به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مهم‌ترین شرط برای انجام تلقیح مصنوعی موفقیت‌آمیز، فحل‌یابی صحیح است. برای نیل به این مقصود، سه شرط عمده وجود دارد.
برای مشاهده تمام دام‌ها، وقت صرف کنید
اگر شما در حال انجام کارهای روزمره باشید، نمی‌توانید به نحو رضایت‌بخشی به شناسایی گاوهای فحل بپردازید. این مطلب بسیار مهم است. شما باید برای مشاهده همه دام‌ها، وقت کافی اختصاص دهید.
مدت زمانی در حد ۲۰ الی ۳۰ دقیقه برای اطمینان از فحل بودن گاوها توصیه می‌شود، چراکه فرصت کافی برای پرش فراهم می‌آورد.
در همان حال که وقتی را برای شناسایی گاوهای فحل اختصاص می‌دهید، به زمان اوج فعالیت‌های فحلی نیز توجه کنید. همانطور که قبلا گفته شد، زمان اوج فعالیت‌ها، در طول شب و ساعات اولیه صبح می‌باشد
لازم است شما به برنامه عادی روزانه یا ایام کاری معمول‌تان نیز دقت کنید؛ باید ببینید چگونه می‌توانید حداکثر فرصت را برای مشاهده این فعالیت‌های فحلی شبانه و صبحگاهی فراهم نمایید و آن را قسمتی از برنامه کار معمول‌تان قرار دهید؟
این عمل، زمانی می‌تواند روی دهد که شناسایی فحلی اولین و آخرین کار روزمره شما باشد. تکنسین تلقیح مصنوعی شما از کارکنان دائمی گله شما نمی‌باشد و پس از مشاهده فحلی باید به ایشان اطلاع داده شود که در گله تلقیح دارید، در فواصل زمانی که به تکنسین زنگ می‌زنید، گاوهای فحل را برای فحل‌یابی دقیق، بیشتر زیرنظر بگیرید.
مطمئنا زمان حضور کارشناس نیز می‌تواند فرصت دیگری برای شناسایی باشد. حداکثر میزان آبستنی زمانی رخ می‌دهد که تلقیح ظرف 16 تا 18 ساعت پس از مشاهده اولین نشانه‌های فحلی صورت گیرد.
ضرورت شناسایی قطعی فحلی دام
شناسایی قطعی و درست فحلی در دام‌ها ضروری می‌باشد. برای نیل به این مقصود، لازم است از یک وسیله شناسایی کاملا قابل مشاهده استفاده شود.
بدون داشتن یک روش شناسایی مناسب، بسیار محتمل است که دام‌ها اشتباها فحل درنظر گرفته شوند. روش‌های شناسایی شامل استفاده از شماره گوش، شماره‌های گردن یا شماره بدن حاصل از داغ سرد یا هر روشی که به شما امکان شناسایی قطعی دام را بدهد می‌باشد.
در برخی از روش‌های شناسایی، نوشته‌ها از فاصله دور قابل خواندن نیستند. به‌عنوان مثال، ممکن است گاوهایی باشند که رفتار فحلی را به‌خوبی نشان دهند، ولی به‌دلیل فاصله زیاد، شماره‌های گوش آنها به‌سادگی قابل خواندن نباشند.
اما راهی برای جبران شناسایی‌های اشتباه وجود دارد. برای حل این مساله، با استفاده از گچ‌های رنگی دامی، شماره هر دام را بر روی کپلش به صورت درشت و واضح بنویسید. نارنجی یا زرد، رنگ‌های مناسبی هستند.
این کار را می‌توان برروی تمام گاوهایی که آبستن نیستند، مدت کوتاهی پس از زایش انجام داد. این کار، امکان شناسایی موقتی دام را از فاصله نسبت دور فراهم می‌نماید و تا زمان تلقیح گاو باقی می‌ماند. اگر شماره‌ها پیش از تلقیح گاو کمرنگ شوند، می‌توان با گچ رنگی مجددا آنها را پر رنگ نمود.
برای تشخیص صحیح فحلی، یادداشت برداری کنید
در زمان بررسی گاوها ازلحاظ فحلی، یادداشت‌برداری بسیار مهم است. در صورتی‌که بخواهید رفتار فحلی را به‌طور جامع بررسی نمایید، اطلاعات زیادی وجود خواهد داشت که باید به خاطر سپرده شوند.
تمام رفتارهای فحلی قابل مشاهده را، حتی آنهایی را که به‌طور اولیه ۱۵ تا ۲۰ روز پس از زایش روی می‌دهند، ثبت نمایید. این رفتارها، معیار مهمی برای شما فراهم می‌کنند تا تشخیص دهید چه موقع بایستی گاوها مجددا فحل شوند.
معمولا اولین چرخه فحلی، کوتاه‌تر از چرخه‌های بعدی می‌باشد (۱۹ یا ۱۸ روز )، با این همه، شما می‌توانید الگوی چرخه فحلی هر گاو غیر آبستن را به‌دست آورید. بنابر این، در صورتی که پس از تلقیح گاو، آبستنی حاصل نشود، می‌توانید پیش‌بینی کنید چه موقع گاو را می‌توان مجددا تلقیح نمود.
شما باید آمار و اطلاعات دام‌های دیگر را نیز داشته باشید. نه تنها ثبت شماره گاوی که می‌ایستد اهمیت دارد، بلکه شماره دیگر گاوهای شرکت‌کننده در پرش یا دیگر فعالیت‌های مرتبط با فحلی مانند لیسیدن، مالیدن چانه و غیره نیز باید ثبت شود.
چه دام‌هایی در گروه فعال جنسی شرکت دارند یا درگیر آن هستند؟ ثبت این دام‌ها، فهرستی را از دام‌هایی که بالقوه فحل هستند، برای بازبینی بعدی شما فراهم می‌کند.
مزیت دیگر استفاده از دفترچه یادداشت و یادداشت‌برداری خاص، این است که شما می‌توانید سایر اطلاعات مفید راجع به گاوهای گله را ثبت نمایید. مثلا اگر گاوی در بستری فحل تشخیص داده شد، می‌توانید آن را یادداشت کنید تا به‌خاطر داشته باشید در نوبت بعدی شیردوشی آن را بازبینی نمایید.
وقتی اطلاعات را یادداشت می‌کنید، شما باید اطلاعات مربوط به هر قسمت را به یادداشت‌های اصلی انتقال دهید. نیازی نیست یادداشت‌های دائمی پیچیده باشند. این یادداشت‌ها می‌توانند به سادگی نمودار انتظار فحلی یا تابلوی مدیریت تولیدمثل باشند. صرف‌نظر از نوع یادداشت‌برداری، آنها برای شناسایی درست فحلی ضروری می‌باشند.
برگرفته از: کتاب راهنمای علمی‌تلقیح مصنوعی
ترجمه و تدوین: مهندس داوود صانعی