به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تریکوموناس یکی از تک‌یاخته‌های مهم بیماری‌زا در پرندگان و انسان می‌باشد، تریکوموناس گالینه (Trichomonas gallinae) على‌الخصوص در کبوتر عامل بیماری تریکومونیازیس می‌باشد.
این پرنده به‌عنوان مخزن بیماری برای سایر جمعیت پرندگان مطرح هستند علایم بیماری شامل: نکروز دهان، وجود چرک پنیری در دهان، بی‌اشتهایی، ضعف و بی‌حالی است.
پرندگان جوان‌تر حساس‌ترند هرچند که بیش از ۹۰ درصد بالغین على‌رغم وجود آلودگی هیچ علامت درمانگاهی نشان نمی‌دهند و به‌عنوان حامل تک‌یاخته برای جوجه‌ها می‌باشد.
جوجه کبوترهایی که آلودگی شدید داشته باشند، ممکنست طی ۱۰ روز بمیرند بنابراین تشخیص به‌موقع بیماری حائز اهمیت است و یکی از روش‌های تشخیص کشت انگل است که اگر بتوان روش کشت ارزان و سریع و قابل دسترسی پیدا کرد در کیت‌های تشخیصی تریکوموناس واژینالیس در انسان هم استفاده کرد.
یکی از راه‌های کشت تک‌یاخته‌ها، کشت انگل در تخم‌مرغ جنین‌دار است که به نوعی محیط کشت زنده محسوب می‌شود که به‌راحتی قابل تهیه است و کشت در آن احتیاط به شرایط زیر هود و استریل ندارد و ازطرفی تمامی مواد لازم برای رشد انگل را درون خود دارا می‌باشد و در تک‌یاخته‌هایی مانند توکسوپلاسما، نئوسپورا، بسئوتنیا استفاده می‌شود، در این تحقیق بر آن شدیم تا امکان استفاده از تخم‌مرغ جنین‌دار استریل به‌عنوان محیط کشت مورد بررسی قرار دهیم.
جنس تریکوموناس از راسته تیکومونادیدا (Trichomonadida) و خانواده تریکومونادیده (Trichomonadidae) است که این راسته به شاخه سارکوماستیگوفورا Sarcomastigophora تعلق دارد.
بدن این تاژکداران معمولاً بیضی شکل و دارای ۳ تا ۵ تاژک بر اساس گونه است. تریکومونادها به روش تقسیم دوتایی تکثیر می‌شوند و در آنها مرحله کیست وجود ندارد.
اعضای این خانواده بر حسب تعداد تاژک‌های قدامی به چند جنس تقسیم می‌شوند ولی جنس‌ها خیلی به‌هم نزدیک هستند. این تاژکداران در دستگاه گوارش (روده کور و کلون) اغلب پستانداران یافت می‌شوند همچنین آنها را در خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها هم پیدا کرده‌اند.
خیلی از تریکومونادها بیماری‌زا نیستند، برعکس بعضی از آنها قدرت بیماری‌زایی قابل توجهی دارند. گونه‌های مهم این انگل عبارتند از: تریکوموناس گالینه
پاتولوژی و پاتوژنز بیماری تریکومونیازیس
تقریباً تمام کبوترها به این انگل آلوده‌اند. واگیری تریکوموناس خیلی گسترده بوده و در بعضی از نژادهای حساس و مستعد باعث مرگ و میر می‌شود.
پرندگان آلوده ممکن است تغذیه نکنند و از این‌رو کاهش وزن، ژولیدگی ظاهر پرها (پرهای نامرتب)، و ضعف و بی‌حالی پرنده، قبل از مرگ دیده شود. ممکن است مایعات زرد مایل به سبز در دهان پرنده دیده شود یا از منقار آن بیرون بریزد.
علائم درمانگاهی شامل دپرسیون، ژولیدگی پرها، ضعف و لاغری است در کبوتر مایعات خاکستری رنگ با لکه‌های پنیری در فضای دهان مشاهده می‌شود و جوجه‌ها و جوجه بوقلمون‌های مبتلا خواب آلودگی و گیجی و حرکت بی‌تعادل داشته و بوی بسیار بدی از دهان پرنده به مشام می‌رسد.
در کالبدگشایی ضایعات نکروتیک زرد تا خاکستری در دهان، چینه‌دان، مری و سایر قسمت‌های دستگاه گوارش فوقانی و همچنین حتی توسعه ضایعات تا استخوان‌های فک ممکن است دیده شود.
کبد و ریه نیز ممکن است لکه‌های نکروتیک را نشان دهند.
روش کار: جداسازی سوش تریکوموناس
کبوترهای مشکوک به تریکومونیازیس که علایمی مانند: بی‌حالی، بی‌اشتهایی، بال‌های آویزان، بوی بد دهان و وجود چرک پنیری در دهان داشتند با انتقال به آزمایشگاه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی واحد کرج و استفاده از روش گسترش مستقیم آلودگی آنها تایید شد به این‌صورت که از ترشحات ابتدایی دستگاه گوارش با کمک سواپ به روش گسترش مستقیم لام تهیه و زیر میکروسکوپ نوری با لنز شماره ۴۰ تروفوزئیت‌های زنده و متحرک مشاهده شد.
پس از تایید وجود تریکوموناس گالینه در چینه‌دان کبوترها مرحله کشت انجام شد و بعد از ۲۴ ساعت تروفوزئیت‌های موجود در محیط کشت در زیر میکروسکوپ مشاهده شد تا از زنده بودن آنها اطمینان حاصل شود.
سپس از کشت سری اول به میزان ۱ میلی‌لیتر به محیط کشت سری دوم برده و به مدت ۲۴ ساعت دیگر هم در انکوباتور گذارده شد به این ترتیب چندین بار پاساژ داده شد تا تعداد انگل به 105 عدد تروفوزئیت زنده در هر میلی‌لیتر محیط کشت برسد که با استفاده از لام نئوبار این تعداد شمرده می‌شود.
تلقیح به تخم‌مرغ جنین‌دار
جهت بررسی میزان رشد تریکوموناس در تخم‌مرغ‌ها ۶۰ تخم‌مرغ جنین‌دار تهیه شد و در انکوباتور چیده و تحت کنترل قرار گرفتند و روز نهم انکوباسیون از دستگاه خارج و بصورت تصادفی به ۶ گروه ۱۰ تایی تقسیم شد.
کشت تریکوموناس در تخم‌مرغ جنین‌دار بدین صورت عمل شد که به ۶ گروه تخم‌مرغ‌های جنین‌دار دوزهای ۱۰ و ۱۰۰ و۱۰۰۰ و۱۰۰۰۰ و۱۰۰۰۰۰ تاکی زوئیت در میلی‌لیتر و به گروه ششم به‌عنوان گروه کنترل PBS تلقیح شد و محل تزریق جهت جلوگیری از عفونت (DMEM) میکرولیتر محیط کشت سلولی استریل ناخواسته مسدود شد.
تمام تخم‌مرغ‌ها در شرایط کنترل شده حرارت و رطوبت در دستگاه جوجه‌کشی نگهداری شدند. روزانه دو بار تخم‌مرغ‌ها جهت بررسی تلفات کندل شدند و میزان مرگ ومیر در هر گروه ثبت و از بافت‌های مغز، قلب و کبد آنها نمونه‌برداری انجام شد.
جوجه‌های هچ شده نیز از نظر علائم بالینی بررسی شدند و از هر گروه یک جوجه یونایز شده و نمونه‌گیری در مورد آنها نیز مانند جنین‌های تلف شده انجام شد.
هیستوپاتولوژی
از جنین‌های تلف شده در گروه‌های مختلف تلقیح، ابتدا بازرسی دقیق خارجی به عمل آمد و سپس جهت مطالعات هیستوپاتولوژی از بافت‌های مغز، قلب و کبد نمونه‌برداری انجام شد و بوسیله میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفت همچنین با استفاده از آزمون آماری فیشر و نرم‌افزار آماری گراف پد (0/0467 =p) میزان تلفات و معنی‌دار بودن تلفات در تروفوزئیت مورد بررسی قرار گرفت.
میزان مرگ ومیر در جنین‌های تخم‌مرغ
نتایج میزان مرگ ومیر در جنین‌های تخم‌مرغ در گروه‌های مختلف آزمایش در جدول به‌صورت مقایسه‌ای در نمودار آمده است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد میزان مرگ ومیر در شش گروه ۱۰تایی وابسته به دوز تلقیح شده بوده، بدین صورت که در دوزهای بالاتر، مرگ ومیر زودتر مشاهده شد و تعداد بیشتری از مرگ ومیر را در برداشت.
همچنین در گروه ده تایی 106 و 105 در روزهای ۱۵ به بعد تلفات شروع شده و مجموعا در این گروه ۹ عدد مرگ ومیر داشته درصورتی‌که این تعداد در گروه 104 و 105 و در گروه 103 و 102 و 101 هیچ مرگ ومیری وجود نداشته و هرچه دز بالاتر می‌رود میزان مرگ و میر از روزهای زودتر شروع می‌شود.
|
میزان مرگ ومیر در گروه تلقیح 1-NC در روزهای متوالی بعد از تلقیح |
|
روز بعد از تلقیح |
1000000
T/μl |
100000
T/μl |
10000
T/μl |
1000
T/μl |
100
T/μl |
10
T/μl |
گروه کنترل |
|
9 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
10 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
11 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
12 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
13 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
14 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
15 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
16 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
17 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
18 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
19 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
20 |
2 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
21 |
2 |
2 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
مجموع |
9 |
9 |
3 |
0 |
0 |
0 |
0 |
یافته‌های ماکروسکوپیک
در بررسی ماکروسکوپیک جنین‌های مرده در گروه‌های مختلف تریکوموناس در بافت‌های مختلف مغز، قلب و کبد هیچ‌گونه ضایعه‌ای مشاهده نشد.
ضایعات ماکروسکوپیک در تخم‌مرغ‌های جنین‌دار شامل پرخونی سطح بدن و خونریزی در سطح داخلی پوسته تخم‌مرغ بود که این خونریزی در سطح داخلی پوسته تخم‌مرغ بویژه در گروه‌های با دوز بالاتر تلقیح، شدیدتر بود.
تاکنون از تخم‌مرغ جنین‌دار به‌عنوان محیط کشت برای تک یاخته‌هایی همچون تریپانوزوم‌های گروه بروسئی (Goedbloed ,Kinyajui,1970) توکسوپلاسما (و Warren و همکاران ۱۹۴۸) بزنوتیا کاپر (نمازی و همکاران ۲۰۱۰) ایزوسپورا سویس (Lindsayو همکاران ۱۹۸۴) استفاده شده است.
درمورد اثر تریکوموناس برروی تخم‌مرغ جنین‌دار تاکنون مطالعه‌ای صورت نگرفته است و این اولین مطالعه در این زمینه بوده است در صورتی‌که در تک‌یاخته‌های دیگر مانند نئوسپورا و توکسوپلاسما مطالعات زیاد صورت گرفته است.
نتایج تحقیق اخیر نشان داد که ورود تریکوموناس باعت مرگ جنین‌ها و گندیدگی آنها می‌شود و در بافت‌های جنین اثری از رشد انگل دیده نمی‌شود بنابراین، این استفاده از تخم‌مرغ جنین‌دار به‌عنوان محیط کشت برای تریکوموناس پیشنهاد نمی‌گردد اگرچه یکی از محیط های بسیار راحت و ارزان برای کشت تریکوموناس محیط دورسه که از تخم‌مرغ تهیه می‌شود است.
پیشنهادات
به دلیل کشنده بودن تریکوموناس برای جنین مرغ مخصوصاً در دوزهای بالاتر استفاده از تخم‌مرغ جنین‌دار به‌عنوان محیط کشت از ران و استریل برای تریکوموناس پیشنهاد نمی‌گردد و استفاده از محیط‌های قبلی همانند دیاموند متریکوموناس مودیفاید پیشنهاد می‌گردد.
امیرحسن کیان (مدیر فارم اجداد شرکت مرغک)
منبع: برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد رشته دامپزشکی (M . Sc) گرایش: انگل شناسی