به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ کمبود‌ها علی‌الخصوص یک کمبود جدی در ویتامین‌ها مثل (ویتامین A و ویتامین E) و یا دیگر مواد غذایی مثل (مس، سلنیم، روی و ید) که به‌عنوان تنظیم‌کنندگان متابولیسم، مصرف می‌شوند می‌تواند منجر به مرگ جنین و القای سقط در ماه‌های آخر آبستنی گردد. ویا برعکس آن گاهی دریافت اضافی برخی از عناصر مشکل‌زا می‌شود.
کمبود مس
مس عنصری ضروری برای نشخوارکنندگان محسوب می‌گردد و کمبود آن در حیوانات مرتعی بسیاری از مناطق دنیا رخ می‌دهد. کمبود مس، باعث ایجاد ناباروری در نشخوارکنندگان می‌شود.
این عنصر در تشکیل سیستم‌های آنزیمی بسیاری شرکت می‌کند و درنتیجه کمبود آن منجر به ظهور علایم متابولیکی و کلینیکی مربوط به فقدان این آنزیم‌ها می‌شود.
میزان کم مس در جیره غذایی میش‌ها علاوه بر جلوگیری از جایگزینی جنین سبب القای سقط جنین و یا مرگ جنین نیز می‌گردد. میزان مس در بزهای سقط کرده کمتر از حالت طبیعی است و وقوع بالای سقط‌های زودرس در این حیوانات می‌تواند همراه با کمبود مس باشد.
در گوسفند بالا رفتن غلظت سرمی Cu در طول آبستنی به اثبات رسیده است که علت آن افزایش سنتز سرولوپلاسمین می‌باشد که آن هم، ناشی از بالا رفتن استروژن در دوران آبستنی است، همچنین افزایش میزان پروژسترون می‌تواند غلظت مس را افزایش دهد.
نتیجه کلی این که افزایش میزان استروژن و پروژسترون با یکدیگر در طول دوران آبستنی می‌تواند سبب یک اثر هم افزایی برای افزایش سطح Cu سرم گردد.
البته وقوع بالای سقط‌های زودرس علاوه بر کمبود مس می‌تواند به علت کمبود فسفر، منیزیوم و میزان کلی پروتئین هم باشد اگرچه که در مطالعه میزان کلی پروتئین بین گروه سقط کرده و سقط نکرده تفاوتی ندارد.
کمبود سلنیم و ویتامین E
سلنیم و ویتامین E جزء مواد غذایی ضروری هستند که در چندین روند متابولیکی درگیر می‌باشند. کمبود این عناصر سبب ظهور علایم کلینیکی و متابولیکی مشابهی در نشخوارکنندگان می‌گردد.
وجود این عناصر در بافت همبند نقش ویژه‌ای را برعلیه محصولات نهایی واکنش‌ها و برخی از فرآیند‌های اکسیداتیو بازی می‌کند. سلنیم جهت ساخت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز که عامل تخریب پراکسید‌های سمی است، مورد نیاز است و ویتامین E نیز همانند اسکاونجری برای هر پراکسیداز عمل می‌کند.
کمبود این عناصر سبب تحلیل ماهیچه‌ای و یا به‌عبارتی ایجاد بیماری ماهیچه سفید در نشخوارکنندگان جوان می‌گردد و یا اگر این ضایعه قبل از تولد باشد، باعث مرگ مادرزادی جنین شود.
سطح سرمی Se بیشتر از آنکه تحت تأثیر تغییرات فصلی باشد تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیک است. کمترین میزان سلنیم در گوسفند‌های آبستن و شیرده (علی الخصوص در دوران شیرواری) دیده می‌شود.
علت کاهش سطح Se در این دوران‌ها افزایش میزان نیاز به سلنیم است که در نتیجه انتقال این عنصر ازطریق جفت به جنین و یا ازطریق شیر به بره صورت می‌گیرد. چنین رخدادی مشخص می‌کند که باید مکمل‌های سلنیم‌دار در این دوران‌ها در اختیار گوسفندها قرار گیرد.
کمبود روی
روی عنصری است که به‌طور وسیعی در سرتاسر بدن توزیع گردیده است و بالاخص در پوست، پشم، مو و شاخ تجمع بیشتری دارد. این عنصر در تشکیل بسیاری از متالوآنزیم‌هایی شرکت دارد که متابولیسم آراشیدونیک اسید و پروستاگلاندین‌ها، بالانس آب و کاتیون و پراکسیداسیون غشایی را دربر می‌گیرند.
روی از بیماری‌های پوستی نظیر پاراکراتوزیز در نشخوارکنندگان جلوگیری می‌کند و جهت نمو بافت بیضوی در قوچ و لقاح تخم در میش‌ها، موردنیاز است. درنتیجه ارتباط تنگاتنگی مابین روی و تولیدمثل وجود دارد.
به‌طور خاص مشخص شده است که کمبود عنصر روی در گاوها سبب سقط می‌شود. غلظت روی پلاسما در گاوهایی که سقط می‌کنند کمتر از آنهایی است که سقطی انجام نداده‌اند. که این مورد می‌تواند به‌دلیل افزایش میزان PGF2α باشد که در نزدیکی زایمان رخ می‌دهد.
کمبود ید
در شرایط طبیعی میزان ید مورد نیاز در جیره غذایی گوسفندان PPm 0/8-0/1 است. گوسفند حیوان حساس‌تری نسبت به سایر گونه‌های مرتعی می‌باشد.
چهار فاکتور در مورد این عنصر مهم است: اول، ید موجود در غذا و آب و خاک.
دوم، مواد گواترزا مانند کلم، سویا، دانه کتان، بادام زمینی و... که با اعمال غده تیرویید برای به دام انداختن ید و تغییر آن به مواد فعال‌کننده تیروئید دخالت می‌کنند.
سوم، میزان کافی از سلنیم جهت متابولیسم مناسب ید موردنیاز است.
چهارم، عوامل محیطی مثل استرس سرمایی و فصول پر باران میزان نیاز بدن را به ید بالا می‌برند. کمبود این عنصر سبب رشد ناقص مغز در جنین شده و متعاقباً باعث مرده‌زایی بره‌ها می‌گردد.
نکته قابل توجه آنکه این بره‌ها فاقد پوشش می‌باشند. علت فقدان پوشش در این حیوانات، نیاز فولیکول‌های ثانوی تولید پشم به فعالیت غده تیرویید و درنتیجه عنصر ید است.
افزایش کلسیم
بالا رفتن نسبت Ca/Mg می‌تواند سقط یا دیگر عوامل پاتولوژیک آبستنی را به همراه داشته باشد. البته از طرفی هم غلظت بالای کلسیم سرم در میش‌ها علت افزایش میزان باروری در آنها ذکر می‌گردد و جالب آنست که در گوزن‌های ماده، افزایش کلسیم میزان باروری را کاهش می‌دهد.
افزایش اوره
وقوع سقط از یک طرف و میزان پایین نوزاد آوری از طرف دیگر با میزان بالای اوره سرم ارتباط دارد. در گاوهای شیری غلظت اوره بالای mg/dl 19 منجر به کاهش کارایی دستگاه تولیدمثلی، به‌دلیل مجموع عواملی مثل: تغییر PH رحم، افزایش PGF2α لوله رحمی و کاهش غلظت پروژسترون پلاسما در حیوانات شیرده، می‌گردد.
افزایش نیترات
در نشخوارکنندگان ارتباط نزدیکی بین افزایش دریافت نیترات و سقط جنین وجود دارد. نیترات در شکمبه به شکل ساده‌تر آن یعنی نیتریت تبدیل شده که ازطریق دیواره شکمبه قابل جذب است و بدین طریق وارد گردش خون می‌گردد.
این ماده قادر به تبدیل هموگلوبین به مت هموگلوبین می‌باشد. مت هموگلوبین قادر به حمل اکسیژن نیست و درنتیجه در میزان‌های بالا، اکسیژن رسانی جفت به طور جدی دچار اختلال می‌گردد بنابراین هیپوکسی جنین و به‌دنبال آن مرگ جنین ممکن است رخ دهد.
نکات متفرقه
در مجموع، عناصری مثل روی، مس و سلنیم در مقادیر بالا از مادر به جنین منتقل می‌شوند و بنابراین کمبود این عناصر ممکن است سبب سقط در میش‌ها شود.
در میش‌های سقط کرده غلظت موادی مثل ویتامین E، سلنیم، مس، منیزیم و فسفر به‌طور چشمگیری کمتر از دام‌های سقط نکرده است اما هیچ تفاوت قابل توجهی در مورد روی، ویتامین A و سطح کل پروتئینی در بین این دو گروه وجود ندارد.
همچنین درگیری‌های خیلی شدید سقط در میش‌ها را مربوط به کمبود ویتامین E، سلنیم، مس، فسفر و منیزیم هم می‌دانند.