به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ باتوجه به اهمیت روزافزون غذا ازلحاظ کمی و کیفی و تنها راه دستیابی به این مهم که وابسته به کشاورزی و دامپروری می‌باشد؛ دستیابی به تکنیک‌های تولید بیشتر همراه با کیفیت بالاتر یک ضرورت می‌باشد. منطقی است که برای رسیدن به این هدف موانع و مشکلات زیادی وجود دارد که می‌توان با شناخت و روش‌های در آن به این هدف رسید.
مایکوتوکسین‌ها که یک گروه از انواع سموم مختلف تولید شده توسط گونه‌های مختلف قارچ هستند و منحصرا بر روی انسان و جانوران اهلی تاثیر بازدارنده دارند یکی از این موانع می‌باشند، درنتیجه می‌توان با شناخت مایکوتوکسین‌ها و وراه‌های مبارزه با آنها، محصولات بیشتر با کیفیت بالاتری تولید کرد.
مایکوتوکسین‌ها ساختمان‌های متفاوتی دارند اما بخاطر داشتن گروه فنلی، همه ترکیبات مایکوتوکسین‌ها دارای حلقه ۵ یا ۶ ضلعی می‌باشند. اگرچه هزاران مایکوتوکسین در طبیعت وجود دارد ولی اکثر مایکوتوکسین‌های شناخته شده از ۳ جنس قارچ با گونه‌های مختلف به نام‌های آسپرژیلوس، پنی سیلیوم و فوزاریوم تولید می‌شوند.
مایکوتوکسین‌ها بر طبق ۴ الگوی مختلف که به ترتیب شامل درگیر شدن در متابولیسم ثانویه قارچ‌ها، تبدیل زیستی ترکیبات گیاهی، غیرفعال شدن گیاهان با حمله قارچ‌ها و همراه شدن قارچ‌ها و گیاهان با هم توسط قارچ‌ها و میکرومایست‌ها تشکیل و تولید می‌شوند.
انواع مایکوتوکسین‌های معمول شامل آفلاتوکسین، آکراتوکسین (A) OTA، پاتولين، دی‌اکسی نیو النون (تریکوتسنس)، فومونیسین، زرالنون، فوزاریک اسید، T-2 توکسین، ارگوت‌های شبه قلیایی، سم PR و سیترینین می‌باشد.
آفلاتوکسین
آفلاتوکسین‌ها از مهمترین مایکوتوکسین‌ها هستند که بیشترین شیوع، تظاهر، مسمومیت و خسارت را در خوراک‌های دام ایجاد می‌کنند و خانواده‌ای بی‌نهایت سمی، جهش‌زا و سرطان‌زا هستند که بوسیله آسپیروژیلوس فلاووس و آسپیروژیلوس پارازیتیکوس تولید می‌شوند (دی نر و همکاران ۱۹۸۷ و کورتزمن ۱۹۸۷).
آسپیروژیلوس فلاووس، آفلاتوکسین‌های B1 و B2 را تولید می‌کند و آسپیروژیلوس پارازیتوکوس، آفلاتوکسین‌های B1 ،B2 ،G1 و G2 را تولید می‌کند (کتی و همکاران ۱۹۹۴). آفلاتوکسین B1 سرطان‌زا است و در شیر به فرم M1 دفع می‌شود.
FDA حد مجاز آفلاتوکسین را، کمتر از ppb۲۰ در خوراک‌های گاوهای شیری و ppb 0/5 در شیر بیان کرده است.
عوارض کلی مایکوتوکسین‌ها شامل بی‌حالی، عدم تعادل، موی زبر و خشن، رنگ پریدگی، کبد چرب، کاهش تولید شیر، کاهش کارایی خوراک کاهش اشتها و زردی، کاهش مقاومت به بیماری‌ها، اختلال در ایمنی حاصل از واکسیناسیون، سرطان‌زایی و جهش‌زایی، کاهش وزن، آسیب به کبد، کلیه و روده‌ها که شامل نکروز، تورم، رنگ پریدگی و تجمع مواد پروتیینی می‌باشد
همچنین کاهش تولید VFA، هضم فیبر و جمعیت میکروارگانیسم‌های شکمبه، عوارض تولیدمثلی (کاهش تولیدمثل، سقط جنین، تورم و ترشحات واژنی و پاسخ‌های استروژنیک)، تشنج عصبی و مرگ و میر می‌باشد.
همکاری و همکوشی بین مایکوتوکسین ها
در کل تأثیر اصلی مایکوتوکسین‌ها زمانی ایجاد و بروز پیدا می‌کند که دو یا چندین گونه از آنها با هم باشند. در تحقیقات آزمایشگاهی که اثر یک مورد از آنها بررسی شده است مشاهده شده که در غلظت‌های بالاتر مایکوتوکسین نسبت به شرایط مزرعه تأثیرات و مضرات بسیار کمتری ایجاد می‌کند.
دلیل ناهمخوانی نتایج آزمایشگاهی با ناهنجاری‌های مزرعه‌ای ناشی از مایکوتوکسین‌ها نیز اغلب بخاطر اثر متقابل و هم نیروزایی بین مایکوتوکسین در ایجاد مضرات می‌باشد.
مختار ملاکی (دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام پردیس ابوریحان دانشگاه تهران)