به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ فصل تابستان سپری شده و همان‌طور که پیش‌بینی شده بود دمای ثبت شده در اغلب مناطق شامل ایالات متحده، خاورمیانه و جنوب اروپا بالاتر از میانگین بود. تنها در ایالات متحده خسارت ناشی از تنش حرارتی در صنعت دامپروری تقریبا یک میلیارد دلار در سال می‌باشد.
گاوهای شیری به‌ویژه به‌دلیل گرمای تولید شده در طی تولید شیر و تخمیر شکمبه‌ای به تنش حرارتی حساس هستند. همچنین گرما و رطوبت بیشتر به این معنی است که خوراک و سیلاژ می‌تواند دارای مقادیر بیشتری از مایکوتوکسین‌های زیان‌بخش باشد.
در این مقاله شرح خواهیم داد که چگونه مایکوتوکسین‌ها می‌توانند وضعیت ورم پستان را وخیم‌تر کنند.
جیره‌هایی با مقادیر کمتر الياف قابل شستشو در شوینده خنثى (NDF) می‌توانند در جهت محدود کردن تولید گرمای تخمير در شکمبه مورد استفاده قرار گیرند، هرچند درنتیجه کاهش pH شکمبه ممکن است گاوها به اندوتوکسین‌ها بیشتر مستعد شوند.
و بالاخره این که مایکوتوکسین‌ها و اندوتوکسین‌ها تنها دو مورد از مسایلی هستند که دامدار در طی افزایش اندازه گله با آن‌ها مواجه است. میل جهانی افزایش تعداد گاو در گله‌ها، خطرات پنهانی را برای سلامت گله در پی دارد که سودآوری اقتصادی را به مخاطره می‌اندازد.
در ادامه به دشواری‌های معمول و اصول پیشنهادی برای به حداقل رساندن بیماری‌ها در طی مراحل توس و گسترش گله نگاهی خواهیم داشت. ورم پستان مشکلی برای گاوها بوده و از هزینه‌های اصلی در دامداری است.
در این مقاله ارتباط بین مایکوتوکسین‌ها و ورم پستان و اثرات آن بر روی کیفیت و میزان تولید شیر را شرح خواهیم داد.
ورم پستان یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌های گاو شیری در سرتاسر جهان است. خسارت برآورد شده سالیانه آن تنها در صنعت دامپروری ایالات متحده دو میلیارد دلار است.
با آن که علل و مدیریت ورم پستان چند بخشی است مایکوتوکسین‌ها باید به‌عنوان افزایش‌دهنده خطر ابتلا به ورم پستان درنظر گرفته شوند و می‌توانند تاثیرات منفی بر روی تولید و ترکیب شیر داشته باشند.
بیشتر بدانیم:
تأثیر سموم قارچی بر تولیدات گاوهای شیری
معضلات آلودگی قارچی خوراک
چالش های رایج در درمان ورم پستان بالینی گاوهای شیری
انواع ورم پستان
ورم پستان، التهاب غدد پستانی است که به‌صورت عمومی با عفونت داخل پستانی توسط میکروارگانیسم‌ها مرتبط است.
باکتری‌ها، معمول‌ترین میکروارگانیسم‌های درگیر هستند اما عوامل دیگری هم شامل گونه‌های قارچی (مخمرها و کپک‌ها)، جلبک‌های میکروسکوپی مخصوص و ویروس‌ها می‌توانند سبب ورم پستان شوند. گاهی اوقات ضربه‌های فیزیکی با محرک‌های شیمیایی می‌توانند از علل ورم پستان باشند.
راه‌های متعددی برای دسته‌بندی علل ورم پستان وجود دارد. اولین دسته‌بندی اصلی بر اساس منشا عامل بیماری انجام می‌گیرد واگیردار در مقابل محیطی (جدول 1).
|
جدول ۱- ورم پستان واگیردار و محیطی |
|
|
ورم پستان واگیردار |
ورم پستان محیطی |
|
مخزن |
عفونت غدد پستانی |
محیط گاو شامل:
• بستر، جایگاه، خاک
• مدفوع
• آب |
|
نحوه شیوع |
انتقال از یک گاو به گاو دیگر ازطريق:
• وسایل شیردوشی
• دست‌ها یا دستمال شیردوش
• مگس‌ها و سایر حشرات ناقل |
قرار گرفتن ممتد درمعرض
گرما و رطوبت |
|
منبع: بایومین |
بیماری‌زاهای واگیردار شامل استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس گالاكتیه و مایکوپلاسما اس. پی. پی. می‌باشند. بیماری‌زاهای محیطی معمول شامل اشرشیاکلی کلبسیلا اس، پی پی، و استرپتوکوکوس محیطی از قبیل استرپتوکوکوس اوبریس و استرپتوتوکوس دیس گالاكتیه می‌باشند.
میکروارگانیسم‌های بسیار دیگری وجود دارند که از عوامل ورم پستان جداسازی شده‌اند.
استافیلوکوکوس کواگولاز منفی به‌صورت طبیعی بر روی پوست گاوها وجود دارند و این ارگانیسم‌ها می‌توانند هنگامی‌که وارد غدد پستان می‌شوند به‌عنوان عامل بیماری‌زای فرصت‌طلب عمل نمایند.
موضوع مهم در دنیای تحقیقات ورم پستان حول محور تشخیص و جداسازی استافیلوکوکوس کوآگولاز منفی برای درک بهتر تفاوت‌ها در اثرات آن‌ها بر کیفیت و تولید شیر می‌چرخد.
تشخیص ورم پستان حاد در مقابل مزمن با تعیین موقعیت زمانی و طول مدت آن انجام می‌گیرد (جدول ۲) ورم پستان بالینی و تحت بالینی باتوجه به نمود بیماری مشخص می‌شوند.
|
جدول ۲- علايم ورم پستان حاد و مزمن |
|
ورم پستان حاد |
ورم پستان مزمن |
|
وقوع آن ناگهانی بوده ولی اغلب سریع برطرف می‌شود. |
درطی یک دوره زمانی طولانی مدت تکرار می‌شود. |
|
قرمزی، التهاب و سفتی پستان |
اغلب تحت بالینی است. |
|
درد |
به‌طور بالقوه دردناک |
|
شیر به‌صورت فاحشی غیرطبیعی است. |
شعله‌ور می‌شود و یا به‌صورت دوره‌ای
به شکل حاد بروز می‌کند. |
|
کاهش قابل توجه در تولید شیر |
کاهش کمتر مشهود در تولید شیر |
|
منبع: بایومین |
موارد بالینی به‌دلیل تغییرات مشخص در شیر و به صورت بالقوه در غدد پستانی قابل تشخیص هستند، موارد تحت بالینی اغلب به‌دلیل کنترل نکردن شمار سلول‌های سوماتیک و یا عدم کشت باکتریایی شیر به‌صورت ناشناخته باقی می‌مانند.
این دسته‌بندی‌ها متناقض یکدیگر نیستند، برای مثال یک گاو می‌تواند ورم پستان محیطی از نوع بالینی و حاد داشته باشد.
بیماری ورم پستان چه خساراتی در پی دارد؟
عمده خسارت اقتصادی به‌دلیل کاهش تولید شیر و کاهش کیفیت شیر می‌باشد. دامداران باید شیر گرفته شده از گاوهای مبتلا به ورم پستان بالینی و گاوهای تحت درمان آنتی‌بیوتیکی (برطبق دوره پرهیز از مصرف که زمان لازم برای پاک شده اثر آنتی‌بیوتیک از بدن دام می‌باشد) را دور بریزند.
ورم پستان همچنین ترکیب و ویژگی‌های شیر را تغییر می‌دهد که منجر به کاهش تولید شیر شده و می‌تواند ماندگاری محصولات تولید شده را کاهش دهد.
هزینه‌های درمان و دامپزشکی و همین‌طور هزینه‌های مربوط به کارگری افزایش یافته و از کارایی دستگاه شیردوشی، درنتیجه افزایش زمان پرداخته شده به گاوهای ورم پستان می‌تواند کاسته شود.
افزون بر خسارات اقتصادی، آسایش حیوان نیز قابل تامل است که به‌عنوان یک مطالعه نشان داده شده است که ورم پستان می‌تواند دردناک بوده و باعث ناراحتی گاوها شود.
بنابراین گاوهایی که ورم پستان آن‌ها تشخیص داده شده است و یا آن‌هایی که ورم پستان تحت بالینی مقاوم دارند، خطر بیشتری برای حذف شدن دارند.
درواقع مسایل مربوط به ورم پستان اغلب به‌عنوان یکی از علل اصلی حذف در گاوهای شیری ذکر می‌شوند. تولید شیر پایین به‌صورت بالقوه به همراه ورم پستان، یکی دیگر از علل برجسته حذف در گله‌های گاو شیری است.
ورم پستان سمی (حالت حاد بیماری درنتیجه التهاب شدید) و سپتی‌سمی (عفونت خون) به همراه هم می‌توانند منجر به مرگ گاو شوند.
عوامل مستعدکننده در ورم پستان چیست؟
جدول ۳ خلاصه‌ای از عوامل مستعدکننده ورم پستان است. مدیریت سالن شیردوشی و شیردوشی روزانه مناسب برای محدود کردن خطر ورم پستان در یک گله ضروری هستند.
|
جدول 3- عوامل مستعدکننده ورم پستان |
|
وسایل شیردوشی |
|
آسیب انتهای سرپستان |
|
دوشش بیش از اندازه |
ژنتیک:
• مقاومت
• ساختار پستانی
• سن |
مدیریت:
• شیردوشی منظم شامل انجام ضدعفونی سرپستان قبل و بعد از شیردوشی
• بهداشت سالن شیردوشی و بهاربند
• بستر
• تغذیه
• برنامه واکسیناسیون
• درمان گاوهای خشک و مدیریت گاوهای دوره انتقال
• مدیریت تلیسه‌ها |
|
شرایط محیطی |
|
مایکوتوکسین‌ها |
|
منبع: بایومین |
برای اطمینان از فعالیت صحیح و پاکیزگی ادوات دوشش شیر، سیستم شیردوشی باید به‌خوبی نگهداری شوند. فشار سیستم شیردوشی و مدت زمان شیردوشی باید بهینه شود، زیرا دوشش بیش از اندازه می‌تواند به انتهای سرپستان‌ها صدمه وارد نماید و احتمال بروز ورم پستان را افزایش دهد.
همچنین دوشش ناقص شیر می‌تواند مستعدکننده گاو برای ورم پستان باشد و ممکن است تولید شیر کل را کاهش دهد.
راه‌روها و سطوح منتهی به شیردوشی باید به‌خوبی محوطه انتظار شیردوشی سطح اتکای مناسبی را تامین کند و عبور و مرور گاو باید روان باشد (ترکیبی از طراحی خوب و انجام امور به دور از استرس).
بنابراین خطر صدمات فیزیکی در سر پستان‌ها کاهش می‌یابد. هماهنگ ریختن خوراک تازه هنگامی‌که گاوها در سالن شیردوشی هستند، آن‌ها را برای خوردن ترغیب می‌کند و سرپا ایستادن آن‌ها را در برگشت به جایگاه فراهم آورده تا زمان لازم برای بسته شدن انتهای سرپستان را تأمین کند و قرار گرفتن در معرض عوامل بیماری‌زا متعاقب شیردوشی را محدود می‌کند.
بهداشت مناسب در جایگاه برای کاهش خطر ورم پستان ضروری است.
از آن جایی که مواد غیر آلی، رشد عوامل بیماری‌زا را حمایت نمی‌کنند، بنابراین بستر ماسه‌ای تمیز به‌عنوان استاندارد طلایی برای بستر درنظر گرفته می‌شود. مقادیر بالاتر ترکیبات آلی در ماسه منجر به کاهش ایمنی آن خواهد شد.
تغذیه هم می‌تواند در خطر ابتلا به ورم پستان نقش داشته باشد. گاوهایی که در تعادل منفی انرژی هستند بالاخص گاوهای دوره انتقال، به عفونت مستعدتر هستند. جیره‌ها باید تامین‌کننده احتياجات مواد ویتامینی و معدنی برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی باشند.
عوامل محیطی نقش مهمی را در سلامت پستان ایفا می‌کنند. افزایش دما و رطوبت منجر به رشد بهتر عوامل بیماری‌زا در محیط گاوها شده و به همین نسبت مقاومت آن‌ها دربرابر عفونت را کاهش می‌دهد.
تاثیر مایکوتوکسین‌ها بر بیماری ورم پستان در گاوهای شیری
مایکوتوکسین‌ها می‌توانند سیستم ایمنی حیوانات را سرکوب کنند. به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیک زیاد که در هنگام گوساله‌زایی اتفاق می‌افتد و همچنین شروع شیرواری، گاوها استرس زیادی را در هنگام زایمان تا تجربه می‌کنند.
مایکوتوکسین‌ها می‌توانند این استرس وارده را ازطریق سرکوب سیستم - ایمنی و کاهش خوراک مصرفی، تشدید کردن تعادل منفی انرژی و افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری‌های متابولیک و بیماری‌های عفونی افزایش دهند.
دی‌اکسی نیوالنون (DON) و سایر تریکوتسن‌ها سنتز پروتئین را مختل کرده که می‌تواند جمعیت و آمادگی گلبول‌های سفید خون را کاهش داده و تولید واسطه‌های التهابی مهم را محدود کنند.
به‌علاوه برخی از ارگوت‌ها و تریکوتسن‌ها می‌توانند باعث زخم‌های پوستی و نکروزهای قانقاریایی شده که استحکام سرپستان و پوست سرپستان را ازبین برده و سبب افزایش خطر ورم پستان می‌شوند.
جدول 4 برخی از پیامدهای اصلی مایکوتوکسین‌ها را در گاوهای شیری در ارتباط با سلامت پستان و تولید شیر نشان می‌دهد.
|
جدول ۴- اثرات منفی مایکوتوکسین‌ها در ارتباط با پستان در گاوهای شیری. |
|
1 |
کاهش تولید شیر
|
|
2 |
آلودگی شیر، على‌الخصوص آفلاتوکسین M1 |
|
3 |
افزایش خطر ابتلا به ورم پستان |
|
4 |
تغییر ترکیب شیر |
|
منبع: بایومین |
کاهش تولید شیر درنتیجه چندین عامل ازقبیل کاهش در مصرف خوراک و با باقی ماندن خوراک در آخور على‌الخصوص با حضور مایکوتوکسین‌هایی نظیر دی‌اکسی نیوالنون بسیار گزارش شده است.
مایکوتوکسین‌ها می‌توانند به‌واسطه تغيير در جمعیت میکروبی با تخریب مواد مغذی و درنتیجه کاهش جذب مواد مغذی و تضعیف متابولیسم که سرانجام منجر به کاهش قابلیت دسترسی به پیش‌نیازهای لازم برای سنتز شیر می‌شود، عملکرد شکمبه را تغییر دهند.
کاهش کیفیت شیر در درجه اول درنتیجه افزایش شمار سلول‌های سوماتیک می‌باشد. سلول‌های سوماتیک به‌خصوص نوتروفیل‌ها در غدد پستانی در طی ورم پستان برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا افزایش می‌یابند.
مایکوتوکسین‌ها می‌توانند عملکرد نوتروفیل‌ها را کاهش دهند و سیستم ایمنی گاو را کم‌اثرتر کنند که درنتیجه موجب افزایش شدت و طول مدت عفونت خواهد شد. علاوه بر این ورم پستان باعث تغییر در غلظت ترکیبات شیر شامل تغییر در مقادیر چربی، پروتئین، لاکتوز و مواد معدنی می‌شوند.
تغییرات مواد معدنی شامل افزایش سدیم و کاهش سطوح پتاسیم می‌باشد. این تفاوت‌ها تاثیرات منفی بر ساخت کیف شیر دارند. کارخانجات لبنی تمایل به کسب شیر با حداکثر کیفیت جهت بهبود تولید و ماندگاری محصولات تولید شده ازقبیل پنیر دارند.
مسأله دیگر وجود باقی‌مانده‌های بالقوه سمی در شیر است. بزرگ‌ترین مشکل مایکوتوکسینی، آفلاتوکسین B1 است که نشان داده شده است با نرخ ۱/۸ تا 6/2 درصد می‌تواند از جیره به آفلاتوکسین M1 در شیر تبدیل شود.
آفلاتوکسین سرطان‌زا بوده و غالب کشورها محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای را برای سطوح مجاز آن در شیر وضع کرده‌اند.
راه حل حضور مایکوتوکسین‌ها در خوراک دام
خوراک‌ها ازنظر حضور مایکوتوکسین‌ها باید کنترل شوند و بهتر است یک محصول ضدمایکوتوکسینی در داخل خوراک اضافه شود.
مايك فيکس پلاس دارای مجوز اتحادیه اروپا برای جذب آفلاتوکسین است و تنها محصولی می‌باشد که از ارزیابی‌های اتحادیه اروپا برای غیرفعال‌سازی آفلاتوکسین عبور کرده است.
برای مایکوتوکسین‌هایی با قابلیت جذب کمتر مانند دی‌اکسی نیوالنون که به عنوان افزایش‌دهنده خطر ابتلا به ورم پستان و سایر چالش‌ها به آن اشاره گردید، استفاده از روش تغییر ماهیت زیستی در مقابل فرآیند جذب، پیشنهاد موثرتری می‌باشد.
فعالیت تغییر ماهیت زیستی مایكوفيكس پلاس بر روی دی‌اکسی نیوالنون و سایر تریکوتسن‌ها، زیرالنون، اکراتوکسین و فيومنسین‌ها، آزمایش و اثبات شده است.
علاوه بر این، ترکیبات محافظ زیستی مایكوفیکس پلاس از کبد و سیستم ایمنی حمایت می‌کند.
نمودار ۱ نشان می‌دهد که گاوهای شیری (که خوراک آن‌ها در معرض دی‌اکسی نیوالنون و زیرالنون بوده است) هنگامی‌که مایکوفیکس پلاس را دریافت کرده‌اند شیوع کمتری به ورم پستان داشته‌اند.
داده‌های قابل توجه نشان می‌دهند که مایکو فیکس پلاس می‌تواند تولید شیر را افزایش شمار سلول‌های سوماتیک را کاهش و آلودگی‌های سمی را در شیر کاهش دهد و به حفظ با بهبود مقادیر ترکیبات شیر در مواجه با آلودگی مایکوتوکسینی کمک کند.