به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تنش سرمایی می‌تواند برای دام خطرناک بوده و عوارض بسیاری داشته باشد، عوامل بسیاری بر توانایی دام برای مقابله با سرما، تاثیرگذار هستند، با مدیریت برخی از آنها می‌توان از بروز تنش سرمایی در دام جلوگیری نمود. عوامل عوامل موثر بر توانایی دام برای مقابله با سرما عبارتند از:
سازش دام با شرایط اقلیمی
دام‌ها بوسیله رشد یک پوشش بدنی بلند و ضخیم با هوای سردتر سازش می‌یابند. پوشش بدنی خود عایقی دیگر برای بدن در برابر هوای سرد است پوشش بدنی برای آن که حداکثر حفاظت را در برابر سرما از بدن دام به‌عمل بیاورد بایستی تمیز و خشک باشد. آلودگی یا خیسی پوشش بدن از ارزش عایق‌بندی آن عامل می‌کاهد.
لایه چربی
گاوهایی که نمره وضعیت بدنی خوب و لایه چربی ضخیم دارند نسبت به گاوهای لاغر تونایی بهتری برای مقابله با سرما دارند. چربی به‌عنوان یک عایق بین قسمت داخلی بدن و محیط عمل می‌کند.
سرعت یا میزان سوخت وساز
گاوها برای تولید گرما و حفظ دمای بدن سرعت یا میزان سوخت وساز را افزایش می‌دهند. این امر نیاز دام به انرژی را زیاد می‌کند بنابراین تمایل دام برای استفاده از خوراک زیاد می‌شود و آنها غذای بیشتری می‌خورند.
اثرات شدید تنش سرمایی بر روی دام
در هنگامی‌که دمای بدن به زیر دمای طبیعی می‌رسد در این صورت عارضه کم دمایی یا کم حرارتی رخ می‌دهد به‌طور کلی کم دمایی ضعیف زمانی اتفاق می‌افتد که دمای بدن دام بین ۳۰ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد باشد و در هنگامی‌که دمای بدن ۲۲ تا ۲۹ درجه سانتی‌گراد باشد کم دمایی متوسط رخ می‌دهد و زمانی که دمای بدن به زیر ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد کم دمایی شدید اتفاق می‌افتد.
در هنگامی‌که دمای مقعد دام به زیر ۲۸ درجه می‌رسد گاوها بدون استفاده از حرارت و مصرف مایعات گرم توانایی به‌دست آوردن دمای طبیعی بدن را ندارند. در هنگامی‌که دمای بدن دچار کاهش می‌شود تمامی‌عملیات سوخت ساز و بدنی کاهش می‌یابد و جریان خون جهت حفاظت از اندام‌های حیاتی از سطح بدن تغییر می‌یابد.
سر پستانک‌ها، گوش‌ها و بیضه‌ها از نمونه‌های اندام‌های مستعد برای سرمازدگی می‌باشند. در حالت شدید میزان تنفس و ضربان قلب کاهش می‌یابد و دام هوشیاری خود را ازدست می‌دهد و درنهایت مرگ رخ می‌دهد.
در بسیاری از حالات در هنگام سردی هوا مشکلات بسیار آرام و پرهزینه‌ای به‌وجود می‌آید. در هنگامی‌که دمای هوا زیر نقطه بحرانی است گاوها بدون نشان دادن علائم مربوط به کمی دمای بدن در معرض تنش قرار می‌گیرند.
این حالت مقدار انرژی موردنیاز دام را جهت سازگاری با شرایط و استفاده از این انرژی زیاد برای حفظ دمای طبیعی بدن می‌افزاید در این حالت احتمال بروز و پاسخ وجود دارد.
١- گاوها به خوراکی با کیفیت بالاتر دسترسی دارند و یا میزان مصرف خوراک افزایش می‌یابد و دام‌ها می‌توانند وزن بدن خود را حفظ نمایند.
گاوها برای دستیابی به انرژی موردنیاز خود میزان مصرف خوراک را افزایش می‌دهند. بر اساس شرایط موجود و ظرفیت دستگاه گوارش گاوها جهت دستیابی به انرژی مورد نیاز خود خوراک بیشتری می‌خورند، عملا خوراندن غلات به دام مناسب است.
این امر هزینه خوراک و مخارج مربوط به پرورش دام را می‌افزاید. به هرحال انتظار می‌رود که گاوها بتوانند وزن بدن خود را حفظ کنند. قاعده کلی بر این پایه استوار است که به ازای هر ۱۰ کاهش دما تقریبا ۲٪ به انرژی موردنیاز دام افزوده شود.
مقدار خوراک اضافی مورد نیاز دام در هنگام بروز تنش سرمایی را می‌توان محاسبه نمود اما از روی تجربه می‌توان این نکته را درک کرد که گاو با پوشش بدنی خشک و زمستانه از مقدار زیادتری از خوراک استفاده نماید. در جدول ۳ میزان خوراک ارائه شده است.
|
جدول 3: دمای واقعی محیط و مقدار خوراک اضافی مورد نیاز جهت برطرف نمودن نیاز دام به انرژی |
|
مقدار علوفه خشک و غلات اضافی مورد نیاز |
مقدار انرژی اضافی موردنیاز % |
دمای واقعی محیط C° |
|
مقدار غلات اضافی |
مقدار علوفه خشک اضافی |
|
0 |
0 |
0% |
-1 |
|
0/9 – 1/5 |
1/6 – 1/8 |
20% |
-12 |
|
1/8 – 2/3 |
3/2 – 3/6 |
40% |
-23 |
ممکن است گاوها نتوانند تنها با تغذیه از مقادیر زیادی از علوفه وزن بدن خود را حفظ نمایند
و لازم شود که برای دستیابی به انرژی بخشی از علوفه را با غلات جایگزین کرد. |
٢- گاوها به خوراک با کیفیت بالا دسترسی ندارند و مصرف خوراک افزایش نمی‌یابد و دام‌ها وزن بدن خود را ازدست می‌دهند.
در صورتی‌که گاوها با مقدار خوراک زیادی تغذیه نمی‌شوند با آنکه کیفیت خوراک در حدی نیست که دام بتواند مقدار انرژی اضافی مورد نیاز خود را به‌دست بیاورد در این صورت ذخائر بدنی جهت ایجاد حرارت ناشی از سوخت وساز دچار تغییر می‌شود.
در هنگامی انرژی موجود در خوراک و چربی ذخیره موجود در بدن جهت حفظ دمای بدن و اجزای اعمال حیاتی مصرف می‌شوند این گاوها دچار کاهش وزن می‌شوند.
در این حالت گاوها شروع به کاهش وزن می‌نمایند و وارد یک مسیر سرازیری می‌شوند آنها ممکن است وزن (چربی) زیادی را ازدست بدهند و بدن آنها عایق کمتری داشته باشد، در برابر تنش سرمایی حساسیت زیادتری دارند و در زمان کمتری وزن خود را ازدست می‌دهند.
گاوها و مخصوصا تلیسه‌هایی که وزن خود را ازدست می‌دهند در شراط بدنی نامناسبی زایمان می‌کنند و نتیجه آن افزایش مشکلات مربوط به زایش، زیادی تعداد گوساله‌های ضعیف و سبک وزن و افزایش مرگ ومیر گوساله‌ها است.
این موانع باعث تولید مقدار کمی آغوز (با کیفیت پایین‌تر) و کاهش تولید شیر می‌شود و مرگ ومیر گوساله‌ها در دوران نوزادی افزایش می‌یابد و میزان رشد در طی دوره زندگی گوساله کاهش می‌یابد این گاوها با تاخیر به چرخه محلی بازمی‌گردند و تعداد روزهای باز آنها زیادتر است و کارآیی تولیدمثلی آنها کمتر می‌شود.