غذاهای دامی بامنشا حیوانی شامل فرآورده‌هائی از دام و طیور می‌باشد که از نظر مصارف انسانی و صنعتی قابل استفاده نبوده و یا به‌علت ارزانی و فراوانی و نیز بالا بودن ارزش غذایی آنها باید در تغذیه دام و طیور مورد
استفاده قرار گیرند.
یکی از مشخصات ویژه و کلی این فرآورده‌ها بالا بودن درصد پروتئین و نیز قابل توجه بودن ارزش بیولوژیکی این پروتئین می‌باشد. به‌همین جهت معمولاً مورد مصرف این غذاها در تغذیه یک معده‌ای‌ها بخصوص طیور می‌باشد.
از این فرآورده‌ها نیز می‌توان بعنوان مکمل غذائی فقط در موارد معین در تغذیه نشخوارکنندگان استفاده نمود.
ازطرف دیگر بعلت زیاد بودن و متناسب بودن ترکیب مواد معدنی بعضی از این فرآورده‌ها مثلاً؛ زیادی فسفات کلسیم مصرف آنها را در تغذیه حیوانات مختلف آسان می‌نماید.
مهمترین این فرآورده‌ها و یا غذاهای فرعی عبارتند از باقیمانده کارخانجات لبنیات سازی، باقیمانده کشتارگاه‌ها، باقیمانده بدن حیوانات (بخصوص حیوانات ضبط شده)، باقیمانده طیور، باقیمانده حیوانات دریایی و غیره.
درمورد پودر گوشت و یا مخلوط گوشت و استخوان هرچه درصد استخوان آن بیشتر باشد از ارزش غذایی آن کاسته می‌گردد، درصورتی‌که بر مقدار مواد معدنی افزوده می‌شود.
جدول ۲ ترکیب متوسط مواد معدنی بعضی از این مواد را نشان می‌دهد.
جدول ۲- ترکیب مواد معدنی باقیمانده بدن حیوانات (درصد)
|
نوع محصول |
خاکستر |
K2O |
Na2O |
CaO |
MgO |
P2O5 |
CI |
S |
|
پودر گوشت |
1/5 |
0/09 |
0/17 |
0/14 |
0/07 |
0/63 |
0/53 |
0/06 |
|
پودرگوشت با کمی استخوان |
12/5 |
0/55 |
1/35 |
6/38 |
0/15 |
5/61 |
0/96 |
0/12 |
|
مخلوط گوشت و استخوان |
33/1 |
0/37 |
1/67 |
15/06 |
0/22 |
12/72 |
0/72 |
0/12 |
|
پودر استخوان |
44/5 |
0/18 |
1/27 |
25/19 |
0/39 |
18/86 |
0/22 |
0/10 |
|
پودر لاشه ظبطی |
18 |
0/17 |
0/57 |
8/15 |
0/23 |
6/86 |
0/19 |
0/45 |
|
پودر خون |
3/6 |
0/19 |
0/85 |
0/28 |
0/04 |
0/31 |
0/66 |
0/21 |
از لحاظ ارزش غذایی نیز تفاوت زیادی بین محمصولات فوق وجود دارد. • جدول ۳ ارزش غذائی این محصولات را بطور متوسط نشان می‌دهد.
جدول 3- ترکیب و ارزش غذایی فرآورده‌های فرعی بدن دام به‌‍طور متوسط
|
نوع |
ماده خشک |
پروتئین خام |
چربی خام |
خاکستر |
مواد غیر ازته |
پروتئین درصد قابل جذب |
TDN
واحد نشاسته |
|
پودر گوشت کم چربی |
92/2 |
80/1 |
9/8 |
1/5 |
0/8 |
73/7 |
95/2 |
|
پودر گوشت با کمی استخوان |
91/5 |
66/0 |
10/5 |
12/5 |
2/5 |
60/7 |
75/5 |
|
پودر مخلوط گوشت و استخوان |
91/5 |
47/5 |
8/5 |
33/1 |
2/4 |
44/7 |
59/4 |
|
پودر استخوان |
92/0 |
27/0 |
7/7 |
44/5 |
2/8 |
34/0 |
51/2 |
|
پودر لاشه ظبطی |
91/5 |
57/5 |
13/5 |
18/0 |
2/5 |
48/9 |
77/7 |
|
پودر خون |
90/5 |
83/0 |
0/4 |
3/6 |
2/5 |
58/9 |
60/2 |
مهمترین ماده معدنی در ترکیبات فوق کلسیم می‌باشد که مقدار آن متناسب با درصد استخوان این ترکیبات است.
همانطور که می‌دانیم مقدار پتاسیم در غذاهای گیاهی خیلی بیش از مقدار سدیم آنها است، درصورتی‌که در محصولات فوق این رابطه کاملاً برعکس می‌باشد.
موارد مصرف این محصولات در درجه اول در تغذیه خوک و بعد از آن در غذای طیور می‌باشد. برحسب ارزش غذائی و قیمت روز بهتر خواهد بود این مواد را باهم مخلوط نموده و در جیره روزانه منظور کرد. مثلاً چون میزان لیزین، تریپتوفان و متیونین پودر گوشت پایین است با اضافه کردن مقداری پودر خون که غنی از مواد فوق می‌باشد، می‌توان ارزش غذایی پودر گوشت را بالا برد.
علت دیگری که از این مواد در تغذیه طیور و خوک بیشتر استفاده می‌شود، فاقد بودن این مواد از ترکیبات خشبی و سلولزی می‌باشد.
البته در مواقع لازم می‌توان از محصولات فوق در ترکیب مواد کنسانتره برای گاوهای شیری و گوشتی و بخصوص در جیره گوساله‌ها تا حد محدودی استفاده کرد. در این مورد باید در درجه اول به قیمت این مواد توجه نمود.