به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در مرغداری‌های صنعتی تقریباً هرروز تعداد زیادی از طیور به دلایل مختلف تلف می‌شوند که اگر به‌درستی معدوم نگردند می‌توانند آلودگی زیادی را گسترش داده و بیماری‌های مختلفی را در محیط پخش کند. بنابراین لازم و واجب است که هر مرغداری روش درست و مناسبی را برای خود اتخاذ کرده و بادقت و حساسیت هرچه بیشتر از آن روش برای معدومسازی طیور استفاده کند. در این مطلب به ذکر و توضیح 4 روش خواهیم پرداخت که دوتای آنها در ایران مرسوم بوده و استفاده می‌شود.
سوزندان لاشه‌ها
حرارت بالا یکی از عوامل فیزیکی بسیار موثر در نابودی میکروارگانیسم‌ها می‌باشد. سوزاندن لاشه‌ها مطمئن‌ترین روش برای ازبین بردن عوامل عفونی است که توسط دستگاه‌های لاشه‌سوز انجام می‌شود. چنانچه سوزاندن بادقت و به‌صورت دقیق باشد، در پایان، فقط یک توده خاکستر از لاشه‌ها برجای خواهد ماند. اگر لاشه‌ها سطحی بسوزند و عمق لاشه سالم باشد، نابودسازی میکروارگانیسم‌ها محقق نخواهد شد. از سوخت‌های فسیلی مایع مانند نفت، بنزین و گازوئیل برای ایجاد شعله استفاده شده و اندازه دستگاه یا کوره لاشه‌سوز، به نسبت ظرفیت مزرعه، میزان تلفات و اندازه لاشه متفاوت است. دستگاه یا کوره لاشه‌سوز باید درجایی قرار داشته باشد که دود آن به سمت سالن‌های پرورش هدایت نگردد. بعد از هر نوبت لاشه‌سوزی، خاکستر باقی‌مانده باید کاملاً تخلیه کرده و در جایی مناسب دفن نمود.
دفن در چاه‌های بهداشتی
مدفون کردن لاشه‌ها درون چاه، یکی از روش‌های معدومسازی است. جهت رعایت اصول امنیت زیستی، باید چاهی که برای این منظور استفاده می‌شود را در مکانی با فاصله مناسب (دست کم 300-200 متر) از سالن‌های پرورش و با عمق کافی حفر نمود. مدخل ورودی چاه باید دربی متحرک و مناسب داشته باشد، به‌طوری که پرندگان و جانوران دیگر نتوانند به آن نفوذ کرده و باعث پراکنده شدن آلودگی شوند. در برخی مزارع آب آشامیدنی موردنیاز طیور با حفر چاه تامین می‌شود، در این مزارع لازم است که برای انتخاب محل حفر چاه بیشتر دقت شود که نسبت به چاه آب آشامیدنی، فاصله کافی داشته و باید توجه نمود که در مسیر جریانات آب زیرزمینی نبوده تا آلودگی از چاه دفن لاشه به چاه آب انتقال داده نشود.
هنگام دفن لاشه‌ها در چاه بعد از دفن یک لایه لاشه سطح آنها را با یک لایه آهک می‌پوشانند. افزودن ترکیبات ضدعفونی‌کننده ازجمله سود سوزآور به متلاشی شدن سریع‌تر لاشه‌ها کمک خواهد کرد. در نواحی گرمسیری، لاشه‌ها پس از مدت کوتاهی پوسیده و متلاشی می‌شوند. پس از پر شدن چاه تلفات (حدود 2 متر مانده به سطح زمین)، روی لاشه‌ها را با آهک فراوان پوشانده و سپس با خاک، چاه را کاملاً پر می‌نمایند.
نکته: در مواردی چون شیوع بیماری‌های حاد واگیردار مثل بیماری آنفلوانزا که طرح معدومسازی گله‌های آلوده مطرح می‌شود، معدوم نمودن لاشه‌ها با این روش انجام می‌شود. هنگام پیش‌آمد این شرایط کشتار طیور آلوده در سالن‌ها به شیوه دسته‌جمعی بوده که پس از حفر گودال با لودر یا بیل مکانیکی، لاشه‌ها را به داخل گودال نتقال داده و پس از آهک‌پاشی روی آنها، سطح را با خاک می‌پوشانند.
عمل‌آوری حرارتی لاشه‌ها (پودر کردن)
هدف از فراوری حرارتی لاشه‌ها تولید دونوع محصول متفاوت است:
• تولید فراورده‌ای فرعی که جهت کود کشاورزی از آن استفاده می‌گردد.
• تولید پودر گوشت که اگر معیارهای بهداشتی و تغذیه‌ای را داشته باشد، می‌توان آن را در تغذیه دام و آبزیان استفاده نمود.
تجهیزات موردنیاز برای اجرای این روش گران قیمت بوده و استفاده از آنها برای واحدها و مزارع کوچک، اقتصادی نمی‌باشد. علاوه بر این، عمل‌آوری نامناسب باعث شیوع آلودگی خواهد شد. همچنین، حمل ونقل لاشه‌ها باید به صورتی باشد که موجب آلودگی مسیر حمل لاشه نگردد.
ذخیره‌سازی لاشه‌ها در تانک (مخزن) تلفات
می‌توان از لاشه‌های طیور جهت تولید کمپوست استفاده کرد. در این روش لاشه‌ها را درون تانک‌های مخصوص ذخیره می‌نمایند. ذخیره‌سازی لاشه‌ها در لایه‌های مختلف، همراه با افزودن کود و آب به داخل تانک صورت می‌گیرد. تخمیر توده فضولات و لاشه‌ها باعث ایجاد دمایی بین 68-63 درجه سانتی‌گراد در داخل مخزن خواهد شد و طی دو هفته، لاشه‌ها کاملاً تجزیه و متلاشی می‌شوند. این روش معدومسازی کاربرد بالایی در مناطقی دارد که طح آلودگی‌های عفونی بالاست، کمپوست کردن در محل خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی، آلودگی هوا و پتانسیل انتقال بیماری از مزرعه‌ای به مزرعه دیگر را کاهش می‌دهد. هنگام شیوع، لاشه‌ها برای 10 روز در داخل سالن کمپوستی که ویروس ندارد، اجازه حمل داده می‌شود تا در جای دیگر کمپوست گردد.
نکته: هنوز در مزارع طیور ایران این روش راه‌اندازی نشده است.
نکاتی درمورد معدومسازی لاشه‌ها
- لاشه‌هایی که درون سالن هستند، باید هرچه سریع‌تر جمع‌آوری شود. دفعات جمع‌آوری، به شرایط سلامتی گله بستگی دارد و باید حداقل 2 الی 3 بار در روز صورت گیرد زمانی که تلفات گله به‌خاطر یک بیماری (عفونی و غیرعفونی) بالا باشد باید دفعات جمع‌آوری لاشه‌ها را افزایش داد.
- لاشه‌های جمع‌آوری شده باید به خارج از سالن پرورش انتقال داده شده و برای حفظ آنها از هجوم حشرات و جوندگان ، آنها را موقتاً، در سطل‌های پلاستیکی درپوش‌دار نگهداری نمود. پاشیدن ماده ضدعفونی برروی لاشه‌ها توصیه می‌شود.
- اگر ناچاراً باید لاشه‌ها را موقتی در جایی قرار داد که در دسترس حیوانات وحشی است، روی آنها را با روغن صنعتی پوشانده تا حیوانات را از لاشه‌ها دورکند.
- جهت جلوگیری از گسترش آلودگی در محیط باید از پراکنده شدن لاشه‌ها در محوطه و محیط اطراف خودداری شود.
- اگر آلودگی به پرندگان و حیوانات وحشی منتقل شود، ضمن گسترش و پراکندگی بیشتر، موجب بقای آن در محیط و منطقه خواهد شد.
- هرگز از لاشه طیور تلف شده، جهت خوراک حیوانات خانگی و سگ استفاده نشود.
- از رهاسازی لاشه‌ها، در نزدیکی چاه‌های آب اشامیدنی مزرعه یا مناطق مسکونی مجاور و همچنین در رودخانه و نهرهای آب جداً خودداری شود.
- عملیات معدومسازی لاشه‌ها، باید با فاصله مناسب (200 الی 300 متر) از سالن‌های پرورشی و در خلاف جهت باد و در نقطه کوری از مزرعه صورت گیرد.
- تجهیزات ذخیره‌سازی و حمل لاشه‌ها، باکمک روش‌هایی مناسب، تمیز، شستشو و ضدعفونی گردند.
- رعایت نظافت و بهداشت کارکنان پس از انجام عملیات معدومسازی، برای حفظ شرایط بهداشتی گله، ضروری و مفید می‌باشد.
- فاصله زمانی بین جمع‌آوری و معدومسازی لاشه‌ها باید به کمترین زمان ممکن، کاهش یابد.
- جهت معدودسازی لاشه‌ها پیشنهاد می‌شود از چاه تلفاتی که کف آن با آهک پوشانده شده (به قطر 20 الی 25 سانتی‌متر) و دارای عمق 2متر باشد، استفاده گردد همچنین دقت شود که با آب‌های زیرزمینی مرتبط نبوده و درب آن کاملاً غیرقابل نفوذ باشد و یا استفاده از کوره لاشه‌سوزی که در آن بقایایی از لاشه طیور باقی‌نماند.
- روزانه پس از ریختن تلفات در چاه تلفات باید مقدار کافی آب آهک و سایر موارد ضدعفونی‌کننده نیز در چاه ریخته شود و هر چند روز یکبار با ریختن محلول سود سوزآور (هیدروکلریدسدیم) درون چاه می‌توان روند متلاشی شدن لاشه‌ها را تسریع نمود.
منبع: آرین رشدافزا