پرورش ماهی قزل آلا طی سالیان اخیر با شتاب زیادی توسعه یافته است. مزارع جدید ساخته شدهاند و میزان تولید در واحد سطح، افزایش قابل چشمگیری یافته است. همراه چنین توسعهای که افزایش تراکم ماهی را در واحد سطح طلب میکند، انواع بیماریهای عفونی با سرعت در بین ماهیان پرورشی گسترش مییابد.
پرورشدهندگان ماهی تلاش میکنند تا با استفاده از داروهای مختلف که تلفات ماهی استخرها را به حداقل میرساند، حداکثر سود را نصیب خود کنند. در استخرهای پرورش ماهی رسم بر آن است که حداقل ۲۰ تا ۳۰ روز مانده به برداشت ماهیان، از مصرف هرگونه دارو و مواد دیگر خودداری شود.
به گزارش روزنامه شرق: «به دلیل نبود نظارت دقیق بر باقیمانده مجاز سموم در محصولات شیلاتی و ضعف سیستم برچسبگذاری، اکنون بازار شاهد ورود ماهیان قزلآلایی شده که در زمان تولید آن اصول اولیه بهداشتی رعایت نشده و باقیمانده سموم در این دسته از تولیدات شیلاتی بیش از حد مجاز است.»
در سالهای اخیر در فصل بهار و تابستان، حاشیه یکی از سرشاخههای کارون، حد فاصل روستای سبزکوه تا منطقه برنجگان در استان چهارمحالوبختیاری، شاهد حضور استخرهای پرورش ماهی غیرمجازی است که صاحبان آن فقط با اجاره یک لودر و کندن حاشیه رودخانه، حوضچههای گلی را برای پرورش ماهیان قزلآلا تدارک میبینند.
برای ساخت این استخرها نیاز به کسب مجوز از سازمان دامپزشکی نیست و سازمان شیلات هم تلاش خاصی برای جمعآوری آنها نمیکند. از سوی دیگر بیکاری و فقر مردم منطقه و نیاز به اشتغال، مسئولان محلی را به نوعی سکوت واداشته است.
یکی از مسئولان اخیرا میزان تولید این استخرهای بدون مجوز را حدود ۳۵۰ تن اعلام کرده است. به گزارش شرق "آنچه در این استخرها که تعدادشان ۲۵۰ تا ۲۶۰ عدد است، تولید میشود، به دلیل فقدان نظارتهای بهداشتی، سلامت جامعه را با مخاطرات جدی مواجه کرده است".
سازمان شیلات ایران میلیونها تومان اعتبار برای ایجاد استخرهای پرورش ماهی در منطقه برنجگان هزینه کرده است. اما منطقهی انتخابشده برای پرورش ماهیان قزلآلا به دلیل افزایش دمای آب تا سقف ۲۰ تا ۲۵درجه در فصل تابستان به شدت مستعد گسترش بیماری استرپتوکوکوسیس است.
باکتری استرپتوکوکوس در شرایط دمای بیش از ۲۰ درجه منجر به بروز بیماری استرپتوکوکوسیس در ماهیان استخرهای پرورش ماهی میشود و در ظاهر این ماهیها نیز تغییراتی ایجاد میکند. این باکتری سبب افزایش فشار اسمزی چشم ماهی قزلآلا شده و بیرونزدگی چشم همراه با رنگ قرمز در ماهیان بیمار به وضوح قابل مشاهده است.
به گفته کاظم عبدی، مدیرکل بهداشت و مبارزه با بیماریهای آبزیان سازمان دامپزشکی، استرپتوکوکوسیس یک بیماری قدیمی در ایران است. وی میافزاید: «این بیماری بیشتر به دلیل مدیریت بهداشتی مزارع پرورشی رخ میدهد و احتمال بروز آن در آبهای آلوده به فاضلاب انسانی، دامی و یا اماکنی که در آن بهداشت رعایت نشده رخ میدهد.»
کاظم عبدی میگوید: «این باکتری ضعیف بوده و در افراد بالای ۶۰ سال یا دارای سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که در دست خود زخم دارند، بیماری ایجاد میکند.» وی میافزاید: «باکتری بیماریزای استرپتوکوکوسیس بسیار ضعیف بوده و پس از طبخ از بین میرود اما حتما باید افرادی که با گوشتخام ماهی آلوده سر و کار دارند از دستکش استفاده کنند.»
به نوشته شرق: «اگرچه مدیرکل بهداشت و بیماریهای سازمان دامپزشکی، بیماری ناشی از باکتری استرپتوکوک را چندان جدی تلقی نمیکند، اما برخی کارشناسان با استناد به منابع خارجی بر این عقیدهاند که این باکتری در زنان باردار منجر به افزایش احتمال سقط جنین میشود.»
کاظم عبدی با اشاره به پرورش ماهی قزلآلا در آبهای سرد، تصریح میکندکه "برای درمان این بیماری باید از واکسیناسیون، ضدعفونیکنندهها و یا آنتیبیوتیک در مزارع آلوده استفاده کرد".
مظاهر قربانی، مدیر بخش آبزیان دامپزشکی استان چهارمحالوبختیاری میگوید: «پرورشدهندگان ماهی قزلآلا حداقل ۲۰ تا ۳۰ روز قبل از برداشت ماهی باید استفاده از داروها را قطع کنند.» امری که پرورشدهندگان آن را زیر پا میگذارند. چرا؟
روزنامه شرق میافزاید، "توقف مصرف دارو در استخرها باعث تلفات جدی ماهیان قزلآلا میشود". پرورشدهندگان نیز "برای سود بیشتر تا ثانیههای آخر، بدون توجه به حد مجاز باقیماندههای دارویی و...، ترکیبات مختلف را به آب استخر اضافه میکنند".
شرق مینویسد: «وقتی به پرورشدهندگان گفته میشود که خوردن این ماهیان برای سلامت انسان ضرر دارد، میگویند ما این ماهیها را به استانهای دیگر ارسال میکنیم و خودمان از آن مصرف نخواهیم کرد.»