به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ نکروز روده طیور Necrotic Entertis، یک بیماری عفونی حاد باکتریایی است که عامل پدیدآورنده آن کلستریدیوم پرفرانژه است. کلستریدیوم پرفرانژه یک باکتری گرم مثبت بی‌هوازی اجباری است.
این باکتری، در روند رشد در شرایط بی‌هوازی دستگاه گوارش مرغ، سمومی تولید می‌کند که سبب ایجاد عفونت می‌شود. اسپورهایی که از باکتری کلستریدیوم پرفرانژه تولید می‌شوند، در برابر گرما، خشک شدن، محیط اسیدی، و دیگر عوامل شدید محیط، بسیار مقاوم هستند و به آسانی نابود نمی‌شوند.
این بیماری، رایج‌ترین بیماری طیور است و سنگین‌ترین زیان مالی را به مرغداری‌ها به‌ویژه مرغداری‌های گوشتی، می‌زند، و گله‌های پولت تخمگذار را که در قفس پرورش داده می‌شوند نیز گرفتار می‌سازد.
در سال 1691 ، نخستین بار این بیماری در انگلستان مطرح شد و اکنون در همه کشورهای جهان، در مرغداری‌های گوشتی و تخمگذار دیده می‌شود.
برآورد شده است که این بیماری هر سال به 40% از مرغداری‌های صنعتی جهان آسیب می‌زند. اسپور کلستریدیوم پرفرانژه در طبیعت، در آب، خاک، خوراک، مدفوع، و دیگر منابع محیطی یافت می‌شود.
پیش‌زمینه‌های بیماری نکروز روده
با اینکه همواره شمار اندکی از کلستریدیوم پرفرانژه در دستگاه گوارش طیور سالم وجود دارند، اما این شمار اندک نمی‌تواند تا پرشمار نشود بیماری نکروز روده را پدید بیاورد.
در شرایط معمولی، باکتری‌های سودمند دستگاه گوارش، جمعیت این باکتری را با حذف رقابتی، تولید باکتریوسین‌ها (مواد ضدباکتری)، و اسیدی ساختن محیط دستگاه گوارش کنترل، و از بالا رفتن شمار آن جلوگیری می‌کنند.
اما هنگامی که شرایط محیط دستگاه گوارش آشفته می‌شود و تغییر می‌کند شمار باکتری کلستریدیوم پرفرانژه رو به افزایش می‌نهد و بیماری‌زایی آن آغاز می‌گردد.
با اینکه هر عامل تحریک‌آمیز که سبب برهم خوردن شرایط معمولی دستگاه گوارش مرغ شود می‌تواند به پر شمار شدن کلستریدیوم پرفرانژه کمک کند، اما عوامل اصلی که فرصت مناسب برای رشد این باکتری را پدید می‌آورند: استرس‌ها، بیماری‌های روده‌ای (به ویژه کوکسیدیوز)، انگل‌های روده (به‌ویژه کرم‌های حلقوی)، تضعیف سیستم ایمنی به وسیله مایکوتوکسین‌ها، ویروس بیماری کم‌خونی، بیماری گامبورو، و مارک، همگی با پدید آمدن بیماری نکروز روده ارتباط دارند.
نشانه‌های بیماری نکروز روده
نکروز روده معمولاً در 2 تا 5 هفتگی مرغ‌ها، و در 7 تا 12 هفتگی بوقلمون‌ها بروز می‌کند. تنها نشانه کلینیکالی که در این زمان دیده می‌شود تلفات سریع و غیرقابل انتظار مرغ‌ها است.
نشانه‌هایی مانند: افسردگی، کم‌اشتهایی، اسهال تیره رنگ، چشمان بسته، بهم ریختگی پرها، زودگذر هستند و مرگ و میر مرغ‌ها به سرعت آغاز می‌شود. لاشه مرغ‌ها به نظر خشکیده و فاسد شده از درون، به نظر می‌آید.
هنگام کالبدگشایی مرغ‌ها، به‌نظر می‌آید که گرفتار کوکسیدیوز بوده‌اند، اما روده‌ها انباشته از گاز، شکننده، و بوی بد مایع قهوه‌ای رنگ هستند.
اگر مرغ، در اوایل شیوع بیماری، تلف شده باشد روی روده‌ها ممکن است آثار زخم و یا نقاط زرد رنگی دیده شوند.
اما در سطح درون روده‌های مرغ‌هایی که در مراحل پیشرفته بیماری مرده باشند غشای قهوه‌ای رنگ مایل به زرد دیده می‌شود. با اینکه نشانه‌های بیماری کلینیکی نکروز روده به آسانی تشخیص داده می‌شود، اما اگر بیماری ملایم و ناآشکار باشد (Sub-clinical) نمی‌توان به آسانی آن را شناسایی کرد. حال مرغ‌ها به‌نظر خوب نمی‌رسد، و عملکرد آنها ضعیف است. با این همه که تلفات شدید نیست اما دانشمندان بر این باور هستند که نکروز روده نهفته، زیان بسیار بیشتری به مرغداری‌ها می‌زند.
درمان و پیشگیری
آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین، لینکومایسین و باسیتراسین را می‌توان برای درمان نکروز روده به مرغ‌ها خورانید، اما بیشتر وقت‌ها این آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند جلو پیشرفت بیماری و مرگ و میر سریع مرغ‌ها را بگیرند، و آسیب سمومی که تولید شده‌اند برگشت‌ناپذیر است.
بهترین راه، پیشگیری از پدید آمدن این بیماری است، و نه درمان آن. متأسفانه همیشه نمی‌توان به آسانی همه اوضاعی را که به نکروز روده می‌انجامد مدیریت کرد. با این همه، هنوز هم به سود مرغداری‌ها خواهد بود که تا آنجا که می‌شود: استرس مرغ‌ها را در کمترین سطح نگه دارند، انبار مواد جیره و سیستم خوراک‌دهی را به خوبی مدیریت کنند، و از کوکسیدیوز، و حضور جانوران موذی و حشرات جلوگیری نمایند.
هر عاملی که برای مرغ‌ها استرس‌آور باشد می‌تواند توازن محیط روده را به سود بیماری‌زاها برهم بزند. از آنجا که همه عوامل استرس‌آور را نمی‌توان کنترل کرد، اما مدیریت درست محیط سالن‌های مرغداری سودمندترین کار برای کاستن از استرس مرغ‌ها است.
تغذیه طیور و سیستم ایمنی
آشکار است که فراهم کردن انرژی برای رشد مرغ‌ها نیاز به خوراندن خوراک به آنها دارد، اما این نیز مهم است که تهیه، نگهداری و رساندن خوراک به آنها را به‌خوبی مدیریت کنیم. خوراکی که مواد آن رطوبت کشیده است، و خوراک مانده و کهنه، زمینه خوبی برای رشد قارچ‌ها و کپک‌هایی هستند که مایکوتوکسین‌ها را تولید می‌کنند. می‌توان گفت که همه مایکوتوکسین‌ها سیستم ایمنی مرغ‌ها را تضعیف می‌کنند، و برخی از آنها دستگاه گوارش مرغ‌ها را به‌هم می‌ریزند.
حتی اگر مایکوتوکسین هم در خوراک کپک‌زده وجود نداشته باشد، آن خوراک بدمزه می‌شود و کیفیت غذایی آن کاهش می‌یابد. مهم است که اطمینان یابید که مدیریت خوراک گله به‌درستی انجام شود دستگاه‌های تولید و خوراک‌رسانی به هنگام تعمیر، سرویس و پاکیزه شوند.
حشرات و جوندگان، و پرندگان وحشی، بیشتر وقت‌ها عامل انتقال عوامل بیماری‌زا، و انگل‌ها هستند که سبب آلودگی و استرس مرغ‌ها می‌شوند. بنابراین می‌باید کارهای لازم برای کنترل آنها را انجام داد.
مرغ‌های تلف شده – شاید مهمترین کار مدیریتی برای کنترل نکروز روده، بیرون بردن هر روزه لاشه مرغ‌های تلف شده (به هر دلیل) از سالن‌ها و نابود کردن آنها است.
اگر مرغ‌های تلف شده مرتباً جمع‌آوری و از سالن‌ها بیرون برده نشوند، دیگر مرغ‌ها به لاشه آنها نوک می‌زنند و از گوشت آنها می‌خورند و باکتری کلستریدیوم پرفرانژه را در همه مرغ‌ها می‌پراکنند.
منبع: نیکوتک