آب آشامیدنی مرغها (بخش نخست)
کیفیت آب مرغداری
هرچند آب از ترکیب اکسیژن و هیدروژن (H2O) تشکیل شده است، اما یک حلال همگانی به شمار میرود و به سبب همین ویژگی، بسیاری از مواد معدنی و ترکیبات دیگر را نیز به همراه دارد.
تنها راه مطمئنی که برای به دست آوردن آب خالص (بدون اینکه این مواد اضافی در آن حل شده باشند) وجود دارد تقطیر آب است که با توجه به حجم بالایی که در مرغداریها مصرف میشود بسیار هزینهبردار است.
بهبود کیفیت آب میباید با در نظر گرفتن نتایجی که از آزمایش نمونه آب مرغداری به دست میآید انجام شود.
هرچند آب نوشیدنی مرغها الزاماً نباید آب خالص باشد، اما اگر آلودگی آن بالا باشد برای مرغها نادلخواه خواهد بود.
ترکیب آب باتوجه به وضع جغرافیایی منطقه، متفاوت است زیرا طبیعت، اوضاع جغرافیایی منطقه را تغییر میدهد. آلودگی آب هنگامی بیشتر میشود که آب روی زمین به منبع آب زیرزمینی نفوذ کند.
به همین دلایل، مرغداریها میباید نمونه آب مرغداری را برای آزمایش به آزمایشگاه معتبری بفرستند و نتایج را به عنوان پایه برای هر کاری که میباید در زمینه بهبود کیفیت آب مرغداری انجام شود به کار ببرند.
کیفیت آب، میباید در هر زمینهای که از آن استفاده میشود، مورد نظر قرار گیرد. کیفیت آب میتواند روی هضم خوراک، و در نتیجه روی عملکرد مرغها اثر بگذارد. از اثرگذاری واکسنها و داروهایی که همراه آب به گله میرسند، در اثر آلودگی آب میتواند کاسته شود.
آلودگی آب میتواند برای دستگاهها گرفتاریساز شود و یا رسیدن آب برای نوشیدن گله را محدود کند، و یا از کارآیی سیستم خنککننده، و مهپاشها بکاهد.
آب بیکیفیت میتواند چکه کردن آب از نیپلها را پدید بیاورد که سبب خیس شدن بستر مرغداری میشود و به افزایش تولید آمونیاک در سالن میانجامد.
استاندارد کیفیت آب میباید دربرگیرنده عواملی باشد که تغییر مزه آب، انباشته شدن مواد جامد در درون سیستم آبرسانی، و مسمومیتزایی را پیش میآورند.
عواملی که باید در مرغداریها درباره کیفیت آب زیر نظر قرار داده شوند در جدول زیر آمده است، اما به همینها نیز محدود نمیشود:
رنگ آب |
آب، بیرنگ است. هر رنگی در آب، نشانه آلودگی آن است. |
کدورت آب |
وجود موادی مانند گل، ماسه، لجن، و مواد ارگانیک معلق در آب،
سبب میشود که آب تیره رنگ، و گل آلود بنماید. آب گلآلود
میتواند سبب چکه کردن نیپلها و مسدود شدن نازلها شود. |
سختی آب |
نمکهای کلسیم و منیزیم میتوانند سبب سختی آب شوند و داخل
لولهها لجن ایجاد کنند. سختی آب سبب ناکارآمدی مواد شوینده،
ضدعفونیکننده، و برخی از مواد دارویی که به آب افزوده میشوند میگردد. |
آهن (Fe) |
آهن میتواند روی هر چیزی که با آن در تماس است لکههایی پدید بیاورد
که پاک کردن آنها دشوار است. وجود آهن در آب، یکی از
گرفتاریهای رایج است. پژوهشهای تازه نشان میدهند که
وجود آهن در آب، به سلامتی مرغها آسیب نمیزند، اما
برخی از آنها می توانند سبب تشکیل مواد جامدی مانند
اکسید آهن شوند که برای دستگاهها گرفتاریساز است.
این مواد کوچک میتوانند سبب نشت نیپلها و گرفتگی
نازل مهپاشها شوند. اگر تراکم آهن بالا باشد، باکتریهای
آهندوست میتوانند در آب رشد کنند و با پدید آوردن بایوفیلم،
باعث بسته شدن نیپلها و رشد باکتریهای بیماریزا شوند. |
منگنز (Mg) |
با اینکه منگنز هم، مانند آهن، اثر منفی روی سلامتی گلهنمیگذارد،
اما سبب چکه کردن نیپلها، و گرفتگی مهپاشها میشود. |
نیترات (N) |
تراکم بالای نیترات در آب میتواند سبب پوسیدگی مواد ارگانیک
شود که با ضعف استفاده مرغها از اکسیژن آب ارتباط پیدا میکند.
اما پژوهشهای تازه نشان دادهاند که تراکم تغییرات تا ppm 600
اثر منفی روی عملکرد مرغها نمیگذارد. حضور نیترات در آب
نشاندهنده لزوم کنترل باکتریهای آب است. |
pH آب |
pH، اندازه اسیدی بودن یا قلیایی بودن آب است.
درجه 1 تا 11 را برای اندازهگیری pH آب بکار میبرند.
7 pH نشاندهنده خنثی بودن، کمتر از 7 pH نشاندهنده
اسیدی بودن آب است. برای مرغهای گوشتی،
pH 6 تا 8/6 مناسب است، اما مرغها pH 1 تا 8 را هم
میتوانند تحمل کنند. اگر pH بالاتر از 8 باشد، مرغها آب
کمتری خواهند نوشید. |
قلیایی بودن آب |
کربنات کلسیم، بیکربنات، و سولفات، موجب قلیایی شدن آب
میشوند. قلیایی بودن بالا سبب جلوگیری از ظرفیت تغییر pH
آب می شود. |
کل مواد جامد |
مجموع مواد جامد آب، به معنای مجموع مقدار مواد جامد معلق
در آب، و محلول در آب است، و رابطه مستقیمی با گرفتاریهای
مرغها ندارد. هرچند که بالا بودن آن روی سیستم آبرسانی
سالنها، و عملکرد مرغها اثر منفی میگذارد. |
مواد سمی |
مقدار مواد سمی در آب، بستگی به نوع این مواد دارد،
اما مقدار موادی مانند سرب، سلنیوم، و آرسنیک، میباید
زیر ppm 1 نگه داشته شوند تا مشکلات سلامتی پدید نیاورند. |
اکسیژن محلول در آب |
آب معمولی زیرزمینی یا هیچ، و یا مقدار بسیار کمی اکسیژن
محلول دارد. هرگاه سطح اکسیژن محلول در آب زیرزمینی
از صفر بالاتر باشد، نشانه نفوذ آبهای روی زمینی به منبع آب است. |
باکتریهای آب |
سطح باکتریهای آب میباید به کمترین ممکن حفظ شود. |
بسیاری از استانداردهای کیفیت آب نوشیدنی مرغداریها، بر پایه استانداردهایی تهیه شدهاند که برای آب نوشیدنی انسان در نظر گرفته شدهاند. چند استاندارد نیز بر پایه آزمایشهای انجام شده برای استفاده در مرغداریهای تخمگذار و گوشتی پیشنهاد شدهاند.
به تازگی نیز یک سری پژوهشها درباره تأثیر آهن، منگنز، نیتراتها، روی عملکرد مرغها انجام گرفتهاند. نتایج این آزمایشها نشان دادهاند که سطح بالایی از آهن، منگنز و نیترات، روی سلامتی مرغها تأثیر منفی نمیگذارد. چنان که ppm 666 آهن، ppm 666 نیترات، 06ppm منگنز، تأثیری در عملکرد مرغها نخواهند داشت.
ضعف کیفیت آب میتواند رشد میکروبها (مانند باکتری آهن bacteria Iron ) را افزایش دهد، و بایوفیلم پدید بیاورد.
جدول زیر را میتوان به عنوان راهنمای کیفیت آب مرغداری به کار برد:
جدول 2
ویژگی، یا مواد معدنی |
حداکثر سطح پذیرفتنی |
باکتریها: |
· مجموع باکتریهای هتروتروپیک |
CFU 100 در هر 100 کیلوگرم |
· باکتریهای کولیفرم |
CFU 50 در هر 100 کیلوگرم |
pH |
5 تا 6/8 |
سختی |
ppm 110 |
مواد طبیعی آب: |
کلسیم |
Ppm 500 |
کلراید |
Ppm 250 |
مس |
Ppm 0/6 |
آهن |
Ppm 0/3 |
منیزیم |
Ppm 125 |
منگنز |
Ppm 0/05 |
نیترات |
Ppm 25 |
فسفر |
Ppm 0/1 |
پتاسیم |
Ppm 500 |
سدیم |
Ppm 50 |
سولفات |
Ppm 250 |
نکاتی برای مدیریت آب مرغداری
نمونه آب را به آزمایشگاه بفرستید.
هر مرغداری باید آب چاه خود را آزمایش کند. کیفیت آب میتواند پس از هر باران شدید، و یا خشکسالی تغییر کند، بنابراین در چنین پیشامدهایی باید کیفیت آب چاه را سنجید، و نیز باید اطمینان یافت که سیستم آبرسانی، آب کافی برای نوشیدن، و برای دستگاههای خنککننده را میرساند.
فیلترها را مرتباً تعویض کنید
رسوبات آب و دیگر اجزا میتوانند سبب چکه آب از نیپلها شوند که روی کیفیت بستر اثر بد میگذارد. فیلترهایی که از رسوبات پر شده باشند، گذر آب را به سوی مرغها و سیستم خنککننده محدود میکنند.
در برخی موارد، فیلترهای کارتریجی، نمیتوانند کارآیی مؤثر داشته باشند، به ویژه اگر آب چاه مرغداری سطح بالایی از آهن به همراه داشته باشد. در این گونه موارد، میباید از روشهای دیگری برای بالا بردن کیفیت آب استفاده کرد.
خطوط آبرسانی را همواره با فشار آب قوی پاکیزه نگه دارید.
در میانه هر بار جوجهریزی، و پس از هر بار افزودن مواد افزودنی به آب نوشیدنی مرغها، میباید لولههای آبرسانی با آب فشار بالا به خوبی شستشو شود (واکسن، دارو، ویتامینها، الکترولیتها و...).
پیشاپیش برنامهریزی کنید پیش از انجام هر کاری برای بهبود کیفیت آب مرغداری، و یا ضدعفونی کردن لولهها، با نمایندگان مقامات مربوطه محلی مشورت کنید و مطمئن شوید که آب آلوده مرغداری روی سیستم آبرسانی منطقه اثر منفی نخواهد گذاشت و گذر آب را محدود نخواهد کرد.
منبع: نیکوتک
Brian D. Fairchild and Casey W. Ritz
Extension Poultry Scientists