به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کلید تشخیص سقط جنین، مشخص کردن علت آن و جلوگیری از سقط‌های بعدی است. با این وجود میزان موفقیت در تشخیص دقیق علت سقط گاو تنها 25 تا 35 درصد است.
چرا میزان موفقیت تشخیص سقط جنین کم است؟
1- حادثه، روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها قبل رخ داده و علت آن در زمان سقط، غیرقابل تشخیص است.
2- علائم بالینی کم بوده یا به هیچ‌وجه قبل از سقط در مادران وجود ندارد.
3- به‌طور معمول جراحت‌های ماکروسکوپیک در فتوس وجود ندارد.
4- اتولیز، اغلب جراحت‌های فتوس را می‌پوشاند و نتایج آزمایش را مشکل می‌توان تفسیر کرد.
5- پرده‌های جفت اغلب در ابتدا درگیر شده و به‌طور معمول در دسترس نیستند.
6- روش‌های هیستولوژی، سرولوژی، پاتولوژی و سایر روش‌ها تنها کمک‌های حاشیه‌ای می‌کنند.
7- سیستم ایمنی فتوس ممکن است عکس‌العملی متفاوت از بالغ‌ها نشان دهد (نتایج کشت فتوس همیشه مشابه بالغ‌ها نیست).
8- نمونه‌های ارسالی ناصحیح هستند.
عملیات و تحقیقات در مواجهه با گسترده رخداد سقط جنین
در یک گله با شرایط خوب تا میزان 2% سقط جنین امری عادی و طبیعی است. کمتر از 5% سقط جنین در یک گله قابل قبول می‌باشد و معمولاً نیازی به انجام اقدامات خاصی وجود ندارد.
میزان سقط = تعداد دام‌های سقط کرده/ تعداد دام‌های آبستن یا دام‌هایی که جفت‌گیری کرده‌اند
اگر میزان سقط از 5% گله تجاوز کرد یا اینکه در جمعیت خاصی از گله (بهاربند خاص یا یکی از گله‌های منطقه) وقوع یافت، لازم است تا اقدامات خاصی انجام شود.
وجود سقط‌های مزمن در گله بین 2-5 درصد بیانگر آن است که یک مشکل مزمن در گله وجود دارد که نیازمند چاره‌جویی می‌باشد.
بررسی جفت و جنین سقط شده می‌تواند در تشخیص عامل ایجاد سقط به ما کمک کند. به‌عنوان مثال، باقی ماندن جنین برای مدتی در کانال زایمان باعث ایجاد درجاتی از تورم ازجمله تورم در زبان و صورت، می‌گردد.
جنین ازنظر پاسخ عمومی به بیماری به‌ویژه در زمان زایمان، مشابه دام‌های بالغ است. اما پاسخ اولیه جنین به بیماری در اغلب موارد بستگی به مرحله آبستنی دارد. به‌طورکلی هر باکتری که ایجاد سپتی‌سمی کند، می‌تواند باعث ایجاد جراحاتی در جفت گردد.
عوامل عفونی دخیل در سقط جنین گاو
• بروسلا آبورتوس: معمولا در آبستنی با سن 9-6 ماهگی
• نئوسپورا کانینوم: در آبستنی با سن 8-3 ماهگی و به صورت میانگین 5/5 ماهگی
• لپتوسپیرا: معمولا در آبستنی با سن 9-6 ماهگی
• باسیلوس لیچنی فورمیس: از حول و حوش 5 ماهگی به‌صورت سقط‌های انفرادی افزایش می‌یابد
• سالمونلا (خصوصا سالمونلا دابلین): سقط‌های ناشی از آن معمولا در حوالی ماه هفتم آبستنی می‌باشد هرچند می‌تواند در هر سنی از آبستنی موجب سقط جنین شود.
• لیستریا مونوسیتوژنز: اپیدمی‌های گاه و بیگاه در آبستنی با سن 9-6 ماهگی
• کمپیلوباکتر فتوس فتوس: در آبستنی با سن 7-5 ماهگی
• تریکوموناس فتوس: قبل از 5 ماهگی
• آرکانوباکتریوم پیوژنز: به‌صورت تک‌گیر باعث سقط در هر سنی از آبستنی می‌شود ولی معمولا بعد از آبستنی 6 ماهه اتفاق می‌افتد.
• مایکوباکتریوم توبرکلوزیس: در هر سنی از آبستنی می‌تواند موجب سقط جنین شود.
• عوامل قارچی نظیر آسپرژیلوس، آبسیدیا، گروه موکورال، مورتیلا: از آبستنی 4 ماهه تا انتهای آبستنی.
• اسهال ویروسی گاوان (BVD): در هر سنی از آبستنی می‌تواند موجب سقط جنین شود.
• IBR,IPV,BHV-1: در آبستنی 9-4 ماهه باعث سقط می‌شوند.
انجام هرگونه عملیاتی برای یافتن عامل سقط، بستگی به تعداد موارد سقط جنین در هر گله دارد. اگر مورد انفرادی باشد معمولاً نیازی به انجام مداخلات آزمایشگاهی برای یافتن عامل وجود ندارد به‌خاطر آنکه بسیاری از سقط‌های انفرادی به‌دلیل عوامل عفونی نمی‌باشند.
در مواردی که طبق برنامه کشوری، مراقبت فعال برای بروسلا آبورتوس وجود دارد می‌توان از این لحاظ این سقط‌ها را بررسی کرد.
اگر میزان سقط از 5-3 درصد گله (موارد مرده‌زایی و زایمان گوساله نارس - غیر از موارد دو قلوزایی- نیز باید محاسبه شود) تجاوز کرد و یا اینکه تعدادی سقط در زمان کوتاه و پشت‌سرهم اتفاق افتاد، لازم است تا تحقیق برای یافتن عامل سقط انجام گیرد.
وزن فتوس و جفت، اندازه فتوس (فاصله سر تا دم) و مرحله از آبستنی که سقط رخ داده است، ازجمله مهم‌ترین مواردی است که در هنگام مواجهه با سقط جنین باید موردتوجه قرار گیرند.
عوامل عفونی سقط جنین در بز
ماده بز به‌صورت معمول حیوان بسیار باروری می‌باشد. با این حال بزها درمقایسه با دیگر حیوانات اهلی، میزان زیادی از سقط جنین را دارا می‌باشند. سقط‌های عفونی نقش مهمی در خسارت اقتصادی گله‌ها دارند.
در یک اپیدمی یا رخداد گسترده سقط جنین در گله، بهترین روش آن است که این سقط‌ها را عفونی فرض کرده و اقدامات را بر اساس آن انجام داد.
میکروب‌های مختلفی در ایجاد سقط جنین در بز نقش دارند اما به‌صورت عمده، بیشترین سقط جنین‌های عفونی ناشی از بروسلا ملی تنسیس، کلامیدوفیلا آبورتوس، توکسوپلاسما، کمپیلو باکتر، مایکوپلاسما و کوکسیلا بورنتی می‌باشد.
جراحت عمده در سقط جنین‌های عفونی در تمام موارد، پلاسنتیت یا التهاب پرده‌های جفت می‌باشد که درنتیجه این ضایعه، جنین قادر به دریافت مواد غذایی و اکسیژن از مادر نبوده و عفونت را از این طریق کسب کرده که منجر به مرگ جنین و سقط آن می‌شود.
سقط جنین‌های در نیمه آبستنی و یا اواخر آبستنی موجب ضرر و زیان اقتصادی بسیاری می‌شوند چرا که جنین ازدست رفته و دام‌های سقط کرده می‌بایست تا فحلی و فصل زایمان بعدی جهت زایمان نگهداری شوند و یا به قیمت‌های ارزان‌تری فروخته شوند.
متعاقب سقط جنین عفونی ممکن است که بیماری‌های رحمی طولانی وجود داشته باشد و دام قادر به باروری زود هنگام نباشد. مضافاً اینکه وجود دامی با سابقه سقط جنین عفونی در گله، خطری برای آلوده‌سازی دیگر دام‌های گله نیز می‌باشد.
از آنجا که در سقط‌های عفونی دام‌های جوان در شکم‌های اول و دوم سقط می‌کنند برخی دامداران بعد از فصل سقط، تمام دام‌های سقط کرده خود را به میدان دام برده و به فروش می‌رساند و به خاطر فروش با قیمت بالاتر، در هنگام فروش، از سوابق سقط آنها اطلاعاتی به خریداران نمی‌دهد.
از سوی دیگر دامدارانی که قصد تشکیل گله جدید و یا تهیه دام‌های مولد جایگزین دارند، تمایل به خرید دام‌های جوان برای گله خود دارند که در موارد بسیاری، این دام‌های آلوده را خریداری کرده و موجب انتشار و جابه‌جایی آلودگی می‌شوند.
سقط جنین در گوسفند
در میش اگر قبل از روز 12 آبستنی در فصل تولیدمثلی صورت گیرد، (Pregnancy loss) ازدست رفتن آبستنی آن میش می‌تواند دومرتبه فحل شده و آبستن شود. در غیر این صورت، و اگر ازدست رفتن آبستنی در روزهای بعد از آن وقوع یابد یک یا چند حالت زیر برای دام به وجود می‌آید:
• برگشت به فحلی
• عدم بره‌زایی و زایمان، در حالی‌که هیچ‌گونه علائم بالینی دال بر سقط جنین وجود ندارد
• وجود ترشحات خونابه‌ای از واژن، در حالی‌که هیچ جنین یا جفت دفع شده‌ای مشاهده نشده است
• وقوع سقط جنینی که جنین یا جفت دفع شده مشاهده و مشخص شده‌اند
• مرده‌زایی یا تولد نوزاد ضعیف بعد از 142 روزگی آبستنی