تفسیر نتایج آزمایشگاهی الایزا در واکسیناسیون علیه بیماری گامبوروی طیور

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در زمینه کنترل بیماری گامبورو مهم‌ترین اصل ایجاد سیستم ایمنی هومورال (Humoral Immunity) (سلول‌های خونی) است. اما چه پیامدهای علمی واقعی در مزارع پرورشی اتفاق می‌افتد؟ جهت پاسخ این پرسش از کیت‌های الايزا (ELISA Kit) استفاده می‌شود.

اما اختلاف حاضر بین کیت‌های گوناگون موجود در بازار است بدین دلیل باید روش‌های مناسب و کاربردی واکسیناسیون جهت گله‌های طیور انتخاب گردد.

اولین سد دفاعی جهت کنترل بیماری گلامبورو (Gumboro) ایجاد ایمنی اختصاصی است.

در تولید این ایمنی از یک آنتی‌ژن ساده شده (مطالعات واکنش‌های متقاطع خنثی نمودن ویروس Cross virus neutralisation) سروتیپ شماره یک گامبورو در دسته ویروس‌های سنتی و واریانت محافظت شده استفاده می‌شود.

لیکن سوال این است که درمورد ویروس‌های بسیار بیماری‌زا و کشنده شرایط ایجاد ایمنی به چه شکل است؟

از نقطه نظر آنتی‌ژنیک و سروتیپ‌های مقاوم می‌توان اظهار کرد که ایمنی ایجاد شده به‌وسیله سویه‌های رایج می‌تواند محافظت دربرابر سویه‌های بسیار کشنده ایجاد نماید.

این نوع ایمنی اختصاصی جهت رویارویی با سویه‌های ویروس بسیار حیاتی و اساسی است. سویه‌های واریانت می‌توانند از ایجاد ایمنی پاسیو (Passive Immunity) (غیرفعال) حاصل از واکنش‌های ایجاد شده دربرابر سویه‌های رایج در گله‌های طيور آلوده ممانعت نمایند.

وجود این‌گونه سویه‌های واریانت در برخی از کشورها به اثبات رسیده است و واکسن‌های تولید شده با سویه‌های کشته شده جهت ایجاد ایمنی در برنامه‌های واکسیناسیون گله‌های پرورشی به‌کار برده می‌شوند.

اگرچه وجود این چنین سویه‌ای واریانت در اکثریت کشورهای دنیا تایید نشده است لیکن این بدان معنی نیست که نتوان این گونه سویه‌ها را به‌طور معمول از مزارع پرورش طیور جدا نمود.

کیت‌های تجاری الایزا قابل دسترس در بازار، اطلاعات فراوانی درمورد این‌گونه آنتی‌باده‌های ایجاد شده به ما می‌دهند اما این کیت‌ها کیفی نیستند بدان معنی که به‌وسیله این کیت‌ها نمی‌توان سطح ایمنی پاسیو ایجاد شده را در طيور مشخص کرد.

بیشتر بدانیم:
ایمنی فعال و غیرفعال دربرابر بیماری گامبورو
ایمنی پرندگان در برابر بیماری بورس عفونی (گامبورو)
واکسن بورس عفونی (گامبورو)

ایمنی پاسیو

هرگاه درمورد بیماری گامبورو صحبت به میان می‌آید، ایمنی پاسیو بسیار مهم است. آنتی‌بادی به‌وجود آمده در این نوع ایمنی در زرده تخم‌مرغ ازطریق رویارویی نتاج با ویروس ایمنی اختصاصی ایجاد می‌کند.

بدین طریق ایمنی ایجاد شده می‌تواند از جوجه تازه متولد شده دربرابر ویروس‌های فیلد (مزرعه) محافظت کند، اگرچه این ویروس‌ها دربرابر ویروس‌های واکسن ایجاد شده‌اند.

دسترسی به اطلاعات و دانش درمورد ایمنی غیرفعال جهت تدوین برنامه واکسیناسیون مناسب در برابر بیماری گامبورو بسیار ضروری و اساسی است.

زمانی که درمورد حذف و ناپدید شدن واکسن دربرابر بیماری گامبورو اظهارنظر می‌شود برای مثال در زمان استفاده با فرمول دونتر (Deventer formula) باید میزان سطح آنتی‌بادی بر اساس سن طيور، متابولیسم این گونه آنتی‌بادی‌های تولیدی و خواص واکسن‌ها اختصاصی باشد.

اما اولین سوالی که از خودمان می‌پرسیم این است که کیت الایزا چگونه و به چه طریقی جهت ایجاد سطح ایمنی‌های مختلف به‌کار می‌رود.

چهار کیت مختلف الایزا

برای آشنایی با خصوصیات چهار کیت الایزا باید شاخص‌های مختلف هر چهار کيت را بررسی کرد. این چهار کیت عبارتند از: سیو تست (Civtest)، ایندکس (Idexx)، سینبیوتیک (Synbiotics) و بیو چک (Biocheck).

بررسی سرم با کیت‌های مختلف نتایج مختلفی را ارایه می‌کند. مهم‌ترین نکته این است که باید برای استفاده از کیت‌های الایزا متفاوت ایمنی مادری را بر پایه سن طیور بدانیم.

باید بدانیم که چگونه ایمنی مادری مورد متابولیسم قرار می‌گیرد. میزان ایمنی ایجاد شده در رابطه با واکسن استفاده شده در طیور چقدر است؟

به نتایج حاصله در شکل ۱ نگاه کنید با مشاهده آن نتیجه می‌گیریم که کیت‌های ایندکس و سیو تست و سینبیوتیک تیتر مشابه‌ای را ایجاد می‌کنند ولی کیت بیوچک، تیتراسیون بالاتری ایجاد می‌نماید.

شکل ۲ اتفاقات ایجاد شده در طیور سن 16روزگی را به‌طور دقیق مشخص می‌کند. از بررسی این آنالیزها می‌توان مشاهده کنیم که در زمانی که سطح ایمنی بسیار پایین است هیچ‌یک از کیت‌ها قادر به دادن اطلاعات موثر نیستند.

اگر این گونه طیور مورد واکسیناسیون با سویه متوسط قرار گیرند و نتایج جهت تعیین سن واکسیناسیون طیور مورد ارزیابی قرار گیرد اطلاعات حاصله از کیت سینبیوتیک تفسیر مشکل‌تری خواهد داشت.

با بررسی نتایج، صرفا سه نوع پرنده مقاوم به واکسن می‌بینیم و مابقی معمولا حساس باقی خواهند ماند.

زمانی که نتایج کیت‌های ایندکس و سیوتست را نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که اگر جوجه‌های با تیتر ۲۰۰- 400 واحد کیت‌های لایزا را مورد واکسیناسیون با ویروس قرار دهیم، به‌طور یقین واکسن خنثی خواهد شد.

ایمنی فعال

در پرندگان محافظت شده با آنتی‌بادی مادری (Maternal antibodies) یا در پرندگان دارای آنتی‌بادی غیر اختصاصی دربرابر بیماری گامبورو نیاز مبرم به تدوین برنامه واکسیناسیون بسیار مناسبی جهت جایگزینی ایمنی غیرفعال است.

آنچه به‌وسیله واکسیناسیون انجام می‌دهیم این است که سیستم ایمنی را در معرض آنتی‌ژن قرار می‌دهیم تا فرایند تولید آنتی‌بادی دربرابر آنتی‌ژن فعال شود.

زمانی که برنامه واکسیناسیون را با استفاده از یک واکسن دارای ویروس زنده انجام می‌دهیم، انتظار ایجاد یک نوع پاسخ ایمنی هومورال را در دو تا سه هفتگی داریم.

طول زمان ایمنی متفاوت بوده و بستگی به سویه ویروس مورد استفاده جهت واکسن داشته و سطح ایمنی پاسیو باقی مانده نیز بستگی به زمان انجام واکسیناسیون دارد.

شكل ۳ نشان می‌دهد که چه میزان ایمنی در 16 روزگی در اثر واکسیناسیون با واکسن D78 به‌وجود می‌آید. تیتر ایجاد شده برای این واکسن ۵۰۰ واحد در کیت الایزا ایندکس است.

سن 16 روزگی جهت واکسیناسیون زمانی است که ۸۰ درصد گله حساس به واکسن هستند. در این شرایط مطلوب سنی، یک پاسخ ایمنی بعد از واکسیناسیون، را خواهیم داشت و پرندگان این مزرعه در ۳۰ روزگی یعنی ۱۹ روز بعد از واکسیناسیون، کشتار خواهند شد.

شكل ۳ تغییرات سرمی را در این پرندگان نشان می‌دهد. ایجاد پاسخ سریع و پایدار بستگی به زمان مناسب برای واکسیناسیون دارد.

لازم به ذکر است اگر پرندگان مورد واکسینه دارای سطح کافی ایمنی پاسیو در زمان واکسیناسیون باشند واکسن مورد استفاده سرکوب خواهد شد. این نوع پاسخ ایمنی غیریکنواخت و کند است.

سطوح سرولوژی مرجع

الایزا یکی از مفیدترین ابزار جهت ارزیابی واکسیناسیون در برابر بیماری گامبورو است. اما همیشه نمی‌توانیم تمام اطلاعات لازم برای فهمیدن درست آنچه را که در واکسیناسیون گله‌های خاص ایجاد می‌شود به‌دست آوریم.

اغلب اوقات ما فقط با نتایج سرولوژی روبرو می‌شویم که فقط شامل سن کشتار است و هیچ اطلاعات بیشتری به‌دست نخواهیم آورد. کنترل نتایج سرولوژی یک گله در روز اول (غير واکسینه) و سن کشتار فقط در شرایط خاص، ما را راهنمایی و هدایت می‌کند.

کیت‌های الایزا به ما اطلاعات در خصوص سطح ایمنی ایجاد شده در طیور واکسینه می‌دهد ولی اطلاعاتی در خصوص کیفیت واکسیناسیون به ما نمی‌دهد.

بدین وسیله می‌توانیم سطح آنتی‌بادی‌های تولیدی را در خون مشخص کنیم اما نمی‌توانیم چگونگی تولید آنتی‌بادی را آشکار نماییم.

در زمان تفسیر تیترهای کیت‌های الایزا ما باید مشخص نماییم که کدام کیت جهت آنالیز و بررسی سرمی استفاده شده است. علاوه بر این کارخانه تولیدکننده و توصیه‌های آن در خصوص کیت در تفسیر نتایج تیترهای حاصله می‌تواند ما را راهنمایی و هدایت نماید.

آنالیز تنها به ما اطلاعاتی در خصوص لحظه‌های خاص می‌دهد اما به یک تاریخچه کامل جهت تفسیر نتایج کیت‌ها نیاز است.

از این‌رو، ضروری است که یک فایل داده اساسی و پایه برای مزارع در خصوص سطوح سرولوژی مرجع و وجه تفریقی بین تیترهای حاصل از واکسیناسیون ضعيف و تیترهای حاصل از ویروس‌های حاد و وحشی داشته باشیم. 

منبع: World Poultry Magazine, 2014, Volume 30, Number 10, Pages:17-18.

ترجمه: دکتر بابک عسکری (با همکاری مهندس مهدی بهنامی‌نیا)