به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سالمونلا‌ها باکتری‌های میله‌ای شکل گرم منفی هستند. سالمونلوز اغلب در حیوانات به دنبال استرس‌های حمل ونقل، گرسنگی، تراکم و آبستنی بروز می‌کند.
گوسفند میزبان اختصاصی سالمونلا آبورتوس اوویس و گاو سالمونلا دابلین می‌باشند که عفونت معمولاً توسط دام آلوده به گله وارد می‌شود. باکتری به مقدار زیادی در جفت، ترشحات واژنی و جنین سقط شده وجود دارد و دام‌های مبتلا تا مدتی بعد از سقط، عامل بیماری را از راه واژن دفع می‌کنند.
بیماری‌زایی سالمونلا
سقط بر اثر سالمونلا به‌طور معمول با دو روش رخ می‌دهد:
- یکی اینکه باکتری سبب ضایعات در اپیتلیوم دستگاه گوارش می‌شود که آزاد شدن پروستاگلاندین‌ها را به همراه دارد و به دنبال آن جسم زرد ازبین رفته و سقط، دو الی سه روز بعد ایجاد می‌شود.
- طریق دیگر به این شکل است که سپتی‌سمی مادری سبب موضعی شدن ارگانیسم در بافت‌های مختلف از جمله رحم آبستن می‌شود. باکتری در بافت کوتیلودون‌ها تکثیر کرده و سبب نکروز آن و درنتیجه سقط می‌شود.
همه‌گیرشناسی
تصویر شماره 10 - راه‌های ورود سالمونلا به دامداری
تصویر شماره 11 - راه‌های آلودگی دام به سالمونلا
علائم بالینی سالمونلوز
علائم بستگی زیادی به سروتیپ سالمونلا دارد. در موارد سالمونلا آبورتوس اویس و سالمونلا مونته ویدیو بارزترین علامت، سقط در شش هفته آخر آبستنی است. بروز سقط به دنبال تب خفیف و بی‌اشتهایی گذرا خواهد بود.
برخی میش‌ها بعد از سقط به مننژیت مبتلا شده و می‌میرند. مرگ ومیر بره‌ها نیز یکی از علائم شیوع بیماری محسوب می‌شود. میزان سقط جنین در میش‌ها حدود 25-15 درصد است و میش‌هایی که سقط می‌کنند نسبت به بیماری مصونیت پیدا می‌کنند.
گوسفندهای آبستنی که در 4 ماهگی یا بعد از آن آلوده می‌شوند به‌طور معمول جنین‌های سالم به دنیا می‌آورند.
در مناطقی که عفونت آندمیک است، سقط به میش‌های جوان و شکم اول محدود می‌شود. سقط ناشی از سالمونلا مونته ویدیو، با بیماری مختصری به‌صورت بی‌حالی و افسردگی در میش‌ها همراه بوده و ترشحات واژنی متعفن و گود افتادن گودال تهی‌گاه می‌توانند از اولین نشانه‌های سقط باشند.
آلودگی به سالمونلا تیفی موریوم با نشانه‌های آنتریت حاد و بیماری سیستمیک مشخص می‌گردد. در میش‌های آبستن عفونت منجر به بی‌اشتهایی، اسهال خونی، افسردگی شدید، دندان قروچه و مرگ ناگهانی به علت سپتی‌سمی می‌شود.
سقط ناشی از این سالمونلا، به فراوانی با بیماری صاحب دام یا کارگران دامپروری، سگ‌های گله و سایر دام‌ها مانند گاو، توأم می‌گردد.
عفونت با
سالمونلا دابلین مشابه سالمونلا تیفی موریوم است. مرگ در بره‌ها تا سن 7 روزگی به‌صورت یک چهره بیماری خودنمایی می‌کند.
علائم کالبدگشایی
جفت و جنین معمولاً تازه بوده و ضایعه‌ای در آن‌ها دیده نمی‌شود. در اغلب بره‌هایی که مرده به‌دنیا می‌آیند یا یک هفته بعد از تولد تلف می‌شوند، آنتریت حاد و تورم حاد شیردان در کالبدگشایی آن‌ها دیده می‌شود.
کنترل و پیشگیری بیماری سالمونلوز
در حال حاضر واکسن تجاری در دسترس در ایران وجود ندارد. یک واکسن کشته سالمونلا دابلین و سالمونلا تیفی موریوم در گاو‌ها مورد استفاده و تأیید قرار گرفته است. این واکسن در گوسفند‌ها نیز در هنگام مواجهه با سالمونلوز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
در این موارد 2 یا 3 تزریق از دز 2 میلی‌لیتری واکسن به فاصله 10 روز در میش‌هایی که هنوز نزاییده‌اند، حفاظت ایجاد می‌کند. در زمان رخداد سقط، جداسازی دام‌های مبتلا برای محدود کردن آلودگی محیط و کاهش احتمال انتقال به سایر دام‌ها گله با ارزش خواهد بود.
در مواجهه با سقط ناشی از سالمونلا مونته ویدیو، درمان همه میش‌های گله با دو بار تزریق اکسی‌تتراسیکلین طولانی اثر به فاصله 7 روز، میزان بروز بیماری را کاهش می‌دهد.
همچنین به علت احتمال حضور سالمونلا‌ها در مدفوع گاو‌ها و طیور، مناطقی که در آن‌ها از مدفوع این دام‌ها برای حاصلخیز کردن خاک استفاده شده است، نباید برای چرای میش‌های آبستن مورد استفاده قرار گیرد.