به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بستر مناسب تأثیر زیادی در سلامت و آسایش مرغ دارد. جان گروبلار (Jan Grobbelaar) (مشاور مستقل مرغداری‌ها) به این سوال که چگونه می‌توان بیشترین بهره را از بستر طیور داشته باشیم؟ پاسخ می‌دهد.
بستر طیور می‌تواند بهترین دوست مرغدار یا بدترین دشمن او باشد. درصورت مدیریت صحیح بستر می‌توان به تولید مطلوب، پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش درآمد مرغداری رسید. درصورت ضعف مدیریت، نه تنها تأثیرات منفی بر سلامت طیور خواهد داشت بلکه بر آسایش، کیفیت لاشه، ضریب تبدیل خوراک و رشد پرندگان نیز تأثیر بسزایی دارد.
اولین نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد جنس (متریال) آن است. مواد بستر باید سبک باشد تا به‌راحتی بتوان به آن رسیدگی کرد. همچنین متشکل از موادی باشد که برای کمپوست یا خوراک حیوانات مناسب بوده تا پس از استفاده به‌راحتی دور ریخته شود، علاوه بر این باید برای حفظ سلامتی پرندگان از موادی نرم، فشرده و با اندازه ذرات متوسط استفاده کرد.
اگر ذرات بستر درشت‌تر از 30 میلی‌متر باشد، (مانند چوب ذرت خردشده، تراشه‌های چوب، کاه و پوشال) ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. ذرات درشت به پاهای پرنده آسیب رسانده و باعث بروز بیماری بامبل فوت (BUMBLEFOOT) یا پودودرماتیت زخم (ulcerative pododermatitis) شده، یا ضایعاتی در سینه پرنده ایجاد می‌کند. این مخاطرات ممکن است تلفات زیادی را باعث شده همچنین منجر به کاهش کیفیت لاشه و رد آنها از بازار گردد.
اما اگر ذرات کوچک‌تر از 2 میلی‌متر باشند نیز مشکلاتی چون ایجاد گرد و غبار به‌وجود خواهد آمد، بستر ریز شامل خاک اره، کاه یا یونجه خورد شده و مواد پودری است. گرد و غبار مرغداری شامل ذراتی معلق در هواست که ترکیبی از مواد بستر و خوراک مرغ، همچنین موادی برخواسته از فضولات، پرها و پوست مرده پرندگان می‌باشد که برای سلامتی طیور و انسان مضر است. زیرا گذشته از اینکه محیط مرغداری را کثیف می‌کند حاوی باکتری، ویروس، قارچ و اسپور است.
در گذشته تصور می‌شد که گرد و غبار مرغداری تأثیر منفی بر سلامت انسان ندارد اما امروزه می‌دانیم که باعث بروز بیماری‌های تنفسی زیادی برای پرندگان و انسان‌ها می‌شود. باید به این نکته نیز توجه کرد که میزان گرد و غبار ایجاد شده در مرغداری بستگی به نوع مواد مورد استفاده، سن بستر و شرایط آب‌و هوایی نیز دارد.
اهمیت قدرت جذب بستر در مرغداری
یکی دیگر از خصوصیات کیفی موادی که برای بستر استفاده می‌شود این است که جاذب خوبی بوده و خیلی سریع خشک شود و از تماس مرغ‌ها با کود بکاهد. به گفته گروبلار تراشه‌های چوب کاج محبوب‌ترین بستر در آفریقای جنوبی است، پوسته‌های بادام‌زمینی و آفتابگردان نیز مناسب هستند اما برای جلوگیری از انسجام و به‌هم پیوستگی آنها و حفظ حالت پوشالی‌اش باید هر یک یا دو هفته آنرا چرخانده و بهم زد. درصورت خیس ماندن درون این بسترها قارچ‌هایی ایجاد می‌شوند که به سلامتی مرغ‌ها آسیب می‌رساند.
موادی چون خاک‌اره و کاغذ بستر مناسبی نیستند، کاغذ پس از خشک شدن سفت و سخت می‌شود و خاک‌اره رطوبت را خوب جذب کرده اما آنرا به آهستگی دفع می‌کند بنابراین بستر دائم خیس و مرطوب است.
رطوبت بیش‌از حد بستر مرغداری، مشکلی اساسی است و باعث شیوع تاول‌های سینه، سوختگی پوست، کبودی، جراحت و کاهش کیفیت لاشه خواهد شد. همچنین به رشد باکتری و قارچ‌ها کمک کرده و به انتشار بیشتر آمونیاک می‌انجامد. اگر سطح آمونیاک بیشتر از 25 ppm باشد باعث کاهش نرخ رشد و افزایش حساسیت پرندگان به بیماری نیوکاسل و ای_کولای خواهد بود. قرار گرفتن بیش‌ازحد پرندگان در معرض آمونیاک 50 تا 100 ppm باعث ایجاد کراتوکونژونکتویتیت و کوری می‌گردد.
جذب ایده‌آل بستر بین 21 تا 25درصد است. هنگامی که رطوبت به 30درصد برسد با بالا رفتن درجه حرارت، تولید آمونیاک افزایش می‌یابد. برای تشخیص میزان رطوبت بستر مقداری از آن را در مشت خود بفشارید تا گلوله‌ای تشکیل شود، اگر این گلوله کاملاً چسبیده باشد رطوبت آن بسیار بالاست، اگر کمی بهم بچسبد رطوبت مناسب بوده و اگر اصلاً بهم نچسبید رطوبت بسیار پایین است که این حالت نیز مناسب نمی‌باشد.
برای تشخیص سطح آمونیاک در مرغداری هم می‌توان گفت اگر 10 تا 15 ppm باشد بوی قابل تشخیصی دارد بین 25 تا 35 ppm چشم را می‌سوزاند در 50ppm باعث می‌شود که چشمان پرندگان ملتهب و اشک‌آلود گردند و در 75ppm مرغ‌ها ابراز ناراحتی کرده و سر خود را تکان می‌دهند.
مواد بستر قبل از پاشیده شدن کف مرغداری باید به‌درستی نگهداری شده و از مرطوب شدن آنها جلوگیری گردد. محیط مرغداری نیز باید از نظر رطوبت، تهویه و تراکم نیز به‌درستی مدیریت شود. بستر بسته به نوع مواد مورد استفاده و شرایط موجود در مرغداری باید بین 70 تا 100 میلی‌متر عمق داشته باشد.
علاوه بر تمام مواردی که ذکر شد باید به نوع رژیم غذایی پرندگان نیز دقت داشت تا از ایجاد رطوبت زیاد جلوگیری شود. برخی از مواد موجود در خوراک به‌ویژه نمک و برخی از داروها باعث نوشیدن بیشتر پرنده و دفع مقادیر زیادی آب خواهد شد و این‌گونه است که رطوبت بستر نیز افزایش می‌یابد. بهتر است که بستر پس از هر چرخه‌ی تولید تعویض گردد.
نگهداری گرما و عایق بودن بستر مرغداری
از دیگر مواردی که در بستر باید رعایت شود این است که از قدرت هدایت حرارتی پایینی برخوردار بوده تا گرما را حفظ کرده و عایق خوبی باشد، تا از رسیدن سرمای کف به جوجه‌ها جلوگیری کند. به‌همین دلیل است که ماسه بستر مناسبی نیست: چراکه عایق مناسبی نبوده و همیشه سرد است. همچنین اگر عمق بیشتری نیز برای آن درنظر گرفته شود ممکن است پرندگان در آن فرو روند.
درنهایت بستر انتخابی شما باید عاری از سموم مضر و آلاینده‌ها باشد. بطور مثال استفاده از چوب‌های سخت درختان جنگلی می‌تواند ریسک وجود قارچ‌ها را با خود داشته باشد که برای پرندگان مضر است.
هزینه معمولاً بزرگترین چالش هنگام انتخاب بستر است. اما باید آگاه باشید که استفاده از مواد ارزان قیمت می‌تواند با گذر زمان هزینه‌های خیلی بیشتری را به شما تحمیل کند، درحالی‌که بسیاری از تولیدکنندگان فقط به هزینه‌های اولیه توجه می‌کنند. مزایای استفاده از موادی باکیفیت بهتر در بلندمدت خودش را در کیفیت تولیدات، سلامت طیور و افزایش سود کلی نشان خواهد داد.
منبع: thepoultrysite
ترجمه: مهسا احمدزاده