به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ گاوهای شیری در هنگامی‌که شاخص دما رطوبت از ۷۲ بالاتر می‌رود تنش گرمایی را تحمل می‌نمایند. این شاخص بر اساس ارتباط دما و رطوبت نسبی استوار است.
در بسیاری از مزارع پرورش گاو شیری به منظور خنک نمودن گاوها در مکان‌های تغذیه و استراحت دام از سایبان‌ها، فن و یا آب‌پاش‌ها استفاده می‌شود. غالبا تنها مکانی که از لحاظ تنش گرمایی مورد بررسی قرار گرفته شده است جایگاه انتظار دام است که ممکن است دام برحسب کارآیی شیردوشی و اندازه گروه بین ۲ تا ۶ ساعت در آنجا اقامت نماید.
بایستی خنک نمودن دام در جایگاه انتظار شیردوشی مورد توجه قرار گیرد. تحقیقات نشان داده است که در صورتی‌که دام ظرف مدت ۲ دقیقه بعد از ورود به جایگاه انتظار شیردوشی نشود دمای بدن آن به میزان 3 درجه افزایش می‌یابد.
در هنگامی‌که دستگاه خنک‌کننده در بالای سر دام و یا فن نصب شده است و در طی حضور دام در جایگاه انتظار دمای بدن به میزان 3/5 درجه کاهش می‌یابد. گاوهایی که دمای بدن آنها پایین آمده نسبت به آن دسته از دام‌هایی که دمای بدن آنها کاسته نشده در هر روز به میزان 0/765 بیشتر تولید می‌کنند.
آزمایش دیگری نشان داد که در هنگامی‌که گاوها در جایگاه انتظار ۵ بار و به مدت ۳۰ دقیقه خنک شوند در هر روز به میزان 2/25 کیلوگرم بیشتر شیر تولید می‌کنند. تنش گرمایی تنها بر تولید شیر در طی دوره گرما موثر نیست بلکه می‌تواند بر تولیدمثل و شیر در طی دوره‌های سردتر سال تاثیر بگذارد.
گاوها در هنگامی‌که دمای هوا از 26/6 درجه سانتی‌گراد بالاتر می‌رود در حدود 1/134/000 کالری انرژی به محیط پس می‌دهند. در حدود نیمی از این انرژی از شش‌های آنها و به‌عنوان رطوبت تبخیر شده یا تاخیر حرارتی به خارج دفع شده است و مابقی از پوست بدن دام به بیرون پخش می‌شود.
این تولید حرارت به ازای هر گاو همانند حرارت یک دستگاه مو خشک کن ۱۵۰۰ وات که پیوسته با سرعت زیاد باد را می‌وز، می‌باشد.
تغییر در تعداد دام‌های موجود در گروه گاوهای شیری
مزارع پیشرفته پرورش گاو شیری در جهت کاهش مدت زمان دوری دام از خوراک و آب تا مدت زمان کمتر از ۲ تا ۳ ساعت در هر روز تلاش می‌نمایند. در بسیاری از مزارع کوچک، پرورش گاو شیری تمامی گاوهای موجود در جایگاه در یک گروه بزرگ جای می‌گیرند.
به‌عنوان نتیجه می‌توان گفت که ممکن است گاوها در هر روز ۴ تا ۶ ساعت یا از کل زمان در حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد از خوراک و آب جدا باشند. در فصل تابستان جهت کاهش زمان اقامت دام در جایگاه انتظار استفاده از درب‌ها، حصارهای الکتریکی یا نرده‌ها عملی اقتصادی جهت تقسیم‌بندی گاوهای گله به گروه‌های متعدد می‌باشد.
اندازه مناسب گروه می‌تواند در کاهش تنش گرمایی و به حداقل رساندن هزینه مربوط به تجهیزات با امکانات مزرعه موثر واقع شود. در هنگامی گاوها ۲ بار دوشیده می‌شوند برای آنکه در هر بار دوشش مدت زمان اقامت دام در جایگاه انتظار به کمتر از ۱ ساعت کاهش یابد بایستی آنها را با یکدیگر گروه‌بندی نمود.
در گله ایی در هر بار دوشش مدت زمانی کمتر از ۴۵ دقیقه را در جایگاه انتظار دوشش سپری نمایند. جهت تعیین اندازه گروه بایستی کل تعداد جایگاه‌های دام شیری را در عدد 4/5 ضرب کرد.
تنظیم برنامه دوشش دام‌ها
پرورش‌دهندگان گاو شیری در جایگاه شیردوشی تمام ظرفیت خود را استفاده نمی‌کنند یا زمان کار آنها بیش از ۱۲ ساعت در هر روز نیست. این پروش‌دهندگان ممکن است بتوانند زمان عملیات شیردوشی را تغییر دهند که هدف ممانعت از دوشش دام از ساعت ۱ بعداز ظهر تا ساعت ۷ عصر می‌باشد.
به‌عنوان مثال در مزرعه پرورش گاو شیری که در هر روز ۲ بار گاوها دوشیده می‌شوند ممکن است بتواند زمان دوشش را از ساعت ۵ صبح و ۵ بعد از ظهر به ۱۰ صبح و ۱۰ شب تغییر دهد.
در گله‌ای که 3 بار دوشیده می‌شود ممکن است بتوان برنامه زمانی دوشش را به ساعت ۳ صبح، ۱۱ صبح و ۷ عصر تغییر داد. برنامه‌ریزی مربوط به دوشش بایستی در جهت ممانعت از اقامت دام در جایگاه انتظار در طی اوقات گرم روز عمل کند.
پرورش‌دهندگان ممکن است تغییر در جمعیت گروه‌های گاوهای دوشیده شده درنظر بگیرند، تلیسه‌ها نسبت به گاوهای مسن به نحوه بهتری توانایی تحمل تنش گرمایی را دارند گروه گاوهای پر تولید بایستی در زمان‌های خنک‌تر روز دوشیده شوند.
فراهم نمودن آب تازه برای گاوهایی که در حال ترک سالن شیردوشی هستند
گاوها بایستی فورا و به محض خروج از شیردوشی به آب تازه دسترسی داشته باشند. معمولا در جایگاه شیردوشی ۲۵ دو طرفه یا کوچک‌تر یک آبشخور به طول 2/44 متر کافی است در جایگاه‌های شیردوشی بزرگتر از ۲۵ دو طرفه دو آبشخور به طول 2/44 متر موردنیاز است.
فراهم نمودن آب تازه و خنک برای دام مهم می‌باشد بنابراین بایستی بتوان آبشخورها را به‌منظور پاکیزه نمودن خالی نمود. آب موجود در آبشخور که توسط نور آفتاب گرم شده است را بایستی سریعاً و قبل از شیردوشی در بعدازظهر خالی نمود و سپس آن را با آب تازه پر کرد.
آبشخورهای موجود در مسیر خروجی دام از شیردوشی را بایستی در زیر سایبان قرار داد یا آنکه بر روی آنها سایبان بنا نمود.
دریچه‌های موجود در دیواره‌های جانبی
در دیواره‌های جانبی محوطه انتظار جهت افزایش تهویه طبیعی بایستی دست کم ۶۰ درصد دریچه وجود داشته باشد. از این مطلب اطمینان حاصل کنید که در صورت تغییر ساختار دیواره‌های جانبی، هیچ خسارتی به محوطه انتظار وارد نمی‌شود.
پرده‌های موجود در دیواره جانبی یا درب‌های لوله‌دار را می‌توان جهت حفاظت از گاوها در فصل سرد مورد استفاده قرار داد.
تهویه ازطریق شکاف‌های موجود در سقف
به‌طور طبیعی حرارت به سمت بالا صعود می‌کند و در نزدیکی سقف یا بالاترین نقطه جایگاه انتظار تجمع می‌یابد تغییر در پوشش سقف یا ایجاد شیار در سقف می‌تواند در رفع تجمع حرارت در بالاترین نقطه ساختمان کمک کند.
ممکن است در زمانی که نمی‌توان شیارهایی را در سقف ایجاد کرد بتوان هواکش‌های بزرگ سقفی/توربین‌های هوا با تهویه‌کننده‌های مکانیکی سقفی را مورد استفاده قرار داد. ازبین بردن تجمع حرارت در خنک نگه داشتن بیشتر شیردوشی کمک می‌کند.
اندازه فن‌ها و محل نصب آنها
در جایگاه انتظار فن‌ها بایستی توانایی انتقال هوا به میزان 0/472 مترمکعب در دقیقه را به ازای هر گاو داشته باشد. کل میزان تهویه بر اساس حداکثر تعداد گاوهای موجود در جایگاه انتظار می‌باشد.
بسیاری از فن‌ها با اندازه ۷۵ و ۹۰ سانتی‌متر به ازای هر فن مقدار هوایی معادل با 4/6 تا 5/6 مترمکعب در دقیقه را انتقال می‌دهند. بنابراین بایستی به ازای هر ۱۰ گاو یک فن را نصب نمود یا آن که مساحتی معادل با ۱13/9 مترمربع از محوطه انتظار را به فن‌ها اختصاص داد.
فن با اندازه ۱۲۰ سانتی‌متر به ازای هر فن تقریبا هوایی معادل با 9/44 مترمکعب در دقیقه را جابجا خواهد نمود. به ازای هر ۲۰ گاو یک فن با اندازه ۱۲۰ سانتی‌متر لازم است یا آنکه مساحتی در حدود 27/87 مترمربع از محوطه انتظار برای این نمونه از فن‌ها لازم است.
فقط در صورتی می‌توان از فن‌هایی به اندازه ۱۲۰ سانتی‌متر است استفاده نمود که فاصله قسمت انتهایی محفظه تا کف جایگاه دست کم در حدود 2/44 تا 2/74 متر باشد. بنابراین ممکن است جهت به حداقل رساندن مکان‌های حاوی هوای مرده در جایگاه انتظار فن‌هایی با اندازه ۷۵ تا ۹۰ سانتی‌متر نسبت به فن‌هایی به اندازه ۱۲۰ سانتی‌متر به مقدار بیشتری استفاده شود.
در بسیاری از مزارع پرورش گاو شیری قدیمی‌تر جایگاه‌های انتظاری وجود دارد که عرض آنها کمتر از 7/32 متر می‌باشد و اندازه دریچه‌های موجود در دیواره جانبی آنها 2/44 تا 3/05 است و این گونه جایگاه‌های انتظار را می‌توان بوسیله نصب فن‌هایی به اندازه ۷۵ یا 90 سانتی‌متر در دیواره‌های جانبی و قرار دادن فن‌ها جهت استفاده از مزایای مربوط به بادهای غالب منطقه به‌صورت مکانیکی تهویه نمود.
در جایگاه‌های انتظاری که اندازه آنها کمتر از 7/32 متر می‌باشد و با استفاده از این مطلب که بایستی در هر 13/9 مترمربع از جایگاه انتظار یک فن را بکار برد در این صورت در جایگاه‌های انتظار با عرض کمتر از 7/32 بایستی فن‌ها را در مرکز و به موازات دیواره‌های جانبی به فاصله 1/83 تا 2/44 متر نصب نمود.
ممکن است نصب فن‌ها به میزان ۶۰ تا ۷۰ درصد نزدیک‌تر به یکدیگر و در نیمه جایگاه انتظار که نزدیک‌ترین قسمت به جایگاه شیردوشی است مناسب‌تر باشد.
تصاویر 1 و ۲ جایگاه فن‌ها را در جایگاه انتظار با عرض متفاوت نشان می‌دهد، فن‌ها نزدیک به پیش‌آمدگی دیواره‌های جانبی و با زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه و متمایل به سمت پایین نصب شوند و تنظیم زاویه برای نصب فن‌ها به این دلیل است که حرکت هوا به‌طور مستقیم و در جلوی فن‌ها را می‌توان در عرض جایگاه انتظار و در ارتفاع پشتی بدن گاو احساس نمود.
در جایگاه انتظاری که دارای سقف است می‌توان در روی محفظه مربوط به فن از دستگاه آب‌پاش استفاده نموده با آنکه در صورتی که آب‌پاش‌ها بصورت عمود بر سقف مستقر شوند مانعی برای تجهیزات دیگر نمی‌باشد.
سقف‌ها امکان حرکت حرارت به سمت بالا و خروج آن را از طریق شیارهای بام را نمی‌دهند به‌همین دلیل دستگاه تهویه را بایستی جهت فراهم آوردن حداقل تغییر در یک واحد هوا در جایگاه انتظار به ازای هر دقیقه طراحی نمود.
در جایگاه انتظاری که ارتفاع دیواره جانبی آنها از 3/05 تا 3/66 متر بیشتر است احتمالا می‌توان آنها را به بهترین صورت و به‌صورت مکانیکی بوسیله نصب یک ردیف از فن‌ها و به‌صورت عمود بر مسیر حرکت گاوها به سمت شیردوشی تهویه نمود.
شکل 1: نمونه‌ای از محل استقرار در جایگاه‌های انتظار شیردوشی که عرض آنها از 7/32 متر است. جایگاه انتظار نشان داده شده تقریبا ظرفیت حضور ۸۰ راس گاو را دارد.
جدول 1 اندازه معمول جایگاه انتظار دام را بر اساس تعداد گاوهای موجود در آن و تعداد تقریبی فن‌های مورد نیاز را نشان می‌دهد. این جدول بر اساس فراهم نمودن هوا به میزان 0/472 مترمکعب هوا به ازای هر دقیقه برای هر گاو بود.
جدول ۱: نیازمندی به تهویه بر اساس ظرفیت جایگاه انتظار
|
ظرفیت جایگاه انتظار |
اندازه شاخص جایگاه
متر × متر |
ظرفیت کل فن‌ها
(مترمکعب به ازای هر دقیقه) |
تعداد فن‌ها با اندازه
۷۵ تا ۹۰ سانتی‌متر |
تعداد فن‌ها با اندازه
۱۲۰ سانتی‌متر |
|
40 |
9/76 × 7/32 |
18/88 |
4 |
NR |
|
60 |
12/8 × 7/32 |
28/32 |
6 |
NR |
|
80 |
15/25 × 7/32 |
37/76 |
8 |
NR |
|
100 |
14/64 × 9/76 |
47/2 |
10 |
NR |
|
120 |
17/08 × 9/76 |
56/64 |
12 |
NR |
|
160 |
22/8 × 9/76 |
75/52 |
16 |
8 |
|
200 |
29/28 × 9/76 |
94/4 |
20 |
10 |
|
300 |
9/43 × 9/76 |
141/6 |
30 |
15 |
|
400 |
85/56 × 9/76 |
188/8 |
40 |
20 |
|
500 |
73/2 × 9/76 |
236 |
50 |
25 |
|
NR = توصیه نشده |
تصویر ۲ طرح مکان نصب فن‌ها را در جایگاه انتظار با عرض 7/32 متر و یا عریض‌تر نشان می‌دهد.
قرار گرفتن فن‌ها در بین ردیف‌ها را ممکن است بتوان بر اساس نقطه اتصال پایه‌های چارچوب فن به ساختار تنظیم نمود. فاصله فن‌ها از یکدیگر در یک ردیف صرف‌نظر از اندازه فن 1/83 تا 2/44 متر می‌باشد.
فاصله بین دو ردیف درمورد فن‌هایی به اندازه ۷۵ یا 90 سانتی‌متر در حدود 6/1 متر و برای فن‌هایی به اندازه ۱۲۰ سانتی‌متر برابر با 12/2 متر است. در مورد جایگاه‌های انتظاری هستند ممکن است نصب ۶۰ تا ۷۰ درصد از فن‌ها به صورت نزدیک‌تر به یکدیگر در نیمه جایگاه انتظار و در نزدیک‌ترین فاصله شیردوشی راهکار مناسبی باشد.
شکل ۲: نمونه‌ای از مکان نصب فن‌ها در جایگاه انتظاری که 7/32 متر یا بیشتر عرض دارد. جایگاه انتظار نشان داده شده ظرفیت ۸۰ رأس گاو را دارد.
