به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ گازهای مختلف موجود در دانه‌های طیور باعث ایجاد مسمومیت می‌شود و عوارض بسیاری را به‌دنبال دارد. در متن ذیل با برخی از این گازها آشنا می‌شویم.
مسمومیت با گاز کربنیک
این گاز به فرمول شیمیایی CO2 در برخی از لانه‌ها به‌علت تهویه بد ممکن است افزایش یابد و سبب عوارضی در طیور گردد. گازی است بی‌رنگ و بی‌بو و سبک‌تر از هوای معمولی و افزایش آن در لانه سبب تنگی نفس و حتی مرگ پرنده می‌شود.
سوخت ناقص بخاری و دستگاه مادر سبب افزایش این گاز در لانه می‌شود هنگامی‌که غلظت آن در لانه بیش از ۲۵۰۰ قسمت در میلیون شود عوارضی مانند بالا رفتن تعداد تنفس، چرت زدن و بی‌حالی و آسیب ریه در طیور می‌گردد.
چنانچه غلظت آن ۴۰۰۰ قسمت در میلیون برسد تبادل گازها در ریه مختل می‌شود و در طی ۳۰ دقیقه سبب مرگ پرنده می‌گردد. برای پیشگیری از عوارض این گاز به‌وسیله استفاده از دستگاه‌های تولید حرارت مطمئن در لانه و همچنین تهویه مناسب غلظت گاز را می‌توان به حداقل رساند.
در کالبدگشایی مرغ‌های تلف شده معمولا رنگ ریه آلبالویی قرمز می‌باشد.
مسمومیت با گاز متان
این گاز با فرمول شیمیایی CH4 است. گازی است بی‌رنگ و بی‌بو، به‌علت نشت گاز از دستگاه‌های مادر مصنوعی و یا خاموش شدن آنها به‌علت کوران و یا علل دیگر گاز در لانه متراکم می‌شود و سبب تنگی نفس و حتى خفگی و مرگ طیور می‌گردد.
به‌علت اینکه این گاز به‌شدت قابل اشتعال است تجمع آن در لانه ممکن است انفجار و آتش‌سوزی را به‌دنبال داشته باشد.
مسمومیت با گاز هیدروژن سولفوره
این گاز به فرمول SH2 می‌باشد، بی‌رنگ بوده و بوی مشخص تخم‌مرغ گندیده می‌دهد و چون سنگین می‌باشد اغلب مستقیماً در روی مرغ و جوجه که در بستر پرورش می‌یابند، اثر می‌گذارد.
این گاز بسیار سمی است و اگر 0/002 – 0/005 درصد با هوای لانه مخلوط گردد باعث ناراحتی می‌شود. اگر غلظت آن بالا باشد سبب سردرد، سرگیجه و هیجان می‌شود. غلظت 0/08 تا 0/10 درصد بعد از مسمومیت نیم ساعته موجب مرگ پرنده می‌شود.
در شرایط بهداشتی معمولا تراکم این گاز به مقداری نیست که سبب عوارض مشهود و یا مرگ و میر شود ولی چنانچه به عللی غلظت آنها در لانه افزایش یابد، مرغان را ضعیف نموده و مستعد ابتلا به بیماری‌های تنفسی می‌نماید و در شرایط استثنایی حتی سبب مرگ می‌گردد.
مسمومیت با گاز فرمل
از گاز فرمل سال‌هاست که در تشکیلات جوجه‌کشی و همچنین در مرغداری‌ها بطور وسیع برای ضدعفونی استفاده می‌شود.
این گاز با وجود مضراتی که دارد یکی از بهترین مواد ضد عفونی‌کننده در لانه‌های طیور به‌شمار می‌رود زیرا علاوه بر ارزانی اثر شدید ضدمیکروبی و ضدویروسی دارد.
گاز فرمل از ترکیب فرمالین با پرمنگنات پتاسیم و یا به‌صورت بخار شدن مایع یا پودر تولید می‌شود برای ضدعفونی لانه‌ها معمولا از ترکیب ۳۵cc فرمالین و 17/5 گرم پرمنگنات پتاسیم برای هر مترمکعب لانه استفاده می‌شود.
در برخی موارد آلودگی، نسبت بیشتری را توصیه می‌کنند. بعد از ضدعفونی لانه که به مدت ۲۴ ساعت طول می‌کشد باید به‌وسیله تهویه، تمام گاز را از لانه خارج نمود ولی ممکن است در اثر عدم مدیریت در حالی که هنوز گاز کم وبیش در لانه وجود دارد، جوجه‌ریزی انجام گیرد.
در این صورت جوجه‌ها دچار ناراحتی تنفسی، ورم ملتحمه چشم و حتی مرگ می‌‌گردند. در قسمت هچر ماشین جوجه‌کشی چنانچه در هنگام در آمدن جوجه‌ها از این گاز استفاده شود خطرناک بوده و سبب تورم حنجره و بیماری تنفسی می‌گردد.
در کالبدگشایی گاهی ادم زیرجلدی و التهاب دهان، حلق و حنجره دیده می‌شود ولی جراحات در کیسه هوایی دیده نمی‌شود.
برای جلوگیری از مسمومیت باید حداقل ۲۴ ساعت بعد از ضدعفونی لانه با فرمل جوجه‌ریزی نمود برای ازبین بردن گاز فرمل می‌توان از مایع آمونیاک در لانه استفاده کرد.
منبع: مجله خوشه