به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ این غذاها را که معمولاً علوفه نامیده می‌شوند می‌تواند ازلحاظ حواص ظاهری به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد مانند علف مراتع ( طبیعی گیاهی) کاه، ریشه غده، دانه، میوه و حتی باقیمانده کارخانجات روغن‌کشی (تفاله سویا)، قندسازی ( تفاله و ملاس چغندر)، ماءالشعیرسازی (تفاله آبجوسازی).
علف مراتع
مراتع طبیعی
مراتعی است که علف بطور طبیعی در آنها روییده و تولید می‌شود بدون اینکه دست انسان مستقیماً و بطور مداوم در آن دخالت داشته باشند. از این‌گونه مراتع ممکنست علف‌ها را چیده و خشک کرد و در زمستان به مصرف تغذیه دام رسانید و با ممکنست دام‌ها را مستقیما در مراتع رها نمود تا بصورت آزا چرا کنند.
برای استفاده صحیح از مرتع باید ترتیب داده شود که تعداد معینی دام از آن به‌حد کافی استفاده برند. بعبارت دیگر بین مقدار علفی که در یک مرتع تولید می‌شود و - تعداد دامی که در آن چرا می‌کنند باید تناسبی برقرار باشد، بعلاوه لازم است در حفظ و نگهداری مرتع سعی فرا وان بعمل آید تا گیاهان مفید مخصوصاً تیره حبوبات و تیره غلات هرچه بیشتر در آن افزایش پیدا کنند.
مراتع مصنوعی
مراتعی است که در سطح معین، محصول منظم‌تر و بیشتری نسبت به مرتع طبیعی تولید کند. هزینه ایجاد مرتع مصنوعی چه ازنظر مقدار بذر و چه ازنظر کود و آبیاری و مواظبت و غیره نسبتاً زیاد و گران تمام می‌شود درمیان علوفه مخصوص مراتع مصنوعی یونجه بر علوفه دیگر برتری داشته و در اینجا مهمترین علوفه‌های مراتع مصنوعی شرح داده می‌شود.
گیاهان علوفه‌ای مناسب برای خوراک دام و طیور:
ماش علوفه‌ای
علوفه ماش ازنظر پروتئین بسیار غنی است و ارزش غذایی آن شبیه شبدر است. در موقع گل دادن تمام حیوانات با میل و اشتها از علوفه ماش تغذیه می‌نمایند ولی همین‌که دانه‌ها بسته شد فقط اسب و گوسفند آنرا می‌خورند.
ماش گیاه یک ساله و علفی می‌باشد ساقه‌هایش مقاومت چندانی نداشته و احتیاج به گیاه دیگری دارند تا به آن بپیچند از این‌رو معمولاً ماش را همراه با گندم - جو - و یا چاودار کشت می‌نمایند. بنابراین علوفه حاصله از مخلوط این دو نو گیاه بسیار مرغوب و متعادل می‌گردد.
گیاه سنگک
سنگنک گیاهی است زمستانه از تیره حبوبات که می‌توان از اوایل دی ماه تا اوایل بهار از آن بهره‌برداری بعمل آورد. علوفه خشک سنگک تقریبا ۲۰ درصد پروتئین قابلیت جذب دارند و دام‌ها با میل و اشتهای فراوان از مرتع و از علوفه آن استفاده می‌کنند.
کشت سنگنک در ایران به‌منظور تهیه دانه متداول است پودر آن در تهیه غذای مکمل برای دام‌های بزرگ و خرد شده آن در جیره غذایی طیور مصرف می‌شود.
سوژا (لوبیا چیتی) یا لوبیای روغنی
سوژا (سویا) گیاهی است از تیره حبوبات که بیشتر برای بدست آوردن دانه آنرا کشت می‌کنند. دانه سوژا بواسطه داشتن مقدار زیادی مواد ازته - چربی - گلوسید و سلولز و مواد معدنی ارزش غذائی زیادی داشته و در تغذیه انسان و دام بکار می‌رود و می‌توان آنرا یک غذای تقریبا کامل دانست.
دانه سوژا در فصل زمستان برای گاوهای شیری و گوسفند و اسب غذای بسیار کاملی است. علوفه سوژا خوش خوراک و ازنظر پروتئین مانند یونجه غنی می‌باشد و بهترین جانشین برای یونجه و شبدر است. هرچه دانه سوژا بیشتر باشد ارزش غذائی علوفه آن بیشتر است.
یولاف
گیاهی است از تیره غلات که بیشتر برای تولید دانه آنرا کشت می‌کنند و گاهی نیز از علف سبز آن برای خوراک دام استفاده می‌نمایند.
چاودار
ازنظر علف سبز چاودار بر یولاف ترجیح داشته و گیاهی زودرس است و چون زود حالت چوبی بخود می‌گیرد باید زود هم آنرا مصرف کرد.
ذرت
گیاهی است از تیره غلات که علونه سبز و دانه آن حاوی مقدار زیادی مواد ئیدروکربنه و مقدار کمی پروتئین می‌باشد.
ارزش غذایی برگ و ساقه آن نسبتاً ضعیف است چون مقدار آب آن زیاد است و بیش از ۱۷ درصد مواد خشک ندارد و چنانچه برگ و ساقه آن روی‌هم انباشته شود و بزودی فاسد خواهد شد.
بهترین طرز نگهداری ذرت سیلو کردن است که در این حال تمام دام‌ها از روی میل آنرا می‌خورند. علوفه سبز ذرت ازنظر ویتامین A غنی می‌باشد چون مقدار مواد ازته آن نسبتا کم است بنابراین مصرف کردن آن بخصوص درگاوهای شیری باید با غذای دیگری که مواد ازته بیشتر دارد توأم گردد.
کلم
کلم از گیاهان تیره خاجی‌ها بوده و غذای خوبی برای گاو و خوک را تشکیل می‌دهد. مصرف زیاد آن بواسطه اینکه لینت‌آور است ممکنست تولید اختلالاتی در حیوان بنماید و بهتر است مقدار کمی از آنرا در جیره روزانه دام مصرف نمود.
چون کلم بوی نامطبوعی به شیر می‌دهد باید در فصل بهار که موقع گل دادن آن است مقدار کمتری به گاو شیرده خورانید.