بیماری گندیدگی سم

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ فوت رات یا گندیدگی سم Foot Rot (Pietin) به بیماری عفونی غیرچرکی سم گوسفندان گویند که توسط یک نکروز پیشرونده نسوج همبند درم و اپی‌درم بافت سم مشخص می‌گردد.

عامل گندیدگی سم در گوسفندان باکتری اسفروفوروس نودوزوس (Fusifomis Nodosus) یا فوزی فورمیس نودوزوس (Sphaerophorus Necrophorus) بوده که یک باکتری بی‌هوازی غیر‌هاند است.

این بیماری در بیشتر نقاط جهان به‌خصوص در مناطق با رطوبت بالا شایع است. درصورت بروز در گله گوسفندان می‌تواند تا 75 درصد گله را آلوده نموده و ممکن است که آلودگی با شدت بالا بوده و به‌نحوی باشد که گوسفندان روی زانوی خود راه بروند.

بیماری کشنده نبوده ولی اگر به قسمت‌های مفاصل آسیب وارد کند، می‌بایست دام را ذبح نمود. در شرایط هوای با رطوبت بالا، مراتع مرطوب، اصطبل با بستر مرطوب و بیشتر در فصل بهار شیوع بیماری بالاست و ترشحات سم دام‌های مبتلا به احتمال خیلی زیاد به‌عنوان منبع عفونت است.

شرایط آب و هوای گرم، حساسیت دام‌ها و دوام باکتری در محیط می‌تواند ایجاد بیماری کند و بیماری هم درصورت جراحات است که این جراحات باعث تورم جلد می‌شود، ممکن است گوسفندهائی که مبتلا شده‌اند بهبود پیدا کنند ولی حدود 10 درصد آنها بصورت ناقل باقی می‌مانند و عامل عفونت را از خود دفع می‌کنند.

اسفروفوروس نودوزوس در بافت سم گوسفند با ترشح آنزیم سبب حل شدن بافت شاخی سم می‌گردد و در پی آن آسیب‌ها به قسمت‌های عمیق‌تر و تیغه‌های استخوانی نفوذ نموده و سبب تخریب بافت‌های درم سم می‌گردد.

لنگش شدید مهمترین علامت بیماری گندیدگی سم بوده که به‌طور ناگهانی در یک یا شروع می‌شود. حیوان به هنگام چرا در مزارع و یا حرکت وزن خود را کمترین روی پای مبتلا منتقل می‌کند.

درصورت درگیر شدن مفاصل حیوان سعی می‌کند که پا را روی زمین نگه دارد. معمولاً جراحات بیماری در قسمت پوست در ناحیه فوقانی شکاف بین دوسم وجود دارد.

اگر عفونت‌های ثانویه با عوامل اصلی این بیماری هماهنگ شود ممکن است باعث گسترش التهاب تا ساق پا شود، بیماری در قوچ‌ها به‌علت وزن سنگین‌تر آنها معمولاً بیشتر از میش‌ها اتفاق می‌افتد.

پا در قسمت بالای سم مبتلا نشده و درحالات پیشرفته که بیش از یک یا مبتلا شده باشد، ممکن است گوسفندان را که در روی زانو خوابیده و غذا می‌خورند و یا روی زمین خوابیده باشند، مشاهده کرد.

پیشگیری از بیماری گندیدگی سم

عمده‌ترین اقدامات صورت گرفته به‌منظور پیشگیری از بروز بیماری گندیدگی سم در گله گوسفندان عبارتند از:

- جلوگیری از مجروح شدن سم گوسفندان

- استفاده از حمام یا حوضچه سم حاوی مواد ضدعفونی سولفات مس 10-5% و سولفات روی 10%

- معانیات دام در تمام تابستان و در شرایط رطوبت‌های طولانی

- عدم خرید دام‌های مبتلا و انتقال آنها به گله

- شناسائی و جدا نمودن دام‌های مبتلا و عدم حضور این دسته از گوسفندان در چرا تا زمانیکه درمان گردند.

- سم‌های مبتلا را پس سم‌چینی باید درمان نمود، سپس برای مدت 30 روز وضعیت سم مبتلا را باید کنترل نمود.

شکل: حمام سم مخصوص گوسفندان

درمان فوت رات

با استفاده از روش موصغی، عمومی و جراحی می‌توان بیماری فوت رات را درمان نمود.

روش عمومی

در روش درمان عمومی استفاده از آنتی‌بیوتیک سدیم سولفات ایمیدین و همچنین پنی‌سیلین بصورت تزریقی صورت می‌گیرد.

روش موضعی

در این روش، ابتدا سم‌های گوسفند کاملاً باید تمیز شده، سپس قسمت‌های آلوده و نکروزه شده توسط چاقو و کاردک مخصوصی جدا گردد. آنگاه با استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده موضعی مانند سولفات مس 20درصد و یا فرمالین 10درصد بافت سم را ضدعفونی کنند.

استفاده ازمحلول الکلی 10 درصد کلرامفنیکل بسیار موثر است.

روش جراحی

عمل جراحی دقیق در روی بافت بیمار و بدنبال آن استفاده از یک باکتریسید از دیگر روش‌های موثر درمان در حالت‌های پیشرفته بیماری است. برداشت قسمت شاخ در روی نسوج نکروزه شده باید بادقت صورت بگیرد.

فوت رات مهمترین بیماری اندام حرکتی گوسفندان است. این بیماری را می‌بایست از سایر بیماری‌های اندام حرکتی مانند آبسه‌ها (Foot Absces) یا سم ورقه ورقه شده و سم پوسته پوسته (Shelly Hoof) تشخیص داد.

فوزی فورمبیس نودوزوس یک میکروب با مقاومت محیطی کمی است و در زمین مناطق چرا بیش از چند روز قادر به زندگی نبوده اما درصورت بروز در سم‌های گوسفندان مبتلا به مدت طولانی سه سال نیز زنده می‌ماند. گوسفندان مبتلا (Carier) سبب اشاعه عامل بیماری می‌باشند.

- فوت رات یک بیماری مسری است و درصورت فراهم بودن شرایط محیطی مناسبب مانند هوای گرم و مرطوب اقلیم فصل بهار این بیماری سریعاً گسترش خواهد یافت. فاکتور رطوبت هوا و زمین از موثرترین شرایط تاثیرگذار است.

- در تمام سنین گوسفندان می‌توانند مبتلا گردند.

- لنگش اولین نشانه ابتلا به فوت رات می‌باشد.

لنگش پا، آماس پوست درمحل ارتباط پوست با شاخ مهم و جداشدن شاخ سم از دیواره‌های بین کف از نشانه‌های ابتلای حیوان به گندیدگی سم با پتین می‌باشد.

- وجود بیماری و تداوم آن تا فصل خشک تابستان سبب مزمن شدن آن گردیده که در چنین شرایطی سم‌ها رشد نموده و طویل می‌گردد که امکان ابتلا به تخم حشرات برای سم‌ها وجود دارند ابتلا به انواع مگس‌ها، سبب تخریب بیشتر بافت سم گردیده و گوسفند مبتلا کاملاً دچار لنگش شده و درنهایت کاهش وزن، کاهش مصرف غذا و کاهش تولید را به دنبال دارد.

درمان فوت رات

- درمان آسان

- ابتدا تراشیدن و ازبین بردن بافت تخریب شده توسط چاقو و کاردک مخصوص سم و سپس ضدعفونی با فرمالین 5% به مدت 5 دقیقه فرو بردن در محلول

- استفاده از اسپری‌های ضدعفونی‌کننده رایج

- کنترل مجدد در هر هفته برای مدت یک ماه به‌صورت غذایی گوسفندان

- استفاده از حمام سم حاوی فرمالین 5% در ورود و خروج سالن درکنترل بیماری نقش موثری دارد.

- حذف دام‌های با آلودگی بالا

- فقط در فصل بهار مسری است.