به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ ترکیبات خشبی، مانند کاه گندم، جو، برنج و سایر... ازلحاظ خوش‌خوراکی و قابلیت هضم و همچنین درصد ماده مغذی به‌خصوص درصد پروتئین و انرژی در سطح پایینی قرار دارند. کاه غلات به‌طور معمول به میزان ۹۰ درصد ماده خشک دارد.
به‌دلیل ارزان بودن کاه نسبت به سایر علوفه‌ها می‌توان در جیره‌های غذایی دام حداکثر استفاده را نمود. کاه به تنهایی دارای ارزش غذایی پایینی است و دام برای استفاده آن مجبور است مدتی آن را در شکمبه نگه دارد تا عمل هضم انجام شود.
ارزش تغذیه‌ای پایین کاه به‌سبب وجود لیگنین زیاد در ترکیب کاه است. کاه غلات به‌طور متوسط ۳-۲ درصد پروتئین خام دارد. ازطرف دیگر، نشخوارکنندگان به سبب داشتن میکروارگانیسم‌ها (باکتری‌ها و پروتوزاها) در دستگاه گوارش خود، توانایی تبدیل منابع نیتروژنی غیرپروتئینی (N.P.N) به آمونیاک و سپس اسیدهای آمینه باکتریایی را دارند.
ارزش تغذیه‌ای کاه گندم آنقدر پایین است که استفاده از آن به‌عنوان خوراکی برای حیوانات مزرعه‌ای توصیه نمی‌شود. لذا در صورتی که بتوان با استفاده از اوره که حاوی 46 درصد نیتروژن می‌باشد، کاه غنی شده تهیه نمود، گامی بسیار موثر و مثبت در جهت ارتقای سطح کیفیت علوفه خنثی و تامین نیاز دام برداشت.
با عمل‌آوری و غنی‌سازی کاه، ارزش غذایی، قابلیت هضم، خوش‌خوراکی و درصد پروتئین را می‌توان افزایش داد. برای غنی‌سازی با مواد قلیایی از آمونیاک، هیدروکسید سدیم و... استفاده می‌شود. در این مقاله غنی‌سازی با اوره مورد بررسی قرار گرفته است.
ترکیبات کاه غنی شده و میزان استفاده از هر کدام
مواد و ترکیبات موردنیاز برای غنی سازی کاه شامل موارد زیر می باشد:
- کاه
- ملاس
- اوره
- گوگرد
- آب
از کود سفید (کود شیمیایی اوره) که ارزان و در دسترس است به‌عنوان منبع تامین‌کننده نیتروژن می‌توان استفاده کرد. پس از انجام عمل غنی‌سازی و انجام محاسبات، میزان درصد پروتئین، ۳-۲ درصدی کاه به میزان ۱۵/۱۸ درصد بهبود می‌یابد.
چگونگی اجرای عملیات غنی سازی کاه و سیلو کردن
باتوجه به فرمول‌های ذکر شده، مقادیر مواد موردنیاز (کاه، آب، ملاس، اوره و گوگرد) را تهیه می‌کنیم. ابتدا ملاس و اوره را توسط آب به‌طور کامل حل نموده و محلولی از آب، ملاس و اوره آماده می‌شود سپس پلاستیک بزرگی را بر روی یک سطح کاملا مسطح قرار می‌دهیم و کاه موردنیاز را بر روی سطح پلاستیکی توزیع می‌کنیم، می‌توان اطراف پلاستیک را برای پوشش بهتر با کاه گل یا گچ چسباند تا اطمینان بیشتری حاصل شود.
سپس محلول آماده توسط پمپ یا آب‌پاش دستی، می‌پاشیم. به ازای هر کیلوگرم کاه نیز 1 گرم گوگرد اضافه می‌کنیم، مخلوط کاه و محلول را با استفاده از سه‌شاخ به‌طور کامل، دقیق و یکنواخت مخلوط می‌کنیم، بسته به نوع سیلو، مخلوط را داخل سیلو ریخته با استفاده از فشار (غلطک، پا و تراکتور...) به‌طور کامل فشرده نموده تا مانع ورود هوا شود.
در سیلو را برای مدت ۴-۳ هفته به‌طور دقیق بسته و پس از ۱۴ تا ۲۱ روز مطابق با نیاز بازگشایی می‌کنیم. البته آماده شدن سیلو بستگی به دما دارد به طوری که در دماهای بالاتر سیلو زودتر آماده می‌شود.
بعد از بازگشایی می‌توان از گوشه پلاستیک به اندازه موردنیاز کنار زده و سیلو را برداشت کرد. استشمام بوی گاز آمونیاک علامت غنی شدن کاه است.
قبل از خورانیدن کاه غنی شده به دام‌ها سیلو را چند ساعت در هوای آزاد پهن کنید تابوی گاز آن ازبین برود و سپس به‌صورت تدریجی به مصرف دام‌ها برسانید. سعی کنید سیلو ابتدا در جیره غذایی دام به مقدار کم و سپس به مرور افزایش یابد.
غنی سازی کاه چه مزایایی دارد؟
مزایای غنی سازی کاه شامل موارد زیرمی باشد
- پروتئین کاه افزایش می‌یابد. (از ۳-۲ درصد به حدود ۱۶ درصد می‌رسد).
- کاه غنی شده خوش‌خوراک می‌شود و دام آن را با اشتهای بیشتری می‌خورد (بخاطر افزودن ملاس)
- ارزش غذایی آن افزایش می‌یابد (در حدود ۱۵ درصد).
- انرژی‌زایی آن افزایش می‌یابد.
نشخوارکنندگان (گاو، گوسفند، بز) به چه میزان می‌توانند از کاه غنی شده استفاده کنند؟
از کاه غنی شده به میزان ۳٫۵-۳ درصد وزن زنده دام و از کاه غنی نشده به میزان ۲٫۵-۲درصد وزن زنده در جیره دام می‌توان استفاده کرد.