به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ پرکنی در پرندگان خانگی بخصوص طوطی‌ها، مشکلی شایع و آزاردهنده است که با راهنمایی‌های مناسب می‌توان آنرا مدیریت کرد. کندن پرها ظاهر زیبای پرنده را تحت تأثیر قرار داده، توانایی او را در گرم و خشک نگه داشتن بدنش کاهش می‌دهد و همچنین ممکن است منجر به عفونت‌های پوستی یا عوارض جدی‌تری گردد. این نوشته نکات اولیه را به شما آموزش می‌دهد، برای اطلاعات بیشتر به دامپزشک مراجعه کنید.
پرکنی چیست؟
پرکنی مشکلی است که پرنده پرهایش را از بدن جدا کرده و یا به آنها آسیب برساند. معمولاً این رفتار مخرب از جویدن و کندن پرها شروع شده و تا جایی پیشرفت می‌کند که پرنده به پوست خود آسیب می‌رساند. گاهی پرنده به پرها و پوست پرنده‌ی دیگری که با او زندگی می‌کند نیز صدمه می‌زند. کندن پرها تا هرجایی که نوک پرنده به آن برسد ادامه خواهد داشت اما اغلب روی سینه و گردن تاثیر می‌گذارد.
چرا پرندگان پرهای خود را می‌کنند؟
کندن پرها به دلایل مختلفی می‌تواند رخ دهد اما دو دسته اصلی دارد: پزشکی و رفتاری. دلایل پزشکی به مشکلات پوست و پر یا استرس ناشی از برخی بیماری‌ها مربوط می‌شود. درمورد شکل پزشکی این عارضه می‌توان گفت که بخاطر مواردی چون؛ رژیم غذایی ضعیف، قرار گرفتن درمعرض سموم، عفونت (که می‌تواند باکتریایی، ویروسی یا قارچی باشد) انگل یا بیماری‌های دیگر بروز می‌کند. برای رد یا تایید شکل پزشکی پرکنی نیاز به معاینات بالینی و انجام آزمایش‌های مخصوصی توسط دامپزشک است. اگر ازنظر پزشکی مشکلی دیده نشود این عارضه به دلایل رفتاری اتفاق افتاده است.
علل رفتاری این عارضه شامل استرسی است که می‌تواند منابع مختلفی داشته باشد ازجمله: نداشتن انگیزه کافی (کسالت و رخوت)، کمبود خواب و سرخوردگی جنسی. بی‌حوصلگی و عدم داشتن انگیزه و تحریک کافی می‌تواند ناشی از کمبود اسباب‌بازی‌های مناسب، نبود فرصت کافی یا شرایط مناسب برای خوردن غذا، نبود تعامل کافی با دیگران (انسان یا پرنده دیگر) می‌باشد. استرس ممکن است به‌خاطر وجود حیوان خانگی دیگری در منزل، توجه ناخواسته ازطرف افراد، صداهای بلند، تغییر آب‌و هوا، حضور افراد جدید در اطراف پرنده یا سایر عوامل محیطی باشد. فراموش نکنید که استرس ناشی از عوامل رفتاری باعث بروز مشکلات پزشکی می‌شود.
چطور می‌توان پرکنی را در پرنده کنترل کرد؟
رژیم غذایی
رژیم غذایی متعادل از مهم‌ترین مولفه‌های نگهداری پرندگان است و استرس ناشی از سوءتغذیه می‌تواند یکی از دلایل پرکنی باشد. پلت‌های تغذیه‌ای مختلفی موجود هستند؛ برای انتخاب بهترین آنها برای پرنده خود با دامپزشک مشورت کنید. خوراک پلت باید با مقادیر مناسبی از این موارد کامل شود: سبزیجات تازه، غلات و میوه‌ها. رژیم غذایی که از دانه‌ها تشکیل شده‌است دارای چربی بسیار بالایی بوده و پاسخگوی نیازهای تغذیه‌ای پرنده نمی‌باشد. دانه‌ها و آجیل‌ها باید بیشتر بعنوان جایزه برای اهداف آموزشی استفاده گردد. برای عادت دادن پرنده خود از خوردن دانه‌ها به رژیم غذایی صحیح پلت‌ها با دامپزشک خود مشورت کنید.
خواب
بهتر است که پرنده هرشب 10 تا 12 ساعت خواب بی‌وقفه داشته باشد. پوشاندن قفس ممکن است شرایط مناسب برای استراحت بهینه را فراهم نکند، بنابراین یک اتاق مجزا و تاریک را برای خواب مناسب پرنده درنظر بگیرید تا بتواند با آسودگی و به‌اندازه کافی استراحت کند. پرندگان ترجیح می‌دهند برنامه ثابتی برای خوابیدن داشته باشند، بنابراین ساعات مشخصی را برای خواب پرنده درنظر بگیرید.
حمام کردن و شستشوی پرنده
اغلب طوطی‌ها بومی جنگل‌های استوایی هستند که در آنها هرروز باران می‌بارد و هوا مرطوب است. بهترین راه برای حمام پرنده آب‌فشانی باکمک یک اسپری می‌باشد. دوش گرفتن در حمام نیز می‌تواند فعالیتی سرگرم‌کننده باشد. لطفاً توجه داشته باشید هرگز از مواد شوینده استفاده نکنید چراکه می‌توانند بسیار مضر باشند. همچنین پرنده بیمار را هرگز شستشو ندهید زیرا قادر به کنترل دمای بدنش نیست و ممکن است سرما بخورد.
کاهش استرس
سعی کنید مواردی را که در اطراف پرنده رخ داده و ممکن است باعث استرس او شود را شناسایی کنید. آیا این تغییر رفتار پرنده ازوقتی بروز کرده که تغییری در خانه رخ داده است؟ مثلاً اضافه شدن عضو یا حیوان خانگی جدید، رژیم غذایی جدید یا شیوه رسیدگی متفاوت؟ مطمئن شوید که پرنده درطول روز به اندازه کافی توجه و رسیدگی دریافت می‌کند. جلوگیری از وقوع عوامل استرس‌زا می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در کاهش سطح اضطراب پرنده داشته باشد.
پرنده را سرگرم و مشغول نگه دارید
پرندگان بسیار باهوش هستند و درطول روز به تحرکات ذهنی کافی نیاز دارند. حتی اگر پرنده به اندازه کافی اسباب‌بازی داشته باشد، تعویض گاه‌به‌گاه آنها (حداقل هفتگی) می‌تواند او را سرزنده‌تر نگه دارد. به یاد داشته باشید اگر پرنده اسباب‌بازی خاصی را دوست دارد، برداشتن یا تغییر مکان آن می‌تواند استرس‌زا باشد. پیشنهاد می‌شود از اسباب‌بازی‌های پیچیده‌تری که پرنده را به چالش کشیده و تعامل در او ایجاد می‌کند، استفاده کنید. اسباب‌بازی‌هایی که می‌توان در آنها خوراکی قرار داد، ساعت‌ها پرنده را سرگرم و مشغول نگه می‌دارد تا بتواند به جایزه درون آنها دست پیدا کند.
پرنده‌ها دوست دارند برای رسیدن به غذا جستجو کنند، بنابراین تغییر شیوه‌ی غذادهی پرنده از حالت حاضر و آماده در ظرف غذا به حالت قرار دادن آن در نقاطی جدید فرصت بسیار خوبی است برای به چالش کشیدن پرنده. برای اجرای هر تغییری در روش غذادهی پرنده حتماً با دامپزشک مشورت کنید.
ساعت‌های طولانی که مجبورید پرنده را در خانه تنها بگذارید، با روشن گذاشتن تلویزیون یا رادیو می‌توانید به سرگرم کردن پرنده کمک کنید. اگر پرنده خانگی به شما یا افراد خانواده بسیار وابسته باشد، روشن گذاشتن رادیو و تلویزیون هنگام ترک خانه می‌تواند برای آنها دلگرم‌کننده باشد. قرار گرفتن نزدیک یک پنجره نیز می‌تواند زندگی روزمره‌اش را جالب‌تر کند، فقط مراقب باشید که درمعرض عوامل استرس‌زا (مانند شاهینی که به پنجره نزدیک می‌شود) قرار نگیرد. استفاده از هرکدام ازاین استراتژی‌های متفاوت برای روزهای مختلف یا ترکیب چند تا از آنها، می‌تواند جالب باشد. علاوه بر این سعی کنید ساعاتی را که در خانه هستید اتباط بیشتری با پرنده برقرار کنید زیرا تعامل یکی از بهترین اشکال سرگرمی برای پرندگان است.
سرخوردگی جنسی را کاهش دهید
این مورد از دلایل پرکنی کمتر اتفاق می‌افتد اما گاهی ممکن است هنگامی که تمایلات طبیعی پرنده برای جفت‌گیری سرکوب شوند، رخ دهد. پرندگان خانگی اغلب انسان‌های اطرافشان را جزوی از هم‌نوعان خود قلمداد کرده و اگر تنها باشند یکی از این افراد را بعنوان جفت انتخاب می‌کنند. اما هنگامی که این فرد بخواهد با دیگران وقت بگذراند ناامیدی و سرخوردگی زیادی برای پرنده ایجاد می‌شود. در بعضی موارد (اگر محدودیت جنسی دلیل پرکنی باشد) می‌توان با قرار دادن او در دسته‌ای از پرندگان مشکل را برطرف کرد. اما از آنجا که سایر عوامل (ازجمله عوامل ژنتیکی) نیز ممکن است دلیل بروز برخی بدرفتاری‌ها باشد، تولیدمثل این پرندگان توصیه نمی‌شود چراکه ممکن است این رفتار نامطلوب را به فرزندان خود انتقال دهند.
مداخلات پزشکی
چند دارو برای اصلاح رفتار پرنده موجود است که به تشخیص دامپزشک می‌تواند تجویز شود. موازی با مصرف این داروها حتماً باید اصلاح شرایط محیطی و رفتاری نیز بخشی از برنامه درمانی باشد. الیزابت (Elizabethan و collars) و دیگر یقه‌های محافظ می‌توانند برای مدت کوتاهی پرکنی را متوقف کنند، اما آخرین راه‌حل بوده و هیچ مشکل اساسی را برطرف نخواهند کرد. معمولاَ اگر رفتار پرنده خیلی مخرب باشد و به پوستش آسیب زیادی وارد کند؛ استفاده از این قلاده‌ها پیشنهاد می‌شود. بعضی از پرنده‌ها ممکن است با همین قلاده‌ها به زندگی ادامه دهند اما از تحرک آنها کاسته شده و مانع دسترسی راحت پرنده به غذا خواهد شد.
طول دوره درمان بیماری
طول دوره درمان به مواردی چون؛ مدت زمانی که پرنده به پرکنی مشغول بوده است، همچنین به توانایی او در کاهش استرس و اضطراب و شدت پرکنی بستگی دارد. کاهش شدت یا فراوانی این رفتار درطول درمان موفقیت‌آمیز خواهد بود. بااین‌حال حتی اگر این رفتار برطرف شود، آسیبی که به فولیکول‌های پر وارد آمده ممکن است دائمی باشد. ممکن است باعث ریزش دائمی پرها یا تشکیل کیست پرها (یا رشد پرهای زائد) شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد پرکنی پرنده خود به دامپزشک مراجعه کرده و از راهنمایی‌های ایشان کمک بگیرید.
منبع: vetmed
ترجمه: مهسا احمدزاده