به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ با مدیریت تغذیه امکان کاهش استرس حرارتی وجود دارد و سبب می‌شود پرنده حرارت کمتری را تولید نماید و میزان بیشتری از حرارت تولید شده را نیز دفع نماید. تولید حرارت را می‌توان ازطریق کاهش حرارت ناشی از رشد، کاتابولیسم کمتر مواد غذایی با مصرف مواد با هضم‌پذیری موثر کنترل نمود.
دفع بیشتر حرارت ازطریق تبخیر آب از بدن صورت می‌گیرد. راهکارهای عملی برای مبارزه با استرس حرارتی توسط مدیریت تغذیه شامل الگوی تغذیه روزانه، انتخاب آزاد توسط پرنده، استفاده از جیره با ذرات درشت و مصرف جیره با رطوبت بالا است.
الگوی تغذیه روزانه
با کوتاه شدن سیکل تولید توسط به‌گزینی ژنتیکی و بهبود تغذیه، اجرای محدودیت غذایی برای مقابله با استرس حرارتی ممکن است کارایی تولید را دستخوش تغییر نماید اما اثرات سوء استرس حرارتی را کاهش می‌دهد.
محدودیت رشد با اعمال محدودیت غذایی به‌صورت کامل اثرات سوء افزایش دما را ازبین نمی‌برد. در تحقیقات مختلف، تغذیه مرغ‌های گوشتی به فواصل ۲ ساعت قبل از حداکثر دمای روزانه سبب بهبود ضریب تبدیل و کاهش مرگ ومیر بدون تاثیر بر وزن شده است.
به‌علاوه جوجه‌هایی که به میزان کمتر، ۲ ساعت قبل از حداکثر دمای روزانه تغذیه شده‌اند افزایش وزن 2/8 درصدی و استرس حرارتی کمتری را تجربه نموده‌اند. این بدان معناست که محدودیت تغذیه در زمان استرس حرارتی می‌تواند اثرات سوء دمای بالا را کاهش دهد.
انتخاب آزاد توسط پرنده
تغذیه بر اساس انتخاب پرنده امکان اندازه‌گیری مستقیم و جداگانه مصرف پروتئین و انرژی را میسر می‌سازد. شواهدی نشان می‌دهد که ازطریق انتخاب بین اجزا مختلف غذایی متناسب با نیاز فیزیولوژیکی، پرندگان وحشی و اهلی قادر به تنظیم دریافت مواد مغذی خود هستند.
در مقایسه با دادن یک جیره کامل، انتخاب آزاد این امکان را برای پرنده فراهم می‌سازد تا نیاز روزانه خود را شخصاً تنظیم کند. برای مثال در طی ساعات گرم روز به‌منظور کاهش تولید حرارت ممکن است پرنده ترجیح دهد دریافت انرژی خود را از زمان‌های گرم (بعد از ظهر) به زمان‌های سردتر روز (صبح) موکول کند.
مطالعات نشان می‌دهد که جوجه‌ها نیز قادر هستند تا به‌صورت مجزا میزان مصرف پروتئین و انرژی خود را تحت شرایط استرس حرارتی تنظیم کنند.
فاکتورهایی که نحوه انتخاب جیره توسط پرنده را تعیین می‌کند شامل ژنوتیپ، سلسله مراتب اجتماعی در بین پرندگان، وضعیت فیزیولوژیک، محدوده دمایی، وضعیت سلامت و وجود استرس یا فعالیت بیش ازحد می‌باشد.
برخی از محققین در رابطه با عملکرد رشد جوجه‌هایی که تحت شرایط استرس حرارتی قدرت انتخاب آزاد خوراک را داشتند نتایج مختلفی را به‌صورت بهبود، کاهش یا بدون هیچ تغییری گزارش کرده‌اند.
در تعدادی از مطالعات آن دسته از مرغ‌های گوشتی که تحت شرایط استرس حرارتی قرار داشتند (بین دمای ۲۵ تا ۳۵ درجه) ترجیح می‌دادند تا پروتئین کمتر و انرژی بیشتری را نسبت به یک جیره کامل مصرف کنند.
بلدرچین ژاپنی نیز ترجیح می‌دهد تا انرژی بیشتر و پروتئین کمتری را در دمای ۲۰ تا ۳۵ درجه دریافت کند. این نحوه پاسخ پرندگان به استرس حرارتی احتمالاً به دلیل تلاش آنها برای اجتناب از افزایش خطر حرارت ناشی از رشد و تبدیل پروتئین و در نتیجه جلوگیری از استرس حرارتی است.
در یک محیط گرم انتخاب آزاد به این معنی است که پرنده یا هر جاندار دیگری با انتخاب اجزاء جیره میزان تولید حرارت ناشی از متابولیسم خود را تنظیم کند. این حالت به پرنده این اجازه را می‌دهد تا بالانس دریافت مواد مغذی را متناسب با نیازهایش برآورده سازد.
با فراهم کردن انتخاب آزادانه‌ی خوراک می‌توان هزینه ناشی از مصرف خوراک را کاهش داد زیرا مخلوط کردن اجزاء غذایی به مدت زمان کمتری نیاز دارد و فرمولاسیون جیره نیز در این شرایط خیلی پیچیده نخواهد بود.
استفاده از جیره با ذرات درشت
نامشخص است که چه سایزی از اجزاء دانه‌ای جیره مرغ گوشتی می‌تواند تحت شرایط استرس حرارتی به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک کند و میزان حرارت تولیدی را کاهش دهد. اما با این وجود ذرات درشت خوراک موجب احتباس آب و درنتیجه باقی ماندن بیشتر غذا در دستگاه گوارش می‌شود.
بنابراین در دستگاه گوارش جیره‌های با اندازه ذرات درشت ممکن است سبب جذب بیشتر آب نسبت به جیره‌های با اندازه ریز شود. اگر آب بیشتری از متابولیسم حاصل شود ممکن است ازدست دادن آب از طریق تبخیر رطوبت در طی پنتینگ (تنفس با دهان باز) با سهولت بیشتری انجام شود.
از سوی دیگر ازدست دادن بیشتر حرارت ازطریق تبخیر سبب خنک شدن و در عین‌حال سبب افزایش مصرف آب در پرندگان دچار استرس حرارتی می‌شود. جیره دارای ذرات بزرگ‌تر ممکن است برای ازبین بردن حرارت تحت شرایط استرس حرارتی کمک‌کننده باشد.
مصرف جیره با رطوبت بالا
تغییرات مدیریت خوراک مثل مرطوب کردن خوراک تاثیر مثبتی بر عملکرد پرندگان دارد. این استراتژی نسبت به مصرف خوراک خشک سبب افزایش مصرف غذا، افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل غذایی می‌شود.
به‌علاوه با مصرف خوراک مرطوب میزان عبور غذا از دستگاه گوارش افزایش می‌یابد که احتمالاً به‌دلیل وزن کمتر مواد بلع شده در کل طول دستگاه گوارش پرنده با وجود مصرف بیشتر غذاست.
تصور است بهبود در کارایی هضم خوراک مرطوب ناشی از وزن سنگین‌تر مدفوع برای دفع سریع‌تر، طول بیشتر روده و افزایش ضخامت دیواره روده در برخی از قسمت‌های دستگاه گوارش است.
ویسکوزیته مواد بلع شده با افزایش رطوبت خوراک کاهش می‌یابد و سبب افزایش سرعت عبور مواد بلع شده می‌گردد. حتی افزایش ضخامت دیواره روده ممکن است عملکرد هضم را بهبود بخشد.
افزودن آب به خوراک با کاهش ویسکوزیته موجب تحریک و افزایش عمل هضم و جذب می‌شود که احتمالاً ناشی از نفوذ سریع‌تر آنزیم‌های گوارشی به ذرات غذایی است، درنتیجه قابلیت هضم مواد غذایی افزایش می‌یابد.
به‌علاوه رقیق کردن غذای خشک با آب حاوی آنزیم‌های خارجی ممکن است اثر بلقوه‌ای بر جذب داشته باشد. در این حالت میزان دسترسی به سوبسترا برای آنزیم‌ها و درنتیجه جذب مواد مغذی افزایش می‌یابد. اسیدی کردن جیره با افزودن مخمر قارچ به همراه آب نیز سبب بهره‌وری بیشتر خوراک می‌شود.
منبع: world's poultry science journal. vol 67, December 2011, number 4
ترجمه و تخلیص: واحد ترجمه گروه تحقیق و توسعه جوانه خراسان