به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ دانه غلات را پیش ازآنکه در آسیاب خرد کنند باید کاملاً پاک نموده و مواد خارجی آنها را جدا سازند. در بین این مواد خارجی، دانه گیاهان وحشی، باقیمانده گیاهان، خاک و شن و... دیده می‌شود.
در بین دانه‌های خارجی بعضی‌ها سمیت داشته و چنانچه بمقدار زیاد باشند مصرف آن برای دام تولید خطر می‌کند و معروف‌ترین این دانه‌ها عبارتند: دانه چچم که ده گرم از آن برای هرکیلو وزن زنده دام تولید مسمومیت می‌کند و همچنین دانه خردل، شقایق و ترشک نیز باید از دانه غلات جدا شوند.
هنگام آسیاب کردن گندم به‌منظور تهیه و استخراج آرد نانوائی قسمتی ازآن که مازاد آردسازی نامیده می‌شود باقی می‌ماند. این مازاد ارزش غذایی مهمی داشته و بنام آردهای پست علوفه‌ای و سبوس معروف می‌باشد. ارزش این مواد را برحسب مقدار آرد و پوسته دانه که در آن موجود است تعیین می‌کنند.
1- آردهای پست علوفه ای
این آردها از آخرین مرحله آسیاب کردن حاصل می‌شود و سفیدی رنگش از آردهائی که دراولین یا دومین دور آسیاب بدست می‌آید کمتر می‌باشد.
کیفیت این آردها تقریباً برحسب میزان استخراج سبوس تغییر می‌کند. آردهای علوفه‌ای چنانچه تازه، سالم و بدون تقلب باشند از غذاهای سهل‌الهضم و بسیار باارزشی به‌شمار می‌آیند که با مقادیر معتدل می‌توان برای تغذیه کلیه حیوانات اهلی و همچنین تولید بهره‌های مختلف دامی مخصوصاً برای پروار کردن از آن استفاده نمود.
متاسفانه این مواد غالباً دست‌خوش تخمیر، فساد ویا حتی تقلب واقع می‌شود به این جهت مصرف آن گاهی ارقات با عواقب وخیمی همراه است چون اثرات بدی روی سلامتى دام و کیفیت تولیدات مخصوصاً شیر، دارد.
آرد علوفه‌ای باید خشک و پودری بوده هیچ‌گونه بوی بد و مزه غیرطبیعی نداشته باشد و چون امکان فاسد شدن این آردها زیاد است، لذا باید آنها را در محل‌های کاملا خشک و برای مدت‌های محدودی نگهداری نمود. بهتراست، این آردها را مخلوط با سایر غذاهای کنسانتره برای تغذیه دام به مصرف رسانید و بخصوص به مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند نباید از این آردها خورانید.
آرد پست چاودار که ازلحاظ ترکیب شباهت زیادی به آرد پست گندم دارد غذای خوبی را برای پروار کردن دام تشکیل می‌دهد.
2- سبوس
موقعی که گندم آرد می‌شود غشاء خارجی دانه به بصورت پوسته‌های ریز، متوسط و درشت از قسمت‌های نشاسته‌ای آن جدا می‌شود. این سبوس‌ها که قسمت‌های سلولزی پوسته دانه است نسبت به خود دانه حاوی مقادیر بیشتری مواد پروتیدی - سلولزی و املاح معدنی (فسفر) می‌باشد.
ارزش، سبوس بستگی به طرز کار ماشین‌هائی دارد که گندم در آنها آرد می‌شود و همچنین بستگی به مقدار آردی دارد که به پوسته چسبیده است و برای تعیین ارزش سبوس کافی است که دست را در سبوس فرو برند و در موقع بیرون آوردن دست از روی میزان سفیدی دست به ارزش آن پی ببرند.
سبوس گندم غذای خوب و سهم‌الهضمی است که تمام دام‌ها از روی میل آنرا می‌خورند و علواه بر ارزش غذائی که دارد مخصوصاً ازنظر درمانی و رژیم نیز مورد توجه می‌باشد زیرا سبوس غذای خشک‌کننده و نرم‌کننده خوبی است.
وقتی دام را با غده‌ها و علوفه سرد و پر آب و همچنین مازاد کارخانجات صنعتی تغذیه می‌کنند افزودن آن به جیره بسیار مفید می‌باشد.
چنانچه سبوس را به تنهائی و یا مخلوط باعلوفه خرد شده به دام بخورانند به‌طور موثری ازاسهال جلوگیری می‌نماید (بخصوص اسهال تابستانی که غالباً به دام‌ها صدمه می‌رساند). سبوس خاصیت خنک‌کننده و حتی ملین دارد و مصرف آن از خاصیت گرم‌کننده برخی کنجاله‌ها کاسته و مخصوصاً آنرا در تغذیه زمستانی توصیه نموده‌اند.
سبوس مخصوصاً برای دام‌های جوان
ماده گاوهای شیرده و یا آبستن بسیار مناسب است زیرا که مانع تولید یبوست دام می‌گردد. با این وصف چون فسفر و پتاسیم آن زیاد ولی کلسیم و سدیم آن بسیار ناچیز است لذا بهتر است آن را به مقادیر متوسط بکار برده و حتى‌الامکان با غذاهائی که داری کلسیم هستند و بخصوص با مکمل‌های معدنی مخلوط و مصرف نمود.
نظر به اینکه قیمت سبوس تقريباً گران تمام می‌شود بهتر است یک‌دوم جیره متراکم را ازاین غذا تامین کرد.
به‌علت کیفیت خاص سبوس، تقلب کردن در آن به آسانی امکان‌پذیر است و درموقع موقع خرید باید دقت نمود که گچ و یا پوسته بادام زمینی یا خاک‌اره به آن اضافه نشده باشد.
سبوس را بصورت خشک یا خیس‌کرده و يا بصورت آرداب می‌توان تا ۲ کیلو در روز به اسب‌ها خورانید.
به گاو شیری، تا میزان ۵ کیلو و به گوسفند ۳۰۰-۵۰۰ گرم در روز می‌توان داد. چنانچه سبوس خشک به مقدار زیاد خورانده شود، معده دام متورم شده بعاث پاره شدن جدار معده می‌گردد.