به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ افزودنی‌های غذایی و استفاده آگاهانه از موادی از قبیل bovine somatotropin) bst) نقش اساسی در افزایش راندمان تولید شیر و ترکیبات آن ایفا می‌کند.
نیاز به وجود یک مکمل غذایی و استفاده از آن، به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. تولیدکنندگان مشتاق هستند تا در روش‌های مدیریتی خود به‌صورت جدی نسبت سود به هزینه هر مکمل غذایی را بررسی کنند.
استراتژی‌های تغذیه‌ای که منجر به بالاترین عملکرد شکمبه در دام می‌شود باعث افزایش تولید و درصد ترکیبات شیر می‌گردد.
مکمل‌های غذایی
مکمل چربی اضافه کردن چربی به جیره غذایی گاوهای شیری جهت افزایش تولید شیر رایج شده است. البته اعمال خط مشی معینی جهت اضافه کردن چربی به جیره غذایی به منظور جلوگیری از کاهش 0/1 تا 0/2 واحد از پروتئین شیر ضروری می‌نماید.
با استفاده مناسب از مکمل چربی، درصد چربی شیر ثابت مانده با اندکی افزایش می‌یابد که درنتیجه منجر به تغییر اندکی در درصد پروتئین شیر می‌گردد ولی ممکن است افزایش تولید شیر را به دنبال داشته باشد.
ازطرفی چربی زیاد در جیره غذائی می‌تواند با دخالت در هضم فیبر سطح چربی شیر را کاهش دهد. مقدار چربی کل در ماده خشک جیره 7/5 درصد است.
مقدار چربی جیره غذایی بر اساس مقدار چربی شیر تعیین می‌شود که یک سوم این مقدار، از ترکیبات طبیعی موجود در جیره، یک‌سوم ازطریق دانه‌های روغنی یا چربی‌های طبیعی و یک سوم باقی‌مانده نیز از چربی‌های تجزیه نشده حاصل می‌آید.
در جدول شماره یک مقدار پیشنهادی چربی در جیره غذائی آمده است.
|
جدول ۱- راهنمای استفاده از چربی در جیره غذایی گاو شیرده |
|
حداکثر مقدار |
منبع پیشنهادی |
|
3% |
رژیم پایه |
|
4 – 2 % |
چربی‌های طبیعی |
|
lb 1 |
دانه‌های روغنی |
|
lb 1 |
پی |
|
(lb 1) 2% |
چربی‌های تجزیه نشده |
|
7 – 6 % |
مقدار کل |
توضیح: هنگام اضافه کردن چربی، کلسیم و منیزیم باید به ترتیب به میزان ۱ و 0/35 درصد در ماده خشک جیره تامین گردد، زیرا چربی‌ها می‌توانند با کلسیم و منیزیم اتصال یافته و آنها را از دسترس دور نگاه دارند.
گوگرد
میکروارگانیسم‌های شکمبه برای ساخت اسیدهای آمینه ضروری به گوگرد نیاز دارند. مکمل‌های گوگردی در جیره‌هایی که محتوی درصد بالائی از ازت غیر پروتئینی (NPN) هستند اهمیت بسزائی دارند.
کاهش مصرف گوگرد می‌تواند منجر به کمبود پروتئین گردد که احتمالا این مسئله با وجود سیلوی ذرت یا سیلوی علوفه با کیفیت پائین در جیره غذائی تشدید می‌گردد.
مقدار گوگرد پیشنهادی در کل ماده خشک جیره 0/22 تا 0/25 درصد می‌باشد.
بافرها
در صورتی‌که مقدار زیادی غلات در جیره غذائی وجود داشته یا زمانی که یونجه و غلات به‌صورت جداگانه به دام خورانیده می‌شود، بافرها برای پائین آوردن حجم اسید تولید شده در شکمبه به جیره غذائی اضافه می‌گردد.
بی‌کربنات سدیم و اکسید منیزیم با ترکیبی از این دو، نخستین بافرهائی هستند که برای گاوهای شیری مصرف شده‌اند. بی‌کربنات سدیم باید به مقدار 0/6 تا 0/8 درصد در ماده خشک یا 1/2 تا 1/6 درصد به کنسانتره اضافه شوند.
اکسید منیزیم نیز باید به مقدار 0/2 تا 0/4 درصد در ماده خشک جیره یا 0/4 تا 0/6 در ترکیب کنسانتره وجود داشته باشد.
زمانی‌که این دو ترکیب با هم استفاده می‌شوند دو قسمت بی‌کربنات سدیم با یک قسمت اکسید منیزیم مخلوط شده و به مقدار 0/8 تا 1/2 درصد در ماده خشک جیره یا 1/6 تا 2/2 درصد در ترکیب کنسانتره به جیره غذائی اضافه می‌شود.
کاربرد بیش از اندازه این بافرها ممکن است مقدار مصرف غذا را در دام کاهش دهد.
اسیدهای آمینه حفاظت شده
نتایج به‌دست آمده در ارتباط با افزایش اسیدهای آمینه در جیره غذائی گاو شیری با یکدیگر مطابقت ندارد.
این تفاوت‌ها ممکن است به‌علت میزان و نسبت اسیدهای آمینه‌ای باشد که به توسط میکروارگانیزم‌های شکمبه سنتز شده و یا با هضم پروتئین‌های جیرۀ حاصل شده که از هضم شکمبه‌ای فرار کرده و در روده کوچک جذب شده‌اند.
تاثیر این نوع اسیدهای آمینه وقتی تشدید می‌گردد که مخلوطی از آنها (به جای یک نوع) در محیطی دور از دسترس شکمبه مستقیما به شیردان وارد شوند.
ترکیبی از متیونین و لیزین حفاظت شده راندمان هضم پروتئینی را افزایش می‌دهند به علاوه جیره‌هایی که محتوی لیزین و متیونین به همراه چربی هستند، افت پروتئین ناشی از اضافه کردن چربی به تنهائی را کاهش می‌دهد.
مخمرها و فرآورده‌های تخمیری، مخمر و محصولات تخمیری در ثبات PH محیط شکمبه و کمک در هضم فیبر موثر بوده، جلوی کاهش ماده خشک و چربی شیر را گرفته و یا حتی افزایش می‌دهند.
این مکمل غذایی در گاوهائی که تولید شیر بالایی دارند یا در ابتدای دوره شیردهی خود هستند بیشترین تاثیر را دارد. مقدار این مواد در جیره غذائی بسته به غلظت مخمر متغیر می‌باشد و بر اساس دستورالعمل تولیدکننده به جیره اضافه می‌شود.
نیاسین
نیاسین یک ویتامین محلول در آب است که میکروب‌های شکمبه باتوجه به نیاز حیوان مقادیر کافی از آن را می‌سازند. اما ممکن است سنتز نیاسین توسط باکتری‌ها در گاوهای پرتولید ناکافی باشد.
تاثیر افزودن نیاسین به جیره در افزایش بازدهی تولید و درصد ترکیبات شیر متفاوت است. با این وجود در بعضی از مواقع به مقدار ۶ تا ۱۲ گرم در روز نیاسین به دام خورانیده می‌شود تا کاهش پروتئین شیر را که به دنبال افزودن مقدار زیاد چربی در جیره غذائی اتفاق می‌افتد، بهبود بخشد.
مهندس سمیرا خواجه نصیری (کارشناس آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی مشهد)