به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ یکی از اولین سویه‌های انگل توسط آقای دابلیو.بی.لیشمن در سال 1901 شناسایی شد، به همین علت آنرا با نام «انگل‌های لیشمانیا» می‌شناسند. بیماری لیشمانیوز (Leishmaniasis) یکی از بیماری‌های زئونوز است که در 88 کشور در چهار قاره بومی است و پس از مالاریا مهم‌ترین بیماری مناطق حاره بشمار می‌آید.
بیماری به چندین شکل و عمدتاً به فرم جلدی (سالک) دیده میشود. گرچه این شکل از بیماری معمولاً موجب مرگ نمی‌گردد؛ اما به علت طولانی شدن و ظاهر بدمنظره زخم‌ها سبب آسیب‌های جدی ازنظر روانی و اجتماعی میشود. همچنین اپیدمی‌های کشنده این بیماری در فرم احشایی گاهاً موجب مرگ ومیر هزاران نفر شده است. لیشمانیوز پوستی (سالک) از دیرباز در ایران شناخته شده بوده است. در کتاب قانون ابن سینا از زخمی نام برده شده که مدت‌ها دوام داشته، درمانش بسیار سخت و در برابر داروهای گوناگون مقاوم بوده است. با نشانه‌ها وعلائمی که از این زخم ذکر شده است تصور می‌رود صحبت درمورد زخم سالک بوده است. بیماری در بعضی از مناطق ایران از جمله شهرستان بم در استان کرمان وجود دارد.
انتشار جغرافیایی لیشمانیا
انگل‌های لیشمانیا در 22 کشور در قاره‌های اروپا و امریکا و در 66 عدد از کشورهای آسیایی و آفریقایی گسترش دارند. عفونت انسانی در 16 کشور اروپایی از جمله فرانسه، ایتالیا، یونان، مالت، اسپانیا و پرتغال دیده شده است. بیش از 90درصد از موارد ابتلا به لیشمانیوز احشایی در بنگلادش، برزیل، هند و سودان و بیش از 90درصد شکل‌های لیشمانیوز جلدی در کشورهای ایران، افغانستان، نپال، سوریه، عربستان سعودی و پرو اتفاق می‌افتد. این انگل در منطقه جنوب شرقی آسیا وجود ندارد.
عامل بیماری‌زا
عامل بیماری لیشمانیوز، انگل پروتوزآ جنس لیشمانیا می‌باشد و به دو شکل پروماستیگوت (دوکی شکل دارای تاژک آزاد) و آماستیگوت (فرم داخل سلولی فاقد تاژک) وجود دارد. بیش از 20 گونه و تحت گونه از انگل باعث بروز عفونت در انسان میشود که هرکدام موجب طیف متفاوتی از علائم می‌گردند.
راه‌های انتقال لیشمانیا
مهم‌ترین راه انتقال بیماری از طریق گزش پشه خاکی می‌باشد. این پشه‌های ریز خونخوار، به رنگ ماسه هستند، طول پرواز آنها کم بوده و در مکان‌های تاریک و مرطوب بخصوص در نقب‌های جوندگان کوچک و همچنین در مناطق جنگلی و غارها، اطراف شهرها و زیر سنگ‌ها و نخاله‌های ساختمانی زندگی می‌کنند. لیشمانیوز در قدیم، توسط پشه خاکی جنس فلبوتوموس و لیشمانیوز دنیای جدید توسط پشه‌هایی از جنس لوتزومیا انتقال می‌یابد.
حیوانات وحشی، اهلی و انسان نیز بعنوان مخازن عفونت عمل می‌نمایند. بیشتر شکل‌های عفونت‌های لیشمانیوز از پستانداران کوچک که بعنوان مخازن عفونت شناخته میشوند، منشاء می‌گیرند.
علائم بیماری لیشمانیوز
پیشگیری و کنترل لیشمانیوز
اقدامات پیشگیری این بیماری شامل موارد زیر می‌باشد:
بیماریابی و درمان بیماران، حافظت افراد از نیش پشه خاکی با نصب پشه‌بند یا استفاده از ترکیبات دورکننده حشرات، آموزش بهداشت به مردم منطقه‌های آلوده و رعایت بهداشت فردی. مبارزه با پشه‌های خاکی از طریق سمپاشی برای ازبین بردن پشه‌های بالغ، جلوگیری از زاد و ولد و تخم‌ریزی پشه با رعایت بهداشت شهری و انجام شهرسازی اصولی، آسفالت نمودن همه خیابان‌ها و کوچه‌ها، نبودن شکاف حداقل در قسمت‌های پایین دیوارها و ساختمان‌ها و جلوگیری از نفوذ رطوبت به آنها، آسفالت یا موزاییک نمودن پیاده‌روها، پرهیز از تلنبار کردن مصالح ساختمانی یا زباله در اطراف مناطق مسکونی، کنترل حیوانات مخزن بیماری از راه درمان سگ‌های اهلی و معدوم کردن سگ‌های ولگرد و دیگر حیوانات مخزن مثل موش صحرایی و شغال تا شعاع معینی در اطراف مناطق مسکونی.
واکسیناسیون
چون هنوز واکسن کاملاً موثری برعلیه لیشمانیوز ساخته نشده است در بعضی از موارد خاص برای کنترل سالک با تزریق انگل‌های زنده و بیماری‌زا در نقاط پوشیده بدن مانند بالای بازو زخمی ایجاد میشود تا فرد موردنظر تا آخر عمر ایمنی پیدا کند. عمل «لیشمانیزاسیون» نامیده میشود.
درمان بیماری لیشمانیوز
بیشتر موارد لیشمانیوز جلدی بدون درمان بهبود می‌یابند و باعث مصونیت فرد در مقابل عفونت بعدی خواهند شد. درمان دیگر اشکال لیشمانیوز بسیار مشکل بوده و اغلب به یک دوره طولانی درمان با ترکیبات آنتی‌موان نیاز است. اخیراً به داروهای مورد استفاده مقاومت‌هایی مشاهده شده، که نیاز به داروهای قوی‌تر نظیر آمفوتریسینB را خاطر نشان می‌سازد. اغلب داروهای موجود گران بوده و بیماری دوره درمان طولانی دارد و داروها به مرور تاثیر خود را ازدست می‌دهند، لذا لزوم کشف داروهای موثر جدید بیشتر میشود.
موفقیت برای کنترل بیماری، به تشخیص سریع و انجام سریع اقدامات درمانی بر روی میزبان‌های مخزن آلوده شده انسانی بستگی دارد. در سطح شهرستان‌ها تشخیص سرولوژیکی لیشمانیوز احشایی با استفاده از آزمایش آگلوتیناسیون مستقیم قابل اجرا است.
منبع: vet.mihanblog