به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ تریکومونیازیس بیماری واگیردار مقاربتی گاو‌ها است و عامل آن تک‌یاخته تریکوموناس فتوس می‌باشد. تریکوموناس فتوس گلابی شکل بوده و شبیه سر اسپرم گاو است که سه تاژک در قسمت قدامی و یک تاژک در قسمت خلفی دارد.
این تک‌یاخته به گاو تمایل دارد و در دستگاه گوارش گربه نیز یافت می‌شود، اما در گربه‌ها بیماری‌زا نیست یا علائم خفیفی ایجاد می‌کند، مثلاً سبب اسهال خفیف مزمن می‌شود.
تریکوموناس فتوس برای بقا وابسته به گاو نر یا ماده است و مدت زندگی آن در خارج از بدن این دام‌ها بسیار کوتاه است، چراکه در درجه حرارت‌های بالا یا محیط خشک به سرعت ازبین می‌رود و به بسیاری از ضدعفونی‌کننده‌ها حساس است.
با وجود این، تعدادی از این میکروارگانیسم‌ها در روند منجمد کردن منی، زنده می‌مانند. اغلب گاو‌ها و تلیسه‌ها به بیماری حساس‌اند. تریکومونیازیس به‌طور مشخص با علائمی چون ناباروری، مرگ زودرس جنین، گاهی سقط و تجمع چرک در رحم (پیومتر) در گله بروز می‌کند.
در گاو نر، تریکوموناس به تعداد کمی در غلاف آلت تناسلی موضع می‌گیرد، در حالی‌که به تعداد زیادی روی فورنیکس آلت تناسلی (انتهای داخلی آلت تناسلی) و در رأس آن یافت می‌شود. عفونت با تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) و قدرت جفتگیری تداخلی ندارد.
در گاو ماده، تریکوموناس 12 تا 19 روز پس از جفتگیری به تعداد زیادی در واژن یافت می‌شود که از آن به بعد تعداد و فعالیت تریکوموناس‌ها در ارتباط با سیکل فحلی و مرحله آبستنی است.
بیماری زایی تریکومونیازیس
چسبیدن تک یاخته به سلول میزبان، اولین قدم در ایجاد عفونت است که برای چسبیدن نیاز به 7/5-6: pH (که pH طبیعی واژن گاو است)، دارد. همچنین این ارگانیسم به سلول‌هایی که بسیار کراتینه هستند می‌چسبد (این سلول‌ها در زمان فحلی در واژن فراوان هستند).
پس از چسبیدن به واژن، جرم به رحم و لوله‌های رحمی‌گسترش می‌یابد و سبب ایجاد واکنش‌های التهابی می‌شود.
تریکوموناس‌ها در بین دوره‌های فحلی در رحم باقی می‌مانند و بدون اینکه با ازبین رفتن جسم زرد تداخل داشته باشند، مانع از لانه گزینی تخمک گشنیده شده و باعث کاهش باروری می‌شوند.
تمام تخمک‌های گشنیده ازبین نمی‌روند و بعضی لانه گزینی کرده و تکامل می‌یابند. همچنین تعدادی از آن‌ها در زمان‌هایی بین 3 هفته تا 7 ماه سقط می‌شوند. در تعداد کمی از موارد، فتوس در رحم می‌میرد و گندیده شده و پیومترا (تجمع چرک در رحم) با باقی ماندن جسم زرد عارض می‌شود.
مقاومت نسبت به عفونت مجدد، ممکن است به‌علت تولید موضعی پادتن در دستگاه تناسلی ایجاد شود. در ماده گاو این ایمنی موقتی است و 9 تا 15 ماه بعد، دام دوباره به عفونت حساس می‌شود.
همه‌گیرشناسی
تریکوموناس تنها از راه مقاربت انتقال می‌یابد و گاو نر آلوده در هنگام جفتگیری با احتمال 90درصد دام‌های ماده را آلوده می‌کند. بیشتر گاوهای نر به طور دائمی آلوده باقی می‌مانند، مگر آنکه به‌طور کامل درمان شوند، ولی بسیاری از گاوهای ماده به خودی خود بهبود پیدا می‌کنند.
چون تعدادی از گاو‌ها برگشت مکرر به فحلی دارند، گاوهای نر دیگر نیز درصورت جفتگیری آلوده می‌شوند. گاوهای نر پیر حساسیت بیشتری دارند و گاوهای نر جوان 1 تا 2 ساله حساسیت کمتری به بیماری دارند.
آلودگی ممکن است ازطریق وسایل آلوده و غیربهداشتی، هنگام تلقیح یا معاینه دستگاه تناسلی ایجاد شود.
علائم بالینی تریکوموناس
علامت اصلی تریکوموناس در گاو‌ها، نا باروری با افزایش معنادار فاصله گوساله‌زایی است و علت این امر، مرگ زودرس جنین در 50 تا 100 روزگی اول آبستنی است. دامپرور اغلب شکایت می‌کند که حیوانات گله، برگشت مکرر به فحلی داشته و سیکل‌های نامنظم دارند.
اگر آبستنی ادامه یابد، منجر به سقط در ماه‌های پایین آبستنی می‌شود. بیشتر گاو‌هایی که جنین خود را بیشتر از چهار ماه نگه می‌دارند، گوساله زنده به دنیا می‌آورند.
در کمتر از10 درصد گاو‌ها، تجمع چرک در رحم پس از جفتگیری ایجاد می‌شود، درنتیجه این دام‌ها فحل نخواهند شد و در صورتی که درمانی انجام نشود، عارضه تا ماه‌ها باقی می‌ماند.
در گله‌هایی که برای اولین بار آلوده می‌شوند، بیشتر گاو‌ها و تلیسه‌ها حساس هستند. در گله‌های با آلودگی مزمن، بیشتر گاو‌ها ایمنی اکتسابی دارند اما تلیسه‌هایی که به تازگی زایمان کرده‌اند حساس هستند و در صورتی‌که جفتگیری کنند علائم مشخص عفونت را نشان می‌دهند.
بافت جفت گاو اغلب به وسیله تریکوموناس مورد هجوم قرار می‌گیرد. در گاوهای نر تازه آلوده شده، ممکن است تورم غلاف قضیب یا التهاب پوست و سر آلت تناسلی (بالانوپوستیت) خفیف ایجاد شود که ازنظر بالینی قابل تشخیص نیست.
گاوهای نری که مبتلا به شکل مزمن بیماری هستند، هیچ جراحتی را نشان نمی‌دهند.
خطر بیماری مشترک
انواع مختلفی از تریکوموناس‌ها وجود دارند به‌عنوان مثال تری تریکوموناس واژینالیس که عامل بیماری مقاربتی انسان، در دستگاه گوارش دام‌های اهلی یافت می‌شود. اما تریکومونیازیس جزء بیماری‌های مشترک بین انسان و دام (زئونوز) محسوب نمی‌شود.