به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ عارضه لنگش در سویه‌های جوجه گوشتی امروزی، معضلی فراگیر بوده و به‌نظر می‌رسد که تا حد زیادی ریشه در عدم تناسب بین نرخ افزایش وزن بدن و سرعت بلوغ سیستم اسکلتی داشته باشد.
با این حال، پژوهشگران نشان داده‌اند که ورود برخی از باکتری‌ها از سیستم گوارشی و دستگاه تنفس به جریان خون و انتقال و استقرار آنها در استخوان‌ها، ممکن است نکروز بافت غضروفی مفصل‌ها و التهاب موضعی استخوان‌های پا را درپی داشته باشد.
بعلاوه، زیست فراهمی کلسیم (به‌عنوان جزء اصلی تشکیل‌دهنده خاکستر استخوان) و سایر مواد معدنی، تا حد زیادی تابع شرایط حاکم بر محیط روده، مخصوصاً pH آن بوده و در pHهای اسیدی بیشتر از pHهای قلیایی است.
از سوی دیگر، سموم قارچی که به‌طور طبیعی در خوراک طیور یافت می‌شوند، عمدتاً با القای آسیب‌های کبدی و کلیوی، موجب تغییر متابولیسم فاکتورهای مؤثر بر سوخت وساز کلسیم (مثلا ویتامین D) و بروز اختلالات حرکتی می‌شوند.
پروبیوتیک‌ها طبق تعریف مکمل‌های خوراکی میکروبی هستند که با بهبود تعادل میکروبی روده، اثرات سومندی را در حیوان میزبان القا می‌کنند. این ترکیبات به‌واسطه سازوکارهای زیر، بروز مشکلات حرکتی در جوجه‌های گوشتی را کاهش می‌دهند:
۱) افزایش انحلال‌پذیری مواد معدنی از طریق تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر؛
۲) تولید آنزیم فیتاز توسط باکتری و کاهش اثرات سوء فیتات بر زیست فراهمی مواد معدنی؛
3) کاهش التهاب روده و درنتیجه افزایش چگالی توده استخوان؛
۴) تجزیه مواد مغذی دارای پیوندهای گلیکوزیدی در روده توسط لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکترها؛
۵) تجزیه و جذب سموم قارچی و جذب عناصر سنگین توسط پروبیوتیک‌ها و ممانعت از اثرات سوء آنها بر سطح جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش و پیشگیری از اثرات مخرب آنها بر اندام‌های حیاتی بدن مانند کبد و کلیه که در سوخت وساز ویتامین D به‌عنوان ویتامین دخیل در سوخت وساز استخوان، نقش دارند؛
۶) تعدیل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، حفظ سلامت سدهای دفاعی دستگاه گوارش و کاهش انتقال میکروارگانیسم‌ها از روده به جریان خون و در نتیجه کاهش وقوع نکروز عفونی غضروف مفصلی و التهاب موضعی استخوان.
در این مقاله به مرور برخی از منابع علمی در خصوص نقش پروبیوتیک‌ها در کنترل مشکلات حرکتی جوجه‌های گوشتی خواهیم پرداخت.
مقدمه
سیستم اسکلتی به‌عنوان چهارچوب حمایت‌کننده، نگهدارنده و محافظت‌کننده اندام‌های بدن عمل می‌کند. این سیستم همچنین به‌عنوان منبع برخی از مواد معدنی موردنیاز برای حیوان ایفای نقش می‌کند (موتوش و همکاران، ۲۰۰۶).
بافت استخوانی شامل بخشی آلی با خاصیت ارتجاعی نسبتاً بالا و بخشی معدنی متشکل از کلسیم، فسفر و منیزیم است که برای قدرت و استحکام استخوان ضروری هستند.
جوجه‌های گوشتی در زمان تفریخ وزنی حدود ۴۰گرم دارند و در هفته هشتم پس از تفریخ به وزنی بالغ بر ۴ کیلوگرم می‌رسند. حصول این سرعت رشد بالا، بدون افزایش متناسب اندازه و سلامت ساختاری سیستم اسکلتی امکان‌پذیر نیست. رشد استخوان‌های پا طی دو فرایند صورت می‌گیرد (وایدمن و پریزبی، ۲۰۱۳)
1- طویل شدن که به‌واسطه صفحات رشد واقع در هر دو انتهای بدنه استخوان (دیافیز) رخ می‌دهد.
۲- افزایش چشمگیر و سرتاسری قطر استخوان درنتیجه بازسازی پویامندانه بخش قشری استخوان .
طبق گزارش اپلیگیت و لیبورن (۲۰۰۲)، طول استخوان‌های ران و درشت‌نی طی ۶ هفته نخست پس از تفریخ حدود ۴برابر و قطر بدنه آنها ۳ تا ۴ برابر افزایش می‌یابد.
پژوهشگران دیگری نیز برآوردهایی مشابهی را در رابطه با رشد سریع استخوان پا در جوجه‌های گوشتی گزارش نموده‌اند (یالچین و همکاران، ۲۰۰۱؛ ویلیامز و همکاران، ۲۰۰۰: بایر و همکاران ۲۰۱۲؛ ثورپ، ۱۹۸۸).
استعداد ذاتی جوجه‌های گوشتی برای لنگش در مقایسه با سویه‌های مرغ تخمگذار، قدمتی بالغ بر ۴۰ سال دارد و به‌نظر می‌رسد که این معضل ، بیشتر به خاطر عدم تناسب بین نرخ افزایش وزن بدن و سرعت بلوغ سیستم اسکلتی بوده و تفاوت‌های نسبی در ویژگی‌های ریخت‌شناختی اسکلت و الگوی توزیع توده عضلانی (مرکز سقل بدن) نقش کم‌رنگ‌تری در بروز این مشکلات دارد (ویلیامز و همکاران، ۲۰۰۰).
بالاترین نرخ وقوع لنگش همواره در گله‌های جوجه‌های گوشتی با سرعت رشد بالا مشاهده می‌شود.
راهکارهای مدیریتی که کاهش رشد را در سنین اولیه در دستور کار خود قرار می‌دهند نیز وقوع اختلالات اسکلتی را کاهش می‌دهند (جولیان، ۲۰۰۵؛ برادشاو و همکاران، ۲۰۰۲).
این مشاهدات، فرضیه مورد اجماعی را مورد تأیید قرار می‌دهند که بر مبنای آن در جمعیت‌های حساس، فرایند بلوغ سیستم اسکلتی از سرعت کافی برای حمایت حداکثر افزایش وزن بدن برخوردار نیست. با این حال سرعت رشد، تنها عامل تعیین‌کننده حساسیت پرنده به مشکلات اسکلتی نیست.
به‌عنوان مثال، برخی از محققان نکروز غضروف مفصلی و التهاب موضعی استخوان (BCO) به‌دلیل عفونت باکتریایی را شایع‌ترین دلیل لنگش در گله‌های تجاری جوجه‌های گوشتی دانسته‌اند، عارضه‌ای که به‌نظر نمی‌رسد ارتباط چندانی با وزن بدن داشته باشد (وایدمن 2012).
پروبیوتیک‌ها طبق تعریف مکمل‌های خوراکی میکروبی هستند که با بهبود تعادل میکروبی روده، اثرات سودمندی را در حیوان میزبان القا می‌کنند (فولر، ۱۹۸۹).
در تغذیه جوجه‌های گوشتی گونه‌های پروبیوتیک متعلق به جنس‌های لاکتوباسیلوس، استرپتوکوکوس، باسیلوس، بیفیدوباکتریوم، انتروکوکوس، آسپرژیلوس، کاندیدا و ساکارومایسز اثرات سودمندی بر عملکرد، توازن جمعیت باکتریایی روده، کنترل جمعیت میکروب‌های بیماری‌زا در دستگاه گوارش، تغییرات بافت‌شناسی روده، تعدیل سیستم ایمنی، برخی از فراسنجه‌های بیوشیمیایی خون، ویژگی‌های حسی (رنگ، طعم، بو و ...) و کیفیت میکروبیولوژیکی گوشت داشته‌اند (لطف الکبیر، ۲۰۰۹).
شماری از محققان طی مطالعات درون‌تنی روی انسان و مدل‌های حیوانی، از اثرات مثبت و مفید پروبیوتیک‌ها بر سوخت وساز و خصوصیات کیفی استخوان خبر داده‌اند. اغلب باکتری‌های مورد بررسی به جنس‌های لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم تعلق داشته‌اند.
این اثرات با استفاده از جیره‌های حاوی غلظت‌های متغیر کلسیم و مکمل‌های پروبیوتیک، مورد تأیید قرار گرفته‌اند. برخی از سازوکارهای مهم اثر پروبیوتیک‌ها بر کیفیت استخوان (وایدمن و همکاران، ۲۰۱۲؛ ذوقی و همکاران، ۲۰۱۴؛ پروانه و همکاران، ۲۰۱۴) عبارت اند از:
۱) افزایش انحلال‌پذیری مواد معدنی از طریق تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر؛
۲) تولید آنزیم فیتاز توسط باکتری و کاهش اثرات سوء فیتات بر زیست فراهمی مواد معدنی؛
۳) کاهش التهاب روده و درنتیجه افزایش چگالی توده استخوان؛
۴) تجزیه مواد مغذی دارای پیوندهای گلیکوزیدی در روده توسط لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکترها؛
۵) تجزیه و جذب سموم قارچی و جذب عناصر سنگین توسط پروبیوتیک‌ها و ممانعت از اثرات سوء آنها بر سطح جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش و پیشگیری از اثرات مخرب آنها بر اندام‌های حیاتی بدن مانند کبد و کلیه که در سوخت وساز ویتامین D به‌عنوان ویتامین دخیل در سوخت وساز استخوان، نقش دارند؛
۶) تعدیل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، حفظ سلامت سدهای دفاعی دستگاه گوارش و کاهش انتقال میکروارگانیسم‌ها از روده به جریان خون و درنتیجه کاهش وقوع نکروز عفونی غضروف مفصلی و التهاب موضعی استخوان.
این سازوکارها در مجموع، به افزایش زیست‌فراهمی مواد معدنی می‌انجامند. بدین ترتیب، پروبیوتیک‌ها به‌واسطه سازوکارهای مختلف اثرات بالقوهای بر سوخت وساز استخوان داشته و استفاده از آنها نتایج جالب توجهی را در مدل‌های حیوانی به‌همراه داشته است.
این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهند که مصرف پروبیوتیک‌ها در زنان یائسه‌ای که از عارضه پوکی استخوان رنج می‌برند، ممکن است موجب افزایش زیست فراهمی مواد معدنی شامل کلسیم و متعاقباً افزایش تراکم استخوان شود.
نتیجه‌گیری
برخی از پروبیوتیک‌ها با بهبود زیست فراهمی مواد معدنی، تعدیل میکروبیولوژی روده، جذب یا تخریب ترکیبات ضدتغذیه‌ای نظیر سموم قارچی و احتمالاً، طیف وسیعی از سازوکارهای دیگر، نرخ وقوع مشکلات حرکتی را در گله‌های جوجه گوشتی کاهش می‌دهند .
منبع: بخش تحقیق و توسعه گروه ویوان