یا اکسی‌تتراسایکلین میتواند مؤثر باشد.
دام مداوا شده پس از درمان بایستی 24 ساعت در محیط خشک نگهداری و سم تراشی شود. سپس دام به یک محیط عاری از آلودگی میکروبهای این بیماری انتقال داده شود.
اقدامات مفید برای کاهش بيماري گنديدگي سم
1- گوسفندان در تمام سنين مي‌توانند به بيماري گنديدگي سم مبتلا شوند.
2- لنگش اولين نشانه ابتلا به بيماري گنديدگي سم است. علامت لنگش پا در صورتی که به علت اسیدوز نباشد به همراه تورم پوست در محل ارتباط پوست با شاخ و جدا شدن شاخ سم از دیواره‌های بين كف از نشانه‌های ابتلاي حيوان به گنديدگي سم است.
3- اگر شرایط رشد باکتری از جمله رطوبت و دما فراهم شود بیماری وابسته به فصل نخواهد بود
4- وجود بيماري و تداوم آن تا فصل تابستان موجب رشد سم‌ها شده که امكان تخمگذاری حشرات در سم‌ها وجود دارد.