کنترل بیماری لپتوسپیروز با شناسایی منبع عفونت و جلوگیری از انتقال عفونت
به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اولین گام در کنترل بیماری شناسایی منبع عفونت و جلوگیری از انتقال عفونت می‌باشد. منابع عفونت شامل دام‌های با علائم بالینی، جنین‌های سقط شده، جفت، دام‌های حامل، حیوانات وحشی، سگ و گربه، و منابع محیطی مثل آب آلوده می‌باشد.
در مراکز نگهداری گاو‌های نر جهت تلقیح مصنوعی باید سرم این گاوها از جهت سرووار‌های هارجو، گریپوتیفوزا، کانیکولا، پومونا، سرجو و ایکتروهموراژیه در رقت 1/100 در آزمون آگلوتیناسیون میکروسکوپیک منفی باشند.
استفاده از واکسن‌هایی که حاوی سرووار‌های همان منطقه جغرافیایی باشد برای کنترل بیماری صورت می‌گیرد.
واکسن برعلیه لپتوسپیروز از نوع کشته است. وقتی بیماری در گله ای ایجاد می‌شود و سرعت انتشار بالایی دارد باید دام‌های آلوده تحت درمان قرار گیرند، دام‌های سالم واکسینه شوند و گله به جایگاه پاکیزه منتقل شود.
وقتی در گله‌ای بیماری تشخیص داده می‌شود، باید با واکسینه کردن، از سقط در دام‌های دیگر پیشگیری کرد. همچنین باید در مناطق با باران‌های شدید موسمی و همینطور نواحی سیل‌خیز، دام‌های علفخوار متکی به مرتع در فصل خاص علیه لپتوسپیروز با واکسن با کیفیت واکسینه گردند ضمن اینکه به تامین علوفه در حداقل نیاز نیز اقدام شود.
در صورت امکان می‌توان تمام دام‌های گله را واکسینه و گاو‌های آبستن را با تک دوز دی‌هیدرواسترپتومایسین درمان کرد.
علاوه براین توصیه می‌شود دامداران جهت واکسیناسیون سگ‌هایی که در دامپروری نگهداری می‌شوند نیز اقدام کنند. که این کار باید قبل از ورود سگ به گله صورت گیرد و بعد از آن نیز ادامه پیدا کند. در این صورت سلامتی دام‌ها و نیز افرادی که در تماس مستقیم با این دام‌ها هستند تضمین شده و درنتیجه راندمان تولید و دامپروری بالا می‌رود.
اولین وکسیناسیون باید پس از 6 ماهگی صورت گیرد. دام‌ها ابتدا باید دوبار واکسینه شوند و سپس واکسیناسیون به‌صورت سالانه تکرار شود. در گله‌های مبتلا، شاید دوبار واکسیناسیون در سال نیاز باشد، زیرا ایمنی به‌طور معمول کوتاه و با تیتر پایین است.
واکسیناسیون در گوساله‌های زیر 3 ماه مؤثر واقع نخواهد شد. البته واکسیناسیون گاو‌های آبستن در اواخر آبستنی گوساله‌ها را ایمن می‌کند.
برای ایجاد ایمنی در گوسفند می‌توان هر 6 تا 12 ماه با سویه اختصاصی مبادرت به واکسیناسیون کرد. دام‌هایی که جهت جایگزینی از گله‌هایی که سابقه آلودگی در آنها بوده است، باید با دوز کاهیده واکسن کشته لپتوسپیروز واکسینه گردند.
واکسیناسیون گاو‌های نر، تلیسه‌های جایگزین و دام‌های ماده 3-2 ساله چند هفته قبل از جفت گیری در مناطق بومی در پیشگیری از بیماری مؤثر واقع می‌شود. علاوه براین، تجویز آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر جهت حذف حاملین مفید می‌باشد.
تزریق یک تک دز پنی‌سیلین و استرپتومایسین به کلیه دام‌های با سن بیش از 4 ماه می‌تواند در کنترل بیماری مؤثر واقع شود. در برنامه ریشه‌کنی بیماری، باید دام‌های حامل شناسایی و از گله خارج شوند.
گاو‌های ماده‌ای که سقط می‌کنند یا نوزاد مرده یا ضعیف به دنیا می‌آورند باید حذف شوند و دام‌ها را باید از گله‌های پاک خریداری کرد. در مناطق آلوده هرگاه بخواهند دامی را خریداری نمایند و به گله وارد سازند باید مدتی آن را در قرنطینه نگه دارند و پس از اینکه دوبار به فاصله دو هفته آزمایش سرمی و یا کشت ادرار آنها منفی شد آن را به گله وارد نمایند.
دام‌های نر آلوده نباید در جفت‌گیری‌های طبیعی یا برای تلقیح مصنوعی مورد استفاده قرار گیرند، البته با استفاده از ضدمیکروب‌ها می‌توان مطمئن بود که جرم ازطریق منی منتقل نمی‌شود.
واکسیناسیون باید تا 5 سال ادامه پیدا کند. (با این کار دیگر در گله، دام‌هایی که برای مدت طولانی جرم را از خود دفع می‌کنند وجود نخواهند داشت). برای جفت‌گیری تلیسه‌ها، از گاو‌های نری که تا کنون جفت‌گیری نکرده‌اند استفاده شود.
گاو‌های جوان تا سن 39-38 ماهگی از سایر گاوها جدا نگهداری شوند. این کار میزان تماس بین تلیسه‌ها و سایر گاوها را کاهش می‌دهد.
آزمایش‌های لازم درمورد گاو‌هایی که وارد گله می‌شوند باید دو هفته قبل از ورود آنها صورت گیرد. دیوارکشی اطراف منابع آبی، چراگاه و دامداری و همینطور مصون نگه داشتن این منابع از دسترس حیوانات وحشی، زهکشی مناطق گل آلود و مرطوب چراگاه‌ها و گندزدایی مناطق عفونی شده و مشکوک به عفونت ازجمله کارهای مفید برای پیشگیری از بیماری است.
همچنین مبارزه با موش‌ها و دیگر جوندگان باید در دستور کار پیشگیری از لپتوسپیروز قرار گیرد. زهکشی کف جایگاه نگهداری دام، باید به گونه‌ای باشد که از تجمع مایعات و فضولات دامی در کف جایگاه جلوگیری کند و فضولات دام‌ها باید به مکانی دور از محل نگهداری آنها منتقل شود.
علاوه بر این، تمیز و خشک نگه داشتن بستر دام‌ها و همچنین ضدعفونی کردن جایگاه، می‌تواند جرم را ازبین برده و مانع از انتقال عفونت به دام‌های سالم شود. بنابراین شست و شو و ضدعفونی محل نگهداری دام با استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها مانند ضدعفونی‌کننده‌های یده ضرورت دارد.
استفاده ترتیبی از شعله، ضدعفونی‌کننده و آهک‌پاشی سطح دامداری می‌تواند مفید واقع شود. علاوه براین، کنترل تردد افراد و کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه، ماشین آلات و لوازم ضروری است.
طبق سیاست سازمان دامپزشکی کشور در طی سال‌های 1384 تا پایان سال 1388 جهت مبارزه با بیماری در کشور در مناطق پرخطر، ابتدا درمان دام‌ها با استفاده از دارو و تزریق واکسن و سپس استمرار واکسیناسیون هر شش ماه یکبار به مدت 5 سال صورت گرفت.
در مناطق کم‌خطر و بی‌خطر نیز مراقبت بر پایه آزمایشات سرم‌شناسی صورت گرفت و درصورت بروز خطر برخورد دارویی انجام می‌شد.
انجام پروتکل فوق در این مدت سبب قطع وقوع بیماری در گله‌های تحت پوشش در مناطق پر خطر (شامل سه استان کرمانشاه، اردبیل و بوشهر) شد و در حالی که حجم واکسیناسیون کاهش یافت، تعداد کانون‌های وقوع بیماری نیز کاهش پیدا کرد بطوری‌که در سال 1389 تنها 12 کانون وقوع بیماری در ایران گزارش شده است درحالی‌که در سال 1382 در مجموع 218 کانون وقوع بیماری در ایران گزارش شده است.
درمان عفونت‌های لپتوسپیرایی
هدف اصلی درمان در تمام عفونت‌های لپتوسپیرایی کنترل عفونت قبل از آسیب کبد و کلیه‌ها است. برای این منظور بلافاصله پس از مشاهده علائم بیماری در گله، استرپتومایسین و تتراسیکلین توصیه می‌گردد.
البته در صورتی‌که سپتی‌سمی اتفاق بیفتد، درمان مؤثر نخواهد بود. میزان تجویز استرپتومایسین 12/5 -10میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن زنده دام، تتراسیکلین 15-10 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن و پنی‌سیلین پروکائین 25000 واحد به‌ازای هر کیلوگرم وزن دام توصیه شده است.
هدف دیگر از درمان بیماری کنترل لپتوسپیروری در دام‌های حامل است. برای محدود کردن دفع جرم ازطریق ادرار در گاوها می‌توان از یک دوز منفرد از دی‌هیدرواسترپتومایسین (25 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) استفاده کرد.
در موارد همه‌گیری استفاده از دی‌هیدرواسترپتومایسین (25 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) به همراه واکسیناسیون از ابتلای دام‌های سالم و سقط در دام‌های آبستن پیشگیری می‌کند.
برای جبران کم‌خونی، انتقال خون به میزان 10-5 لیتر خون به‌ازای 450 کیلوگرم وزن بدن در گاو توصیه می‌شود. علاوه براین، آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی مثل استرپتومایسین، تتراسیکلین، اریترومایسین، تیامولین و تایلوزین برعلیه لپتوسپیرا مؤثر هستند.
اگرچه مؤثرترین آنتی‌بیوتیک، استرپتومایسین است. به هر حال آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث کاهش دفع میکروب شوند، اما موجب حذف عفونت نمی‌شوند.
برای درمان در گوسفند استفاده از استرپتومایسین با دوز11 میلی‌گرم بر کیلوگرم دو بار در روز به مدت سه روز به شکل داخل عضلانی، می‌تواند مفید باشد. گزارش شده که تزریق دی‌هیدرواسترپتومایسین به مقدار 25 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن سبب توقف سقط می‌شود.
در موارد همه‌گیری می‌توان از دی هیدرو استرپتومایسین جهت درمان میش‌های آبستن استفاده کرد.