به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ بروز هر شرایطی مانند عدم استقرار مناسب جنین در رحم در حالت‌های یک قلو و دوقلو آبستنی، بزرگ بودن سر بره، چندقلو بودن جنین که سبب بروز زمان طولانی زایش همراه با استرس‌های شدید برای مادر و جنین باشد را سخت‌زایی یا دیستوسیا گویند.
بارزترین نوع سخت‌زایی معمولاً زمانی است که مادر دو یا چند قلو باردار بوده و یک یا بیشتر از یک جنین نیز در حالت غیر طبیعی در رحم قرار دارد.
شکل: آماده شدن برای ارایه خدمات پرستاری در سخت‌زایی
شکل: داخل نمودن دست در رحم به منظور کمک به بره و مادر در شرایط سخت‌زایی
به هنگام بروز سخت‌زایی در گله ابتدا یک ظرف پر از آب ولرم پاکیزه آماده نموده و با دقت و سرعت دست‌های خود را با ترکیبات ضدعفونی‌کننده شستشو دهید. درصورت عدم دسترسی ترکیبات تجاری مرسوم بهتر است از صابون استفاده نمایید.
پس از پوشیدن دستکش‌های پلاستیکی مخصوص، آنها را نیز با دقت بشویید. سپس به آرامی دست خود را به‌صورت مورب داخل واژن و رحم گوسفند نمایید.
در صورتی که موقعیت جنین در رحم غیرنرمال می‌باشد ضمن تغییرحالت اقدام به بیرون کشیدن بره از شکم مادر نمایید. باتوجه به بروز استرس به مادر بهتر از از همکارتان بخواهید به آرامی مادر را مقید نماید.
احتمال رخداد زایش در مرتع به هنگام چرا نیز فراوان بوده لذا ضرورت دارد کلیه عملیات موردنیاز به چوپان یا فرد همراه گله آموزش داده شود تا در مواقع بروز چنین حالتی توانایی ارایه خدمات پرستار به مادر باردار را داشته باشد.
در چنین مواقعی در صورت همراه بودن آب و صابون نیز بهتر است دستان خود را بشویید و سپس اقدام به کمک به مادر نمایید. در غیر این صورت ضروری است پس از خواباندن مادر بر روی زمین با دستان معمولی و بدون دستکش، دست خود را به صورت مورب داخل رحم نموده و بره را با سر و دستان بیرون بکشید.
شکل: کمک به میش به هنگام بروز سخت‌زایی
درصورت زنده بودن بره در ابتدا تلاش نمایید بره در اختیار مادر قرار گیرد سپس بعد از تمیز نمودن بدن بره از مصرف آغوز توسط بره مطمئن شده و تلاش نماید تا مادر میل و رغبتی برای خوراندن آغوز به بره خود نشان دهد.
- خروج جفت
آخرین مرحله از عملیات زایش بره در میش‌های مادر خروج جفت از دستگاه تناسلی است. در عادی‌ترین شرایط جفت 0/5 تا یک ساعت پس از تولد بره از دستگاه تناسلی مادر خارج می‌گردد.
در بعضی از مواقع خروج جفت تا چند ساعت نیز طول می‌کشد. در صورتی که مدت زمان خروج بیش از 24 ساعت گردید باید موضوع را با دامپزشک در میان گذاشت.
علت جفت ماندگی
- زایمان پیش از موعد
-ضعف رحم بعد از زایمان دوقلو و یا سه قلو
- کمبود دو عنصر کلسیم و منیزیوم: این دو عنصر در انقباض عضلات شرکت دارند و کمبود آن سبب کاهش انقباضات عضله می‌گردد.
- عفونت رحمی: عفونت ویبریوز و با عفونت سالمونلایی. هردو می‌توانند تب بالایی ایجاد کنند.
درمان سخت‌زایی
تزریق آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف همراه را استفاده از مکمل‌های معدنی و ویتامین (محلول تزریقی AD3E).
نکته:
در صورتی‌که جیره مادران در 1/5 ماه آخر آبستنی کمبود مواد معدنی داشته باشد حتماً بره‌های متولد شده ضعیف و فلج بوده و توانایی بلند شدن بعد از زایش را ندارند. لذا امکان مصرف آغز و شیر را نداشته و تلف می‌گردند.
- مراقبت پس از زایش
معمولاً بره به همراه مادر به‌مدت 3-2 روز در آغل بره‌دانی یا جاگ (Jug) نگهداری می‌شوند. این آغل ضمن رعایت فضای مناسب با توجه به جثه و تعداد بره متولد شده در هر زایش (Litter Size) می‌بایست دارای بستر مناسب و پاکیزه، آخور و آبشخور مناسب باشد.
دمای سالن بهتر است بین 20 تا 25 درجه سلسیوس در تغییر باشد. در صورتی که دمای سالن سرد باشد بره تازه متولد شده دچار بیماری ذات‌الریه (پنومونی) شده و در صورت عدم مراقبت مرگ حیوان حتمی است.
رعایت دمای سالن در مناطق سرد سیر با توجه به اینکه زمان زایش در چنین مناطقی اواخر زمستان و اوایل بهار است بسیار ضروری است. عدم رعایت بهداشت بستر زمینه بروز عفونت ناف را گسترش می‌دهد. لذا ضروری است با استفاده از کلش تمیز بستر مناسب برای بره و مادر تدارک دید.
توصیه می‌گردد به ازای هر 10 راس مادر آبستن یک بره‌دانی به ابعاد 1/5 در 1/5 متر درنظر گرفته شود. معمولاً توصیه می‌گردد میش و بره 2 تا 3 روز به‌طور مشترک در بره‌دانی باقی مانده و پس از آن بره را در آغل مخصوص بره‌ها و میش را نیز به آغل مخصوص مادران منتقل نمایید.
شکل: زایشگاه بز ماده آبستن
شکل: آغل یا بره دانی برای میش تازه زایش نموده و بره
شکل: مراقبت از مادر و بره در شرایط بروز سرما بوسیله پوشیدن کاور
شکل: نگهداری بره‌ها در یک آغل جمعی، 4 روز پس از تولد
شکل: مصرف کنسانتره نرم در آغاز هفته دوم تولد بره‌ها
شکل: محفظه تغذیه بره در سیستم Creep feeding
بره‌های تازه متولد شده در طی دو روز اول تولد از آغوز مصرف نموده و پس از تولید نیز شیر، تا پایان 10 روزگی فقط از شیر مادر به‌عنوان تنها منبع غذایی استفاده می‌کنند.
در آغاز روز 10 با استفاده از کنسانتره نرم که می‌تواند ترکیبی از برگ کوبیده شده یونجه با جو، کنجاله سویا و ذرت نرم (Mixture Of Soybean Meal And Cracked Corn) باشد تغذیه می‌گردند. معمولاً در بسیاری از گله‌ها در آغل شرایطی را فراهم می‌آورند که بره‌ها به همراه مادران در یک آغل ویژه پرورش داده شوند.
در این شرایط با استفاده از نرده‌های فلزی (چاپر) آغل مناسبی را در مجاور آغل میش‌های مادر درنظر می‌گیرند و شرایط نرده‌ها به‌نحوی است که تنها بره‌ها می‌توانند از آنها عبور کنند و به آغل بره‌ها وارد شوند.
در بخش آغل بره‌ها منابع غذایی کنسانتره نرم سریع‌الهضم، آب تازه و علوفه با قابلیت هضم بالا قرار داده‌اند تا بره‌ها مصرف کنند که به آن کریپ فدینگ (Creep Feeding) گویند.
شکل: جایگاه مخصوص بره‌های نوزاد