به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در این بخش از مقاله خواهیم دانست که چه مواد و علوفه‌هایی قابلیت سیلو شدن را دارند و چگونه علوفه سیلویی تولید می‌شود؟
ذرت علوفه ای
ذرت علوفه‌ای به‌دلیل وجود کافی مواد قندی و سایر مواد غذایی و شکل ظاهری مناسب آن، تاکنون گیاهی بسیار خوب برای سیلو کردن می‌باشد ذرت علوفه یکی از بهترین خوراک‌ها برای دام است و به همین دلیل سطح زیر کشت آن در کشور‌های مختلف جهان، گسترش زیادی یافته است.
ذرت علوفه‌ای سیلو شده، غذای خوش‌خوراکی برای دام‌ها است. اگر مقداری مکمل‌های پروتئین‌دار و نمک‌های معدنی به آن اضافه شود، خوراک مناسبی برای نشخوارکنندگان است. برای افزایش مقدار پروتئین سیلوی ذرت می‌توان با استفاده از مواد ازته ارزان قیمت مانند اوره و ترکیبات آمونیوم‌دار، آن را غنی‌سازی کرد.
از ترکیباتی که مواد آهکی دارند مانند کربنات کلسیم و فسفات آمونیوم برای جبران کلسیم و فسفر خوراک تهیه شده می‌توان استفاده کرد، تولید انرژی سیلوی ذرت برای شیرآوری حدود ۳۰ درصد نسبت به یونجه خشک، بیشتر است.
سیلوی ذرت ازنظر تولید انرژی برای پروار شدن دام، حدود ۱/۵ برابر یونجه خشک بازدهی دارد. البته پروتئین خام آن نسبت به یونجه خشک، پایین‌تر است که با افزودن مکمل‌های پروتئین‌دار، این کمبود جبران می‌شود.
سورگوم یا ذرت خوشه ای
- سورگوم یک گیاه علوفه‌ای ب ارزش است که شاخ و برگ زیادی که مواد قندی بسیاری دارد، تولید می‌کند. سورگوم در مناطق گرمسیری شاید بهترین علوفه سیلویی باشد. در مناطقی که آب و هوای معتدل و یا سردی دارد، رقم‌هایی از این گیاه تولید می‌شود که علوفه خوب و زیادی تولید می‌کند.
اگر این علوفه، زمان خمیری شدن دانه‌ها، برداشت شود، دارای حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد ماده خشک است.
- میزان عملکرد تولید این علوفه در هکتار می‌تواند مانند ذرت علوفه‌ای باشد در حالی که نیاز آبی آن، کمتر از ذرت است.
- اگر سورگوم و یا ذرت علوفه‌ای در زمان مناسب برداشت شود، ارزش غذایی علوفه سیلو شده آن‌ها، مانند هم خواهد بود.
- از گیاهانی که می‌توان آن‌ها را سیلو کرد، جو، تریتیکاله ارزن، سودان گراس، گندم، یونجه و انواع شبدر را می‌توان نام برد. همچنین تفاله و بقایای انواع میوه‌ها و محصولات سبزی و صیفی را در شرایط مناسب می‌توان به خوبی سیلو کرد.
چگونه علوفه سیلویی تولید می‌شود؟
• مرحله اول
پس از سیلو کردن علوفه، مقداری هوا بین فضاهای خالی توده علوفه شده، باقی می‌ماند. در اولین مرحله، مواد قندی که در مجاورت این هوای باقی مانده وجود دارد، شروع به سوخت وساز می‌کند تا این‌که اکسیژن موجود به مصرف رسیده و تمام شود.
هنگام سیلو کردن باید دقت کرد که توده علوفه به بهترین روش فشرده شود و تا آن‌جا که امکان دارد، هوایی بین فضای علوفه، وجود نداشته باشد.
• مرحله دوم
چند ساعت بعد از سیلو کردن، تخمیر در محیط بدون هوا، شروع می‌شود. در این مرحله باکتری‌های مفیدی که موجب به عمل آمدن و تخمیر علوفه سیلو می‌شوند (یعنی باکتری‌های الاکتیک) تکثیر شده و تعداد آن‌ها به سرعت افزایش می‌یابد.
زیاد شدن این باکتری‌های مفید سبب می‌شوند موجودات زیان‌آوری مانند مخمر‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌های تخریب‌کننده، ازبین بروند. این موجودات مفید با تخمیر مواد قندی سبب تولید اسیدهای مفیدی می‌شوند که این اسید‌ها سبب ترش شدن محیط سیلو می‌شوند. اسیدی و یا غیراسیدی بودن محیط سیلو را در اصطلاح علمی (پ.هاش) می‌گویند.
مرحله تخمیر تا زمان پایداری و یا ثابت شدن فعالیت‌های شیمیایی سیلو، ادامه پیدا می‌کند. اگر هوای توده علوفه سیلو به‌خوبی خارج نشود و یا اگر رطوبت سیلو بیش ازحد باشد و یا میزان قند علوفه پایین باشد، ترش شدن به کندی انجام می‌شود.
اگر چنین شرایطی در سیلو به‌وجود آید، دسته‌ای از باکتری‌های مضر فعال می‌شوند و با سوخت وساز مواد قندی باقی‌مانده، مواد دیگری تولید می‌شود که موجب فساد علوفه سیلو شده، می‌شوند. اگر این حالت ادامه پیدا کند، پروتئین علوفه کم‌کم ازبین می‌رود و ارزش غذایی مواد کاهش می‌یابد و توده سیلو شده فاسد می‌شود.
بنابراین رعایت روش درست سیلو کردن در حفظ کیفیت غذایی علوفه، بسیار مهم است. سرعت ترش شدن مواد در سیلو، اهمیت زیادی دارد. باید دقت کرد که مقدار اسیدی شدن مناسب سیلو (پ -هاش) بین ۳/۵ تا 4/5 باشد.
اگر هوای توده علوفه سیلو شده به‌خوبی خارج نشود، مواد قندی گیاه با اکسیژن هوا، ترکیب می‌شود و در پایان آب، گاز کربنیک و انرژی به‌صورت گرما آزاد می‌شود و کم‌کم علوفه سیلو شده، گرم می‌شود. در این شرایط، محیط برای رشد و تکثیر قارچ، کپک و موجودات زنده‌ای که در هوا فعالیت می‌کنند، فراهم شده که درنتیجه آن‌ها شروع به فاسد کردن مواد غذایی توده علوفه شده، می‌کنند.