به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ شرایط طبیعی امکان پرورش درختان پر شاخ و برگ توت را در منطقه فراهم نموده است، که از قدمتی برخوردار است. در صورتی که فرآیند تولید ابریشم از ابتدا مرحله عمده تولید پیله تر و تولید ابریشم خام تقسیم می‌گردد.
مرحله تولید پیله تر کاری فصلی برای کشاورزان محسوب می‌شود که هر ساله در فصل‌های مساعد برای مدت کوتاهی به آن مبادرت می‌نمایند و در این فعالیت‌ها تقریبا تمام افراد خانواده شرکت دارند.
برای پرورش کرم ابریشم دمای محیط باید بیش از ۱۰ درجه سانتیگراد باشد. درجه حرارت اپیتم ۲۶-۲۸ درجه سانتیگراد است، مقدار رطوبت هوا در پرورش کرم ابرشم مؤثر است و حد مطلوب آن ۷۰ تا ۹۰ در صد می‌باشد. استان گیلان که ازنظر آب وهوایی دارای چنین شرایطی مهم می‌باشد، مهمترین مرکز پرورش کرم ابریشم ایران است.
به‌دلیل کاهش نزولات آسمانی و خسارات عمده به کشاورزان و نوغانداران، در سال‌های اخیر جبران‌ناپذیر بوده است. زیرا برگ‌های درختان توت با عنایت به کم بودن بارندگی سالانه از تقویت وشیره کافی جهت پرورش کرم ابریشم برخوردار نبوده است و پیله‌های تولیدی در مقایسه با سال‌های قبل ضعيف‌تر بوده، که این مسئله خانواده‌های روستایی که در پرورش کرم ابریشم مشغول بوده‌اند، ضرر و زیان وارد کرده است.
متاسفانه باوجود به اینکه در حال حاضر کشورمان ازنظر پیله و ابریشم در یک موقعیت کاملا خودکفایی قرار دارد و ازنظر مرغوبیت ابریشم داخلی بطور صد در صد از ابریشم خارجی بهتر است، اخیرا عده‌ای سودجو از فرصت استفاده کرده و با وارد نمودن بی‌رویه ابریشم خارجی بی‌کیفیت به مرغوبیت فرش ایران نیز خدشه وارد می‌نمایند.
در حال حاضر ابریشم خارجی بطور ناهنجار از کشورهای افغانستان، چین و کشورهای آسیای میانه بصورت قاچاق از گمرکات سطح کشور بویژه شهرستان زابل، شیراز و تایباد وارد می‌شود که اگر همین ابریشم با مجوز رسمی و رعایت سلسله مراتب قانونی وارد کشور گردد شاهد افت شدید قیمت ابریشم داخلی نخواهیم بود.
اهمیت اقتصادی و اجتماعی تولید پیله ابریشم
1- سرمایه‌گذاری در این بخش در مقایسه با پاره‌ای از فعالیت‌های تولیدی کمتر بوده و زمان بازگشت سرمایه از برخی از رشته‌های دیگر کشاورزی سریع‌تر است.
2- کشت و کار درخت توت در اغلب خاک‌ها امکان‌پذیر بوده و نیاز به آب کمی دارد و بخصوص در موقعیت جغرافیایی کشور در بیشتر نقاط منطقه قابل اجراست.
3- یک بار ایجاد توتستان امکان بهره‌برداری ۱۵-۲۰ سال فراهم خواهد شد و هزینه‌های نگهداری سالانه هم چندان قابل ملاحظه نخواهد بود.
4- این فعالیت می‌تواند به‌عنوان منبع درآمد ارزی کشور از طریق تولید مواد خام، نخ ابریشم قالی بافی و تولید پارچه ابریشمی و سایر فراورده‌های ابریشمی مورد توجه قرار گیرد.
5- پرورش کرم ابریشم علاوه بر ایجاد امکان استفاده از تمامی نیروی فعال، امکان بکارگیری بخش غیرفعال جامعه روستایی (زنان کودکان سالخوردگان) که توان انجام کارهای کشاورزی را ندارند، فراهم می‌سازد.
6- این حرفه به صورت شغل فرعی نیز می‌تواند در مجاورت مشاغل اصلی روستایی موردتوجه قرار گیرد.
۷- با فراهم ساختن منبع درآمد اضافی برای روستاییان می‌تواند به‌عنوان وسیله‌ای در جهت جلوگیری از مهاجرت آن‌ها به شهرها مورد استفاده قرار گیرد.
۸- این فعالیت به‌واسطه تامین درآمد مستمر می‌تواند در توسعه و بهبود زندگی جوامع روستایی مؤثر باشد.
صنعت ابریشم کشی در بخش بایگ
صنایع در مجموع زمینه‌ساز توسعه اقتصادی هر کشور است. حال صنایع به هر شکلی که باشد می‌تواند در توسعه کشور دخالت نماید و این تاثیر زمانی زیاد می‌شود که صنعت مراحل تعادلی را پیموده و به تولید برسد، صنایع دستی اصولا متکی بر تکنیک‌های بومی و سنتی است و می‌تواند هم در محیط شهر و هم در محیط روستا شکل بگیرد.
نوع صنایع دستی تابع محیط طبیعی است که روستا در آن استقرار یافته است. زیرا که محیط تمام یا قسمتی از مواد اولیه را در اختیار روستاییان قرار می‌دهد و روستانشینان باتوجه به درجه تکنیک، ذوق و خلاقیت خود آن مواد اولیه را به کالاهایی تبدیل می‌نماید، که تحت عنوان صنایع دستی روستائیان نامیده می‌شود و قطعا قسمتی از اقتصاد روستاییان را تشکیل می‌دهد.
صنایع دستی هر سرزمین ریشه در فرهنگ و هنر آن سرزمین دارد. کار کردهای هنری گذشتگان از طریق میراث‌های هنری، بویژه در زمینه صنایع دستی جلوه‌گر می‌شود. کوششی در حفظ و بقای این میراث‌های هنری، بر همگان واجب است. زیرا محو و نابودی آن‌ها کارکردهای ارزشمند یک ملت را که بدلیل موروثی بودن آن از اهمیت بالایی برخوردار است، به فراموشی می‌سپارد.
تولیدات دستی به لحاظ موروثی بودن آن‌ها و جلوه‌ای که از هنر، فرهنگ، ذوق و استعداد گذشته یک ملت در خود دارند، علاوه بر ارزش اقتصادی از ارزش معنوی بسیار برخوردار می‌باشند. بطور کلی ۷۰ درصد ابریشم کشیده شده از پیله‌های تولیدی ایران در شهرستان تربت حیدریه و بخش بایگ که سهم بیشتری دارد کشیده می‌شود.
از آنجا که این صنعت دیرینه از سابقه زیادی برخوردار بوده مستلزم حمایت‌ها و پشتیبانی‌های زیادی از سوی دولت می‌باشد تا بتواند ضمن حفظ این صنعت مهم کشور در جهت توسعه آن گام برداشت.
از نظر روش کار ابریشم ابریشم‌کشی در بخش بایگ بصورت سنتی بوده و به سه طریق کار می‌شود:
- کارمزدی افرادی که برای سرمایه‌گذار و تاجر شهری کار می‌کنند و دستمزد می‌گیرند.
- افرادی که سرمایه دارند و برای خودشان کار می‌کنند.
- افرادی که سرمایه دارند، پیله می‌خرند و در اختیار دیگران قرار می‌دهند.
فعالیت‌های ابریشم‌کشی بیشتر در شهر بایگ مرکز پخش با حدود ۸۰۰ دستگاه ابریشم‌کشی (چرخانه) و دیگر روستاها که عبارتند روستای سبک ۸۰ دستگاه، فدیهه ۲۰ دستگاه، خورشبر ۱۰ دستگاه و رزگ ۱۰ دستگاه موجود می‌باشد.
فعالیت ابریشم‌کشی در این بخش در محیطی کاملا نامساعد ازنظر بهداشتی و به مدت ۵ ساعت در روز کار می‌کنند. دلیل آن این است که این صنعت با زندگی آن‌ها گره خورده است به نحوی که تمام خانواده در کار مشارکت دارند.
بدین طریق که شاغلان این بخش هر بار ۵ کیلو پیله (یک قلم) را در داخل دیگی به ظرفیت ۲۰۰ لیتر آب گرم شده ریخته و به مدت ۵ ساعت نخ ابریشمی پیله‌ها، با ظرافتی خاص کشیده می‌شود.
جواد محسن نیا (کارشناس ارشد جغرافيا) - لاله رحیم خانی (دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی)